Morgunblaðið - 16.12.2003, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. DESEMBER 2003 33
kað ef þau
og tækju
embættis-
ríkisráðu-
ndi utan-
anna, fer
ýskalands
að reyna
fa skuldir
jög erfitt
þegar til-
m í Frakk-
landi yrði
í Írak og
ákvörðun
st nú ljá
n á að af-
fyrirtæki
ak, jafnvel
í „banda-
r innrásin
embættis-
gði þó að
ynd sem
„ekki lof-
áttum
ðið í Bag-
óska eftir
ðanna við
sk bráða-
ð á næsta
ári og efnt til þingkosninga í desem-
ber 2005. Fyrri tilraunir til að
tryggja einingu í öryggisráði Sam-
einuðu þjóðanna um framtíð Íraks
hafa mistekist.
Bandarískir demókratar hafa
þegar skorað á stjórn Bush að not-
færa sér handtöku Saddams til að
breyta stefnu sinni og afla sér
stuðnings Sameinuðu þjóðanna.
„Þetta er kjörið tækifæri fyrir for-
setann til að lagfæra stefnuna. Og
ég vona að Bush verði göfuglyndur,
leiti eftir sáttum við Sameinuðu
þjóðirnar og NATO-ríkin sem
studdu okkur ekki, og noti þetta
tækifæri til að gerbreyta starfsem-
inni í Írak,“ sagði öldungadeildar-
þingmaðurinn John Kerry, sem
sækist eftir því að verða forsetaefni
demókrata.
Nokkrir stuðningsmenn Bush úr
röðum repúblikana hafa tekið í
sama streng.
Bandarískir embættismenn
sögðu þó að enginn einn atburður
gæti orðið til þess að Frakkland,
Þýskaland og Rússland og fleiri ríki
breyttu strax afstöðu sinni í mál-
efnum Íraks. Einn þeirra sagði að
handtaka Saddams gæti jafnvel
orðið til þess að stuðningsmenn
hans gripu til örþrifaráða og hertu
árásirnar í Írak. Hann kvaðst þó
vona að Evrópuríkin áttuðu sig
smám saman á því að langtíma-
markmið Bandaríkjanna í Írak
myndu nást, féllust á að afskrifa
skuldirnar og aðstoða við endur-
reisnarstarfið.
Herða súnnítar andspyrnuna?
Fréttaskýrendur sögðu þó að
Bandaríkjamenn ættu enn langt í
land með að vinna marga Íraka á
sitt band. Eitt af helstu vandamál-
unum væri að Bandaríkjamönnum
hefði ekki enn tekist að koma lífi
Íraka í eðlilegt horf þótt meira en
sjö mánuðir væru liðnir frá falli
Bagdad.
„Margir Írakar eru ánægðir með
handtöku Saddams núna, en þeir
muna svo að það er enn hættulegt
að vera á götunum, þeir geta ekki
keypt olíu, þeir hafa ekki atvinnu og
lifa ekki því eðlilega lífi sem þeir
þráðu og bjuggust við að Bandarík-
in tryggðu þeim fyrir löngu,“ sagði
Pollack.
Handtaka Saddams, sem var
súnní-múslími, kann einnig að
verða til þess að íraskir súnnítar
telji sig nú varnarlausa eftir að hafa
ráðið lögum og lofum í Írak í marg-
ar aldir.
Bush sagði eftir handtöku Sadd-
ams að „allir Írakar“ gætu nú „sam-
einast, hafnað ofbeldi og byggt upp
nýtt Írak“.
Tony Blair, forsætisráðherra
Bretlands, tók í sama streng og
skoraði á íraska súnníta að „taka
fullan þátt í nýju og lýðræðislegu
Írak“.
Pollack sagði að súnní-múslímar
væru uggandi um sinn hag og ekki
skipulagt pólitískt afl eftir hand-
töku Saddams. „Þetta gefur Banda-
ríkjamönnum tækifæri til að leita
eftir sáttum við þá. Takist það ekki
er líklegt að súnní-múslímar sam-
einist og herði andspyrnuna.“
Mörgum íröskum súnnítum
gramdist sú ákvörðun Bandaríkja-
manna að leysa upp her Íraks og
banna öllum fyrrverandi félögum í
flokki Saddams, Baath, að gegna
opinberum embættum – og töldu
hana beinast gegn þeim, að sögn
Ayads Allawis, sem á sæti í íraska
framkvæmdaráðinu. Hann sagði að
mjög erfitt yrði fyrir Bandaríkja-
menn að fá súnníta á sitt band og
koma í veg fyrir að þeir hertu bar-
áttuna gegn Bandaríkjunum og
írösku bráðabirgðastjórninni.
Andstaðan við lýðræðisáform
Bandaríkjastjórnar er sérlega mikil
meðal tveggja milljóna súnníta sem
búa norðan og vestan við Bagdad, á
svæði sem var höfuðvígi Saddams.
Þeir líta svo á að Bandaríkjamenn
dragi taum sjía-múslíma sem eru í
meirihluta í Írak.
„Það sem gerðist um helgina er
afar mikilvægt en leysir ekki helsta
vandamálið, spennuna og meting-
inn milli sjíta, súnníta og Kúrda. Til
þess þarf að tryggja að súnnítar
fallist á að taka þátt í að mynda nýja
stjórn,“ sagði Amatzia Baram, sér-
fræðingur í málefnum Íraks við
Friðarstofnunina í Bandaríkjunum.
„Það kann að vera auðveldara núna
en samt ekki auðvelt.“
Bandaríkjamönnum og banda-
mönnum þeirra getur þó stafað enn
meiri hætta af sjía-múslímum í Suð-
ur-Írak verði þeir ósáttir við lýð-
ræðisáformin. Grípi þeir til vopna
gæti mótspyrna stuðningsmanna
Saddams bliknað í samanburði við
uppreisn sjíta í suðurhlutanum, að
sögn fréttaskýranda BBC, Jonat-
hans Marcus.
á enn flókin
ir höndum
aksforseti, hafi verið tekinn
langt í land með að vinna
sátt um pólitíska framtíð
m endurreisnarstarfið.
Reuters
Stuðningsmenn Saddams Husseins halda á fána Íraks á mótmælafundi í Bagdad í gær.
’ Það sem gerðistum helgina er afar
mikilvægt en leysir
ekki helsta vanda-
málið, spennuna og
metinginn milli sjíta,
súnníta og Kúrda. ‘
innst
ka þau öll
för
ns
á Írak
náðist
sað á göt-
upp í
ríkt hin
að er í
að að fólk
a á borð
margir
ks hand-
egra í
sjálfu sér hve óralangan tíma það
tók að finna hann. Margir hafa
undrast það vegna þeirrar fúlgu
sem lögð var til höfuðs honum. En
sannleikurinn er sá að hvað sem
harðýðgi Saddams Husseins gegn
eigin þegnum og öðrum líður, er
eins gott að herlið Bandaríkja-
manna hafi hraðar hendur að
koma þeim sem sagði til hans úr
landi því ella mundu Írakar –
hvort sem þeir eru andstæðingar
eða stuðningsmenn Saddams
Husseins – sjá um að refsa þeim
einstaklingum.
Það brýtur í bága við heiður
Íraka að svíkja mann fyrir fé og sé
það rétt að þarna hafi verið ein-
hver úr fjölskyldu forsetans fyrr-
verandi á ferð, þá hefur sá hinn
sami drýgt synd sem er ófyrirgef-
anleg í augum araba: hann hefur
flekkað heiður fjölskyldunnar og
á sér ekki viðreisnar von.
Heiðurshugtak araba er mörg-
um Vesturlandabúum illskilj-
anlegt og segja má að í því rekist á
tveir menningarheimar sem skilja
ekki hvor annan og spurning um
hve einlægur sá vilji hefur verið af
beggja hálfu.
Fyllast Írakar auðmýkt og
þakklæti núna?
Írakar eru dugleg þjóð, þeir eru
klárir og vinnusamir. Þess vegna
má vona að þeir taki til hendinni
og nái tökum á ástandinu. Ef þeim
verður þá gefið tækifæri sem
byggist á skynsemi og virðingu
gagnvart menningu þeirra. En
það er ekki nokkur ástæða til að
halda að allt gott gerist bara af
því Saddam Hussein hefur verið
handtekinn.
Menn segja að nú muni lýðræð-
isþróun eflast. Ég leyfi mér að
spyrja: hvaða lýðræði eru menn-
irnir að tala um? Þetta land og
þessi þjóð hefur ekki búið við lýð-
ræði – hvorki undir Saddam Huss-
ein né fyrirrennurum hans, hvort
sem það voru misgrimmir einræð-
isherrar eða nýlenduþjóðin sem
ríkti þar á undan.
Og af hverju ættu Írakar allt í
einu nú að fyllast þakklæti í garð
þeirra sem gerðu innrás í land
þeirra í blóra við vilja alþjóða-
samfélagsins og þorra manna um
allan heim? Og þessum innrás-
arher hefur ekki tekist annað á
þessum mánuðum en að eyði-
leggja landið og sprengja það nán-
ast aftur á steinöld.
Enn hefur fólk ekki rafmagn
nema tvær til þrjár klukkustundir
á dag að sögn vinafólks míns í
Bagdad sem ég talaði við á sunnu-
dag. Heilu hverfin eru vatnslaus
og fólk sækir sér mismunandi
mengað vatn í brunna og hefur
svo ekki einu sinni tök á að sjóða
það, því ekki er nóg með að raf-
magn skorti, gaskútar eru því sem
nær ófáanlegir í landinu.
Sum hverfi í Bagdad sem áður
voru snyrtileg eru að drukkna í
sorpi vegna þess að sorphirða er
lítil sem engin.
Lögreglumenn og svokallaðir
„íraskir ráðamenn“ sem eru ráðn-
ir til starfanna af Bandaríkja-
mönnum er vantreyst og kallaðir
leppar innrásarmannanna. Ekki
af dyggum stuðningsmönnum
Saddams Husseins, heldur af
venjulegu fólki, fjölskyldur við-
komandi afneita þeim því með
samstarfi við innrásarliðið hafa
þeir flekkað heiður fjölskyld-
unnar.
Fólk þorir ekki út fyrir dyr þeg-
ar skyggja tekur því það er dauð-
hrætt um að vera rænt af íröskum
larfalákum sem leika lausum hala
ellegar verða byssufóður banda-
rískra hermanna sem virðist líta á
íraska borgara sem væntanlega
morðingja sína.
Ég spyr því enn fyrir hvað á
þetta fólk að vera þakklátt og
hverju breytir handtaka Saddams
Husseins um það? Hvaða vonir
hafa vaknað nú? Innrásin er jafn
ólögmæt og umdeild og fyrr þó
Saddam Hussein hafi verið grip-
inn og engin hafa fundist gereyð-
ingarvopn og engar sannanir hafa
heldur fundist um að Saddam
Hussein hafi haft samvinnu við
öfgatrúarmenn.
Sjíamúslimar hafa
engu gleymt
Sjíamúslimar í Írak eru 60%
þjóðarinnar og margir hafa ekki
fyrirgefið að þeir voru skildir eft-
ir á köldum klaka þegar George
Bush eldri og fyrrv. Bandaríkja-
forseti hvatti þá til að rísa upp
gegn Saddam Hussein 1991. Þeir
gerðu það og Bush dró í skyndi
her sinn úr landinu og sjíar voru
leiddir til slátrunar eins og dýr.
Því mætti spyrja hið þriðja sinn:
Til hvers hafa Írakar að hlakka þó
Saddam Hussein hafi verið dreg-
inn upp úr holu sinni þar sem
hann „hafði ekki einu sinni hug-
rekki til að drepa sig áður“, eins
og menn orða það svo óviðkunn-
anlega.
Molnar Írak?
Það er líklegast að næsta lítil
breyting verði á næstunni. Við vit-
um að Bandaríkjamönnum og
Bretum og þeim sem studdu inn-
rásina líður betur. En mér finnst
trúlegt að árásir haldi áfram á
innrásarliðið þegar fagn-
aðarvíman er runnin af og menn
eru hættir að dansa.
Það misbýður líka Írökum hvað
sem afstöðu þeirra til Saddams
Husseins líður ef hann verður
fluttur úr landi til yfirheyrslu og
réttarhalda. Þeir vilja að þau rétt-
arhöld fari fram í Írak hvernig svo
sem á nú að standa að því máli.
Þar kemur upp nýr hausverkur.
Það er opinbert leyndarmál að
fyrir innrásina voru uppi hug-
myndir um af hálfu svokallaðra
íraskra útlaga – sem fáir Írakar
treysta – og innrásarliðsins að
skipta nýju Írak í þrennt. Láta
Kúrda fá norðurhlutann, sunní-
múslima miðhlutann og sjía suðr-
ið. Kannski verði reynt að koma
þessu í framkvæmd núna þó mér
sé hulin gáta á þessari stundu
hvernig á að framkvæma það ef
íröskum mönnum verður ekki gef-
ið færi á að beita sér í eigin landi á
þann hátt að þjóðin trúi þeim og
treysti.
Og svo við spyrjum enn og fáum
ekkert svar: Hvað mun breytast í
Írak á næstunni? Kannski verður
fækkað í hernámsliðinu. Og hvað
gerist þá? Í augnablikinu sé ég
ekki fram á betri daga fyrir Írak
nema kúvending verði í viðhorfi
Vesturlanda til þeirra og Samein-
uðu þjóðirnar fái stærra hlutverk í
uppbyggingu landsins. Óskandi að
svo verði en allt mun það taka
langan tíma.
Reuters
agdad í gær. Á forsíðu blaðsins Azzaman („Tíminn“) er heimsfréttin sögð.
’ Og af hverju ættu Írakar allt í
einu nú að fyllast
þakklæti í garð
þeirra sem gerðu
innrás í land þeirra
í blóra við vilja
alþjóðasamfélagsins
og þorra manna
um allan heim? ‘