Morgunblaðið - 16.12.2003, Blaðsíða 41

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. DESEMBER 2003 41
Í BYRJUN júní 2003 var í Bergen
í Noregi ráðstefna á vegum samtaka
stjórnenda í fé-
lagsþjónustu. Yf-
irskrift ráðstefnunnar
var Hvernig má
tryggja mannlega
reisn fyrir alla? og um-
ræðan fyrri ráð-
stefnudaginn var um
skipulagningu og hag-
ræðingu á vettvangi
sveitarfélaga – til
hagsbóta fyrir notand-
ann.
Athygli vakti kynn-
ing Jon Tvilde verkefn-
isstjóra hjá sveit-
arfélögunum Ulvik og
Granvik varðandi þróunar- og til-
raunaverkefni um möguleika í sam-
starfi sveitarfélaganna.
Sveitarfélög tvö liggja landfræði-
lega saman fyrir botni Hardanger-
fjarðar, bæði eru smá á norska vísu,
íbúar Ulvik um 1250 og íbúar Gran-
vik um 1050.
Sitt í hvoru lagi stóðu þessi sveit-
arfélög frammi fyrir íbúafækkun,
erfiðleikum við fá hæfa umsækj-
endur um störf hjá sveitarfélaginu
og fjárhagsþrengingum vegna nauð-
synlegrar þjónustu og aðgerða í at-
vinnumálum.
Fyrsta skref hins nýja verkefnis
var stigið með því að samþykkt var
þróunarverkefni sem fælist í ráðn-
ingu sameiginlegs framkvæmda-
stjóra sveitarfélaganna. Síðan var
sett upp verkefnavinna sem hafði
skýr markmið og tímaramma og að-
stoð utanaðkomandi til stuðnings og
leiðsagnar.
Lögð var áhersla á að starfsmenn
og stofnanir sinntu verkefnum hjá
báðum sveitarfélögunum og unnið
var að samhæfingu starfseminnar
sem áður var unnin á tveimur stöð-
um. Settir voru upp vinnu- og sam-
starfshópar starfsmanna og kjör-
inna fulltrúa til að fylgja eftir
verkefninu. Fljótlega voru ráðnir
sameiginlegir starfsmenn til ein-
stakra þátta og voru þeir 19 talsins
þegar umrædd kynning fór fram eft-
ir eins árs verkefnatíma.
Þau tækifæri sem talin eru skap-
ast í samstarfi eru
 Getur skapað nauðsynlega hæfni
og þekkingu með því að til verði
eftirsóknarvert faglegt starfsum-
hverfi (þekkingarlegur ávinn-
ingur).
 Getur skapað aukin gæði á þjón-
ustu, gegnum miðlun þekkingar
og með notkun á sameiginlegum
auðlindum (gæðalegur ávinn-
ingur).
 Getur skapað áhrif stærð-
arhagkvæmni gegnum minni
rekstrar- og stofnkostnað (kostn-
aðarlegur ávinningur).
 Getur orðið til að styrkja getu til
þróunar, nýjunga og samkeppni
(þróunarlegur ávinningur).
 Getur gefið aukin áhrif gagnvart
umhverfinu (ríki, samstarfi sveit-
arfélaga, fyrirtækja o.fl.). (Póli-
tískur/ samningslegur ávinn-
ingur.)
Á heimasíðu sveitarfélaganna
(www.ulvik.kommune.no) er að finna
matsskýrslur um verkefnið og kem-
ur m.a. fram að framtíðarsýnin er
skipulag með tveimur sveit-
arstjórnum (sem geti falið í sér ólík-
ar verkbeiðnir til framkvæmda-
valdsins) og ein
stjórnsýsla/yfirstjórn.
Upphaf verkefnisins fól í sér að
hvort sveitarfélag hélt sínu nefnda-
skipulagi og umboðsframsali, þó þau
væru mjög lík. Í Noregi er löng hefð
fyrir formlegri og málefnalegri um-
fjöllun sveitarstjórna og umboðs- og
verklagsreglur stjórnsýslunnar eru
ítarlegar og skýrar jafnvel þó sveit-
arfélögin séu smá. Skýr grein-
armunur er á hlutverkum sveit-
arstjórnarmanna og
stjórnsýslunnar og um-
boðs- og verklags-
reglur þar mikilsvert
atriði.
Í ofangreindum
tveimur sveitarfélögum
í Noregi héldu þau
hvort sínu nefnda-
skipulagi þó starfs-
menn yrðu sameig-
inlegir. Eftir því sem
liðið hefur á verkefnið
hefur áherslan færst að
ýmsum útfærslum á
skipulagi og þar með
talið nefndaskipun,
enda hefur verkefnið frá upphafi
byggst á trausti og vilja til þróunar
samstarfsins. Skilvirkni- og hag-
kvæmnisjónarmið auk notendasjón-
armiða munu því væntanlega leiða
til, allt eftir því hvaða skipulag er
valið í hverjum málaflokki, að verk-
efnið verði útfærsla með sameig-
inlegri stjórnsýslu og nefndakerfi.
Sem dæmi má nefna að að-
alskipulag eða áætlun um at-
vinnuþróun er unnið sameiginlega
fyrir bæði sveitarfélögin en fer til
umfjöllunar og afgreiðslu í sveit-
arstjórnunum. Skipulagið eða samn-
ingur norsku sveitarfélaganna um
þessa málaflokka gerir þá ráð fyrir
hvernig um mál er fjallað og hvernig
tekið er á ágreiningi ef upp kemur.
Megináherslan í þessu verkefni er
að þróa saman, ræða og velja með-
vitað aðferðir við stjórn og uppbygg-
ingu samfélagsins sem einnar heild-
ar með áherslu á þjónustuhlutverk
og vinnuveitendahlutverk sveitarfé-
laganna.
Það var álit undirritaðs eftir að
hafa hlustað á þessa kynningu og
lesið skýrslur um verkefnið, að þörf
væri að koma hugmyndinni á fram-
færi. Hér á landi hafa sveitarfélög
unnið að sameiningarmálum frá því
um 1970 og gerðar tilraunir með ým-
is samstarfsverkefni s.s. á sviði
hafnamála og sorphirðu. Á síðustu
árum hafa verkefni einnig verið
leyst með samstarfi m.a. í gegnum
byggðasamlög eða héraðsnefnda-
grunni.
Ýmsar leiðir og samstarfsform
koma til greina. Allt frá því að vera
einstakt sveitarfélag yfir í samein-
ingu eins og sjá má á meðfylgjandi
mynd:
Umræðan hér á landi á vettvangi
sveitarstjórna er á þá leið að annað
hvort finni sveitarstjórnarmenn leið
til sameiningar eða sameining verði
ákveðin með lagaboði. Sameining
með valdboði er væntanlega lítt fýsi-
leg, íbúum sem sveitarstjórn-
armönnum.
Töluverð umræða og rannsóknir
eru til um sameiningarmálefni sveit-
arfélaga á Norðurlöndum og hægt
að finna slíkt á netinu s.s. http://
www.ks.no/templates/
Page.aspx?id=7213 þar sem reif-
aðar eru nýjar rannsóknir.
Sú leið sem verið er að þróa í þess-
um tveimur sveitarfélögum í Noregi
er hins vegar ábending um enn aðra
leið, leið sem tekur tillit til sam-
félagslegra og landfræðilegra að-
stæðna. Með þessari aðferð næst
fram hagkvæmni, sama eða hærra
þjónustustig, aukið fjárhagslegt
svigrúm og stærra og sterkara sam-
félag sem viðheldur menningu og
sjálfsákvörðunarrétti í heimabyggð.
Samstarf sveitar-
félaga, athygli-
verð þróunarverk-
efni í Noregi
Halldór Sig. Guðmundsson
skrifar um sveitarfélagamál
’,,Sú leið sem verið erað þróa í þessum tveim-
ur sveitarfélögum í Nor-
egi er hins vegar ábend-
ing um enn aðra leið,
leið sem tekur tillit til
samfélagslegra og
landfræðilegra að-
stæðna.“‘
Halldór Sig.
Guðmundsson
Höfundur er félagsráðgjafi og félags-
málastjóri í Dalvíkurbyggð.
Samvinna á mismunandi
formlegum grunni
Samvinna grundvölluð á eigin
samvinnufyrirtækjum
(lögaðilum)
V
erkefna-
/þjónustum
odell
Sam
vinna
sveitarfél. (§
27)
Sam
vinnufélag
sveitarfélaga
(IK
S)
Sjálfstæ
tt
sveitarfélag
Sam
eining
Sam
-sveitarfélag
T
engsl/vinatengsl
H
lutafélag
”FA” Sameiginleg
yfirstjórn
Mynd heimild: http://www.ulvik.kommune.no
Nýbýlavegi 12 • 200 Kópavogi • Sími 554 4433
Opið virka daga 10-18, laugardaga 10-16
Föt fyrir
allar konur