Morgunblaðið - 16.12.2003, Blaðsíða 36

MINNINGAR
36 ÞRIÐJUDAGUR 16. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
E
f hann væri ekki
einn af viðbjóðsleg-
ustu fjöldamorð-
ingjum síðari tíma
væri hægt að segja
að endirinn á valdaferlinum, sjálf
handtakan á laugardag, væri
hlægileg og í óperettustíl. En
hvernig gat það gerst að þessi
maður, Saddam Hussein, fengi
stuðning vestrænna lýðræðis-
þjóða á sínum tíma þótt mörgum
væri ljóst hvers konar fantur
þarna var á ferð?
Hér skal strax tekið fram til að
forðast misskilning að klisjan um
að Bandaríkjamenn hafi sjálfir
„vopnað Saddam“ byggist að
mestu á hártogunum. Þegar árið
1996 gerði virtur sérfræðingur í
hermálum,
Anthony Cor-
desman, rann-
sókn á því
hverjir hefðu
selt Írökum
vopn frá 1973,
þegar Saddam varð fyrst veru-
legur áhrifamaður í landi sínu, til
1990, þ. e. fram að viðskiptabanni
SÞ. Í ljós kom að þrjú ríki, Sovét-
ríkin, Frakkland og Kína, seldu
Írökum samanlagt vopn fyrir alls
47 þúsund milljónir dollara. Á
sama tímabili seldu Bandaríkja-
menn honum að vísu vopn – en
aðeins fyrir fimm milljónir doll-
ara. Þannig að þeir vopnuðu
vissulega Saddam en er ekki
meiri ástæða til að gagnrýna aðra
og stórtækari sölumenn?
Þeir sem fylgdust með sjón-
varpsmyndum frá fyrra Íraks-
stríðinu 1991 heyrðu sérfræð-
ingana útlista vandlega hverrar
gerðar brunnir skriðdrekarnir,
sem lágu eins og hráviði um víg-
völlinn, væru. Þeir voru nær allir
af sovéskri gerð. Í upphafi átak-
anna flúðu íraskir flugmenn á
herþotum sínum til Írans og voru
kyrrsettir þar. Flugvélarnar voru
sovéskar, af gerðinni MiG, einnig
átti Saddam eitthvað af frönskum
Entendard-vélum. Bandaríkja-
menn seldu að vísu Írökum bíla
og þyrlur en sáralítið af vígtólum.
Allt hefur þetta margsinnis
komið fram í fréttamiðlum og
bókum sérfræðinga í málefnum
Íraks, manna á borð við t.d. Bret-
ann Con Coughlin og Bandaríkja-
manninn Kenneth Pollack.
Þar með er ekki sagt að
Bandaríkjamenn séu saklausir af
stuðningi við Saddam en hér rétt
að rifja upp aðstæðurnar fyrir
aldarfjórðungi. Árið 1979 hrifs-
uðu ofstækisfullir múslíma-
klerkar völdin í Íran og hvar-
vetna, jafnt á Vesturlöndum sem
í Sovétríkjunum og Kína, fylltust
menn ótta við að allt færi í bál og
brand í heimi íslams. Allir lögð-
ust því á eitt og þjóðernissinnaði
heiðinginn Saddam var líka
smeykur við uppgang klerkanna.
Hann var „óvinur óvinar míns og
þess vegna vinur minn“, var rök-
semdafærslan á Vesturlöndum.
Árið 1980 hvatti fulltrúi demó-
kratans (og síðar friðarverð-
launahafans) Jimmy Carters, þá-
verandi forseta Bandaríkjanna,
Saddam til að ráðast á Íran. Eft-
irmaður Carters, repúblikaninn
Ronald Reagan, studdi líka Sadd-
am og á sömu forsendum.
Nánast allt var talið leyfilegt í
baráttunni gegn klerkunum.
Einn af ráðherrum Reagans,
Donald Rumsfeld (sá hinn sami
og nú er í Pentagon), heimsótti
meira að segja Saddam í Bagdad
til að styrkja böndin og Banda-
ríkjamenn veittu Írökum gervi-
hnattaupplýsingar um hreyfingar
íranska hersins. Einnig fengu
Írakar bandarískt gjafakorn og
stjórnvöld í Washington fengu
vini sína í Sádi-Arabíu og Kúveit
til að veita Saddam stórlán til að
fjármagna stríðið.
En það er hins vegar rangt að
Rumsfeld hafi verið með efna-
vopn í rassvasanum og gefið
íraska leiðtoganum þau að skiln-
aði 1983. Áðurnefndur Coughlin
segir í bók sinni, Saddam The
Secret Life, ítarlega frá því
hvernig Írakar notuðu ýmsar að-
ferðir á níunda áratugnum til að
afla sér búnaðar og þekkingar til
að búa til gereyðingarvopn. Þeir
fengu hjálp frá Frökkum og ekki
síst þáverandi forsætisráðherra
Frakka, Jacques Chirac, (alveg
rétt, þeim sama) til að smíða
kjarnaofn. Á síðustu stundu tókst
með fjölþjóðlegu átaki að hindra
Frakka í að selja Saddam tegund
af kjarnaofni sem hefði dugað til
að framleiða efni í nokkrar kjarn-
orkusprengjur.
Írakar sendu einnig sakleysis-
lega fulltrúa sína á fund vest-
rænna stórfyrirtækja, þ.á m.
Dupont í Bandaríkjunum, og
sögðust ætla að reisa verk-
smiðjur til að framleiða áburð og
fleiri efnasambönd. Margt af því
sem notað er í slíkum verk-
smiðjum kemur með dálitlum
breytingum að góðu gagni við
framleiðslu efnavopna. Dupont-
menn áttuðu sig að lokum á brell-
unni en sumt af upplýsingunum
þaðan kom Írökum samt að
gagni. Seinna fengu þeir enn
betri upplýsingar frá evrópskum
fyrirtækjum og fleiri aðilum.
En Saddam hafði líka áhuga á
sýklavopnum og fékk óvænta að-
stoð. Bandarísk stofnun sem ann-
aðist rannsóknir á búfjársjúk-
dómum sendi um 30 ríkjum sem
börðust við miltisbrand sýnis-
horn af bakteríunni og var ætl-
unin að vísindamenn umræddra
ríkja notuðu þau gegn sjúkdómn-
um. Írak var eitt þessara ríkja og
eftir á getum við gagnrýnt
ábyrgðarleysið hjá bandarísku
stofnuninni. Þar voru menn ekki
á varðbergi – sem er ekki það
sama og að gefa Saddam sýkla-
vopn.
Hentistefna vestrænna þjóða
og ekki síst forysturíkisins,
Bandaríkjanna, í Mið-Austur-
löndum síðustu áratugina og
áhugaleysi þeirra á því að stuðla
þar að lýðræði og mannréttind-
um er nokkuð sem ber að for-
dæma. En þá gengur ekki að
finna því allt til foráttu að loksins
sé snúið við blaðinu og harð-
stjórar barðir niður, þótt seint sé.
Siðlegra væri að fordæma lýð-
ræðisþjóðina Frakka fyrir að
reyna að grafa undan þeim til-
raunum sem nú eru loks gerðar
til að bæta ástandið og hjálpa al-
menningi í arabalöndum til að
njóta frelsis, jafnréttis og
bræðralags.
Víst fékk
hann hjálp
Á síðustu stundu tókst með fjölþjóðlegu
átaki að hindra Frakka í að selja
Saddam tegund af kjarnaofni sem hefði
dugað til að framleiða efni í nokkrar
kjarnorkusprengjur.
VIÐHORF
Eftir Kristján
Jónsson
kjon@mbl.is
✝ Björgvin Guð-mundsson fædd-
ist í Hvammi í Kaldr-
ananeshreppi í
Strandasýslu hinn
10. febrúar 1933.
Hann lést á líknar-
deild Landspítalans í
Kópavogi 9. desem-
ber síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Guðmundur Jón Arn-
grímsson, f. 28. júlí
1893, d. 3. júlí 1985,
og Rósa Kristmunds-
dóttir, f. 25. sept.
1898, d. 4. feb. 2002.
Systkini Björgvins eru: Óskar, f.
9. ágúst 1925; Anna Guðrún, f. 4.
júní 1927; Kristmundur, f. 7. sept.
1928; Arngrímur Kristmann, f.
26. okt. 1930, d. 18. júní 1965; og
Hörður, f. 3. apríl 1941.
Hinn 16. janúar 1965 kvæntist
Björgvin Ingibjörgu Steingríms-
dóttur, f. 20. des. 1943 í Reykja-
vík. Börn þeirra eru:
1) Gréta Björgvins-
dóttir, f. 12. des.
1963, gift Bjarna
Jónssyni, f. 2. júlí
1961. Börn þeirra:
Rakel Tanja, f. 1.
jan. 1985, Róbert
Bjarni, f. 6. júní
1987, Davíð Rúnar,
f. 5. maí 1989, og
Dagur Freyr, f. 11.
nóv. 1993. 2) Guð-
mundur Jón Björg-
vinsson, f. 16. sept.
1965. Börn hans með
Hjördísi Bjerkhoel
Andrésdóttur: Íris Andrea, f. 8.
apríl 1990, Tumi, f. 7. okt. 1994. 3)
Baldvin Björgvinsson, f. 11. nóv.
1967. Barn hans með Sherry Lynn
Cormier: Aníta Lena, f. 31. okt.
1990.
Útför Björgvins fer fram frá
Kópavogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Björgvin ólst upp á Hólmavík og
tengdist sjómennsku allt sitt líf. For-
eldrar hans komu úr Bjarnarfirðin-
um, Guðmundur Jón Arngrímsson
frá Reykjarvík og Rósa Kristmunds-
dóttir frá Goðdal. Guðmundur var
sjómaður og verkamaður. Rósa var
húsmóðir auk þess að stunda aðra
vinnu ötullega. Björgvin fluttist til
Hólmavíkur á fyrsta ári með foreldr-
um sínum sem þá byggðu sér heimili
þar. Hann minntist heimilis foreldra
sinna, sem ekki var stórt, ætíð sem yf-
irfulls gistiheimilis allra sem leið áttu
um eða þurftu húsaskjól eða hjálp af
einhverju tagi. Þar var alltaf nóg að
bíta og brenna og fannst honum
stundum hálf sveitin vera í fæði á
heimilinu. Bæði önduðust þau á
Hrafnistu í Reykavík en bjuggu á
Akranesi um tíma. Björgvin fór
snemma á sjó, eða fjórtán ára gamall,
síðan flutti hann til Reykjavíkur
tveimur árum síðar og sá fyrir sér
sjálfur upp frá því. Það voru engar
barnaverndarnefndir þá sagði hann
oft og hló. Hann stundaði sjó-
mennsku, fyrst sem háseti en síðar
sem vélstjóri. Þegar Björgvin var
sextán ára og nýbyrjaður á sjó á Ing-
ólfi Arnarsyni strandaði hann austan
við Stokkseyri. Mannbjörg varð.
Þessi atburður, ásamt öðrum þar sem
hann missti vini sína í skipssköðum,
varð líklega til þess síðar að þegar
menn vildu komast undan einhverju
sem varðaði öryggi manna var hann
ósveigjanlegur. Lífið var ekki lagt
undir ef hann fékk einhverju um það
ráðið. Árið 1952 hóf hann nám í plötu-
og ketilsmíði hjá Stálsmiðjunni. Hann
lauk því námi en stundaði sjómennsk-
una áfram. Þegar hann hætti á sjó tók
hann aftur til starfa hjá Stálsmiðjunni
og starfaði þar, hlaut meistararéttindi
í sinni iðn og vann síðan sem verk-
stjóri. Árið 1987 hóf hann störf hjá
Siglingamálastofnun sem skipaskoð-
unarmaður, bæði við almennar skoð-
anir og í sinni sérgrein, sem var stál-
skip. Hann þekkti öll stálskip á
landinu, hvenær og hvar þau voru
smíðuð og hvenær og hvernig þeim
hafði verið breytt, hvar og af hverj-
um. Bera margir honum vel söguna
úr því starfi sem manni sem gott var
að tala við og gat leiðbeint mönnum
um flest sem sneri að stálskipum,
vissir um það að öryggi skipsverjanna
var honum hjartans mál. Björgvin
lauk störfum hjá Siglingastofnun sjö-
tíu ára gamall í vor sem leið.
Í Reykjavík kynntist Strandamað-
urinn ástinni og ævifélaga sínum
Ingibjörgu Steingrímsdóttur. Þau
giftust 16. janúar 1965 og hann hætti
á sjó til þess að sinna sínu aðaláhuga-
máli, fjölskyldunni. Um það eru allir
sammála að ekkert skipti hann meira
máli en fjölskyldan. Hún var honum
allt og hann þurfti ekkert annað. Ým-
islegt bjátaði á á lífsleiðinni og nokkr-
um sinnum lögðu læknar til hjálpandi
hönd, lagfærðu eitt og annað á skurð-
arborðinu. Allt hafðist þetta nú af og
lífið gekk að mestu vel þótt það væri
ekki alltaf auðvelt. Árið 1971 flutti
fjölskyldan úr Reykjavík í Kópavog-
inn þar sem hún bjó síðan, fyrst á
Kársnesbraut 36a en síðan í Hlégerði
16. Þótt fjölskyldan væri Björgvini
allt hafði hann áhuga á ýmsu öðru.
Mestur tími fór í að sinna garðinum
þar sem blóma- og matjurtarækt var
stunduð með miklum sóma. Hann
hafði líka gaman af að fara í veiði.
Honum fannst reyndar alls ekkert
skemmtilegt þegar ekkert veiddist.
Þegar hann komst í smáróður á trillu
naut hann sín vel og var fiskinn og af-
kastamikill með eindæmum. Því feng-
um við að kynnast í sumar sem leið.
Björgvin var líka sannur vinur vina
sinna og hjálpsamur þeim þegar
þurfti á að halda við hvort sem var
húsbyggingar eða bílaviðgerðir. Fjöl-
skyldan og börnin voru honum meira
virði en allt annað og þegar barna-
börnin bættust við áttu þau greiða
leið að hjarta hans. Í honum fundu
þau sannan vin sem þótti jafn vænt
um þau öll án þess að gera upp á milli
þeirra. Í samskiptum við barnabörnin
var fölskvalaus umhyggja fyrir þeim
og stolt. Með Björgvini Guðmunds-
syni er farinn heilsteyptur maður og
sannur vinur sem margir hefðu viljað
njóta samvista við mun lengur.
Það er með einlægu þakklæti og
virðingu sem við kveðjum pabba okk-
ar. Faðmur hans var hlýr og gott að
eiga hann að.
Gréta, Guðmundur Jón
og Baldvin.
Það er skrýtið að skrifa grein til
minningar um þig, tengdaföður minn,
sem hættir að vinna nú í vor og ætl-
aðir að fara að sinna þínum áhuga-
málum. Eitthvað reikna ég með að
þetta verði fátæklegt með hliðsjón af
þeim kynnum sem ég átt af þér. Allan
þennan tíma í hvert skipti sem eitt-
hvað stóð til þá byrjaðir þú alltaf á því
að biðja afsökunar á tilveru þinni,
annað hvort á þann hátt að þú yrðir
ekki fyrir en þér þætti gaman að
hjálpa, eða að þú myndir gjarnan vilja
fá að vera með ef þú yrðir ekki fyrir,
lítillæti og hógværð var þitt aðals-
merki. Það sem gleður mig á þessari
sorgarstund er að allar þær minning-
ar sem ég og fjölskylda mín eiga um
þig eru góðar. Við Gréta giftum okkur
fyrir rúmum tuttugu árum og á þess-
um tíma hefur aldrei styggðaryrði
fallið á milli mín og þín, þú varst ekki
bara tengdafaðir minn, heldur vinur
minn líka. Ég á margra góðra stunda
að minnast alveg frá byrjun, fyrst í
því að fá aðstoð með að skipta um
bremsur á bjöllunni hennar Grétu,
síðan að laga Lödur og allan þann
bílaflota sem verið hefur þessi ár, bíl-
arnir hafa lagast en annað tekið við.
Alltaf komstu þegar eitthvað þurfti að
gera, alltaf boðinn og búinn, færðir
mér vinnugalla og aðstoðaðir á alla
lund. Ég man eins og gerst hefði í gær
hve stoltur þú varst þegar þú leiddir
Grétu inn kirkjugólfið og brostir, hún
var falleg, alveg svakalega falleg, þú
sagðir að hún væri fallegasta stúlkan í
heiminum, þú sagðir henni að þú
myndir ganga í sjóinn fyrir hana. Þið
voruð miklir vinir og mjög náin, það
sýndi sig best í veikindum þínum að
hún vék þér ekki frá. Þið gerðuð með
ykkur þann samning að hún myndi
fylgja þér í gegnum þessi veikindi
eins og þú hefur fylgt henni í gegnum
allt þykkt og þunnt. Hún og Ingibjörg
máttu ekki af þér sjá. Á morgnana
var Ingibjörg hjá þér og svo tók
Gréta við, þannig var þetta í langan
tíma.
Ég veit ekki hvar ég á að bera niður
svo margar minningar á ég um þig.
Þú hélst Rakel Tönju stoltur undir
skírn. Við fórum öll fjölskyldan með
þér og Ingibjörgu í ferðalag á litlu
rútunni okkar norður á Hólmavík og í
Bjarnarfjörð. Þegar maður ferðaðist
með þér þá bentirðu á fjöll og firnindi
og þekktir allt með nöfnum og sagðir
manni til. Ég man að við gistum öll
hjá Hrólfi og Nönnu á Hólmavík,
Hrólfur var fermingarbróðir þinn og
var mjög gaman að vera þar. Til berja
fórum við og tíndum hrein ósköpin af
berjum, við fórum í Sunnudal, Goðdal
og Bjarnarfjörð. Það var góð ferð.
Þrátt fyrir að þú hefðir farið að heim-
an til sjós fjórtán ára og farinn að sjá
fyrir þér sextán ára, þá þekktirðu alla
staði og alla hluti. Í öll þessi ár höfum
við farið í margar veiðiferðir, ekki
alltaf til fjár en alltaf til skemmtunar,
ég spurði þig á dánarbeðinum hvort
þú myndir eftir öllum bleikjunum í
Vatnsdal og þú sagðir já, og sagðir
manstu við bara kipptum þeim á land,
það voru heil ósköp sem við veiddum,
þú varst snillingur með spúninn, það
var þitt uppáhaldsveiðarfæri, í hvert
skipti þegar hnýtt var á, þá sagðir þú
og brostir um leið, Bjarni, svo gerir
mann svo og svo gerir mann svoddan,
þannig minntumst við báðir flug-
unámskeiðs sem við fórum á fyrir
mörgum árum og hlógum. Við byggð-
um hús og þú varst þar, við fluttum
myndastofu og þú varst þar, fyrir
tveim árum keyptum við húsnæði fyr-
ir myndastofuna, í rúman mánuð
komst þú eftir vinnu á hverjum degi,
spurðir aldrei hvort þyrfti, heldur
komst því þú vissir að við þurftum að-
stoð, samt spurðir þú á hverjum degi,
verð ég nokkuð fyrir eða get ég gert
eitthvað án þess að vera fyrir.
Eitt man ég eftir á þessum tíma
sem kemur brosi fram hjá mér núna.
Ég hafði verið að sprautumála alla
veggi og eitthvað stóð sprautan á sér,
stundum varstu hvatvís og vildir
hjálpa strax, tókst af mér sprautuna
og skoðaðir, barst hana að andlitinu á
þér og skoðaðir nánar, í flýti tókstu í
gikkinn og ég hef aldrei séð aðra eins
sjón og annan eins undrunarsvip. Ég
fékk mig ekki til að brosa og reyndi að
halda stillingu minni, þú varst hvítur
frá toppi til táar, það var málning í
eyrunum á þér. Baldvin sonur þinn
hoppaði um öll gólf brjálaður úr
hlátri, þú brostir, það var málning á
öllum tönnunum í þér, þú tókst niður
gleraugun og það var það eina sem
ekki var hvítt. Við hlógum allir eins og
vitleysingar, það var gaman þá, þú
hlóst mest að sjálfum þér.
Það sem ég held að ég hafi lært af
umgengni minni við þig og vona svo
sannarlega að verði mitt veganesti er
að það er miklu betra að gefa en að
þiggja. Þú hafðir alltaf tíma til að
spjalla eða tíma til að hlusta. Börnin
mín hafa verið að rifja upp þá tíma
sem þau hafa átt með þér, Rakel
minnist þess að þú varst alltaf góður
og faðmaðir hana, gafst þér tíma til að
spyrja hvernig henni vegnaði og hafð-
ir áhuga á því sem hún tók sér fyrir
hendur. Í vetur ætlaðir þú að laga bíl-
inn hennar eins og svo marga bíla áð-
ur. Róbert Bjarni minnist þess þegar
þú útgerðarstjórinn á Litlanesi sigld-
ir allan daginn í vor á svartfuglsveið-
ar, fórst með hann upp á Sandskeið
svo hann gæti flogið, þið höfðuð gert
það samkomulag að þú yrðir hans
fyrsti farþegi.
Dagur Freyr minnist þess þegar
við þrír fórum að veiða þorsk í stað
þess að horfa á einhverja „júróvisíon“
vitleysu eins og þú sagðir. Davíð
minnist þess að þú fórst með okkur í
Hítará og þú fékkst lax, þann fyrsta í
mörg ár og vildir að við tækjum
stöngina. Við föðmuðum þig og kysst-
um þegar hann kom á land, þvílík var
gleðin og þú varst svo hissa, og þú
fékkst annan. Það var gaman þá. Í
vetur ætluðum við að fara yfir vélina
úr bátnum, fara með hana í skúrinn
þinn og gera hana fína. Ég veit að þú
fylgist með okkur, útgerðarstjórinn á
Litlanesi. Þú spurðir á sunnudaginn
BJÖRGVIN
GUÐMUNDSSON