Morgunblaðið - 16.12.2003, Blaðsíða 24

AUSTURLAND
24 ÞRIÐJUDAGUR 16. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
akra og planta trjám og skjólbelt-
um. Þetta er ein besta bújörðin á
Fljótsdalshéraði.“
„Það er gamall brandari að ég
hafi verið með króníska kúadellu
þegar ég byrjaði að búa,“ segir Ey-
mundur. „Við vorum með kýr hér í
tíu ár og kjötframleiðslu ein fimm ár
í viðbót. Það var blessaður kvótinn
sem breytti áherslunum hjá mér.
Það var verið að setja á kvóta upp-
hafsárin okkar í Vallanesi og við
lentum illa í svokölluðum viðmið-
unarárum og vorum því aðeins með
30 þúsund lítra framleiðslurétt.
Svo gerist það á þessum tíma að
ég átta mig betur á hver ég er. Ég
hefði aldrei haft yndi í að vera ein-
ungis kúabóndi og þá heldur aldrei
haft svigrúm til að sinna öðrum
hugðarefnum mínum, sem eru ófá.“
Spáði okkur dauða
og hörmungum
„Það blundaði ýmislegt í mér á
þessum tíma,“ heldur Eymundur
áfram. „Kristbjörg hafði unnið á
Heilsuhælinu í Hveragerði og að
hennar frumkvæði byrjuðum við að
rækta lífrænt til heimilisins. Ég fór
að finna fyrir eftirspurn, ungt fólk í
Reykjavík sem var að koma erlendis
frá og hafði keypt lífrænt þar fór að
spyrjast fyrir. Það kveikti í mark-
aðsmanninum í mér. Þarna var
markaður og svart framundan í
mjólkurframleiðslu. Ég hef alltaf
verið „gambler“ og ekkert hræddur
við að taka sénsa. Ég trúi á að fylgja
minni sannfæringu en því er ekki að
leyna að þegar við fórum út í að
rækta lífrænt grænmeti spáði fólk
okkur dauða og hörmungum.“
Eymundur og Kristbjörg rækt-
uðu fyrst kartöflur, gulrætur, rófur
KIRKJUJÖRÐIN Vallanes er 330
ha að stærð og þar var lengst af
prestssetur og sauðfjárbúskapur.
Kirkjan stendur rétt hjá bænum og
er einkar falleg, hnarreist undir
sínu rauða þaki og snyrtilegt um-
hverfis. Bærinn í Vallanesi er tvílyft
hús frá árinu 1938, enduruppgert og
þar býr Eymundur Magnússon,
maður á miðjum aldri sem hlustar
ekki á útvarp, horfir ekki á sjónvarp
eða les blöðin. Hann var einu sinni
kúabóndi, en leggur núna fyrir sig
lífræna ræktun, framleiðslu heilsu-
olíu og matvæla, jóga og nudd, svo
eitthvað sé nefnt. Hann var líka
kvæntur um langa hríð, en vegurinn
hans og Kristbjargar Kristmunds-
dóttur greindist fyrir fáum árum og
nú deila þau með sér því sem þeim
er mikilvægast í lífinu, drengnum
Gabríel Sveini.
Jörðin beið í tuttugu ár
„Ég er búinn að búa hér síðan
1979,“ segir Eymundur, sem situr í
dagstofu sinni undir stóru og til-
þrifamiklu veggmálverki sonar síns
Gabríels. „Vallanes hafði þá ein-
hverra hluta vegna beðið eftir mér í
tuttugu ár. Við Kristbjörg komum
frá Svíþjóð til Egilsstaða og vorum
að leita okkur að jörð. Bjuggum eitt
og hálft ár á Egilsstöðum og var
bent á Vallanes. Ekki leist mér nú
vel á jörðina til að byrja með, því
hér var allt í niðurníðslu og hafði
ekki verið bóndi í tuttugu ár. Ekki
neitt til neins og engin tún, um fjór-
ir hektarar sem voru bara þýfi. En
þessi jörð reyndist við nánari athug-
un vera sannkallað gósenland og
það er hvergi betra að rækta en í
Vallanesi. Hér þurfti bara að slétta
út þúfurnar, plægja og tæta, búa til
og sitthvað fleira til heimilisnota, en
þegar meiri alvara færðist í rækt-
unina urðu kartöflurnar þar fyr-
irferðarmestar vegna eftirspurnar.
„Við skiptum alveg yfir í lífræna
ræktun árið 1989 og seldum fram-
leiðsluna undir vöruheitinu Móðir
Jörð eins og ég geri enn þann dag í
dag.“
Eymundur framleiðir um 70 tonn
af kartöflum árlega, 20 tonn af róf-
um og er með korn í 10 ha, sem gefa
um 40 tonna uppskeru. Hann segist
þó ekki vera kominn með manneld-
ismarkað nema fyrir um 15–20 tonn
af korninu. Hann hóf
að rækta bygg ofan í
kálfana og kýrnar í
kringum 1985 og fékk
svo þá hugmynd að
markaðssetja bygg í
bakstur.
„Í mér er einhver
mjög áleitin markaðs-
baktería,“ segir Ey-
mundur. „Mér finnst
gaman að rækta bygg
og þá kenni ég bara
þjóðinni að borða
bygg! Ég hef líka upp-
götvað að bankabygg
getur alveg keppt við
hrísgrjón. Hingað er verið að flytja
inn fleiri hundruð tonn af hrís-
grjónum árlega og markaðurinn því
mjög stór. Ég kalla bankabyggið
„hin íslensku hrísgrjón.“ Banka-
byggið er líka mjög hollt og saðsamt
og gott fyrir meltinguna, svo ég hef
góða samvisku af því að kenna þjóð-
inni að borða bygg.
Partur af markaðssetningunni á
bygginu, sem ég hef svo gaman af,
er að búa til uppskriftabækling,
standa í verslunum allan veturinn,
daðra við íslenskar húsmæður og
leyfa þeim að smakka rétti úr
bankabyggi og brauð úr byggmjöli.
Jógað kemur inn í þetta líka vegna
þess að þegar þú byrjar að rækta
líkamann með hollu mataræði þá
fylgir sálin og þetta andlega með
líka.“
Lífrænt skyndifæði
úr frystinum
Eymundur segir að ræktunar-
maðurinn í honum sé afar sterkur
og að fátt sé fallegra en nýplægður
akur. Hann hafi langað að koma
meira byggi á markað og treysta
kornrækt sína í sessi, því af henni
hafi hann unun. Eymundur setti því
byggbuff, rauðrófubuff og bygg-
salat/tabúle á markað í fyrra.
„Aðferð til að koma meira af
byggi á markað er að framleiða til-
búna rétti. Bygg er uppistaðan í
buffunum, og salatinu, ásamt heima-
framleiddri steinselju, kartöflum,
rauðrófum, baunum og kryddi. Allt
hráefnið er lífrænt ræktað og varan
fullunnin og tilbúin á pönnuna.“
Eymundur segir það óhemju
spennandi að búa til nýja og full-
unna vöru. „Partur af þessu er líka
að ef maður er alltaf að framleiða
hrávöru, eitthvað eins og kartöflur
og grænmeti, þá ertu í lægstu verð-
flokkunum. Um leið og þú fullvinnur
vöru eykst framlegðin. Ég hef enga
sérstaka köllun til að þræla allt mitt
líf fyrir engan arð, svo að ég reyni
að hagræða mínum búskap þannig
að ég fái einhverntíma möguleika á
að fá tekjur og taka frí. Maður
nennir ekki endalaust að púla af
hugsjón einni saman, heldur verður
að sjá fram á laun síns erfiðis. Það
gerist með því að fullvinna vöru og
um leið að svara kalli markaðarins.
Þeir segja mér markaðsmenn að
það þrennt sem gangi í markaðinn
núna sé frystivara, lífrænt og
skyndifæði. Ég hef alla þessa þrjá
þætti í þessari nýju framleiðslu, svo
ef ég er ekki réttur maður á réttum
tíma þá er eitthvað að.
Gamlar konur risið úr kör
Undir vöruheitinu Móðir Jörð má
fá þrenns konar líkamsolíu sem Ey-
mundur framleiðir. Fyrsta má telja
Lífolíu, sem inniheldur rósmarín,
eucalyptus, eini og birki. Birki- og
Blágresisolíur eru unnar úr viðkom-
andi jurtum. „Lífolían er góð fyrir
liði og vöðva og gamlar konur hafa
sagt mér að þær hafi hreinlega risið
úr kör eftir að þær fóru að nota
hana,“ segir Eymundur. „Það er
dásamlegt þegar maður fær svona
viðbrögð. Hvernig er hægt að vera
meira blessaður?“
Eymundur selur olíurnar víða á
innanlandsmarkaði og má sem
dæmi nefna að Landspítali – há-
skólasjúkrahús notar þær. „Það er
aðal fyrir mig og ég er einkar stolt-
ur af því. Fólk með liðagigt og vefja-
gigt hefur mikið notað olíurnar og
nuddarar kaupa mikið af mér.
Hugsanlega reyni ég þegar tími
gefst til að koma þeim á erlendan
markað.“
Vallanesbýlið er skráð í al-
þjóðlegu samtökin „Willing workers
on Organic Farms“ og er eina ís-
lenska býlið í þeim. WWOOF eru
sjálfboðaliðasamtök sem tengja
saman lífræn býli og ungt fólk sem
vill fara og hjálpa til við að byggja
upp lífræna ræktun. Eymundur hef-
ur haft yfir þrjátíu manns frá sam-
tökunum síðustu þrjú árin og fólkið
staðnæmist ýmist í nokkra daga eða
marga mánuði í Vallanesi. „Þetta
fólk er ekki einasta að kynnast mínu
og hjálpa hér til, heldur fæ ég heil-
mikið frá því og það kynnist inn-
byrðis,“ segir Eymundur og heldur
því fram að andrúmsloftið í Valla-
nesi sé alþjóðlegt og að mest talaða
tungumálið á staðnum sé enska.
Stoðum rennt undir framtíðina
Eymundur leggur stund á jóga og
fór fyrir nokkrum árum til Kripalu í
Bandaríkjunum á nuddnámskeið.
Hann dreymir um að fara þangað
aftur á jógakennaranámskeið og
gera það sem hann kallar nauðsyn-
lega hundahreinsun á sjálfum sér.
„Ég geri jóga á hverjum einasta
degi og enginn dagur er búinn fyrr
en ég er búinn að því. Það gefur mér
rosalega orku. Ég get komið inn
hundþreyttur og uppgefinn, en þeg-
ar ég hef lokið jóganu er ég búinn
að gleyma hvað þreyta er og hef
hreinsað af mér alla líkamlega og
andlega þreytu dagsins.
Ég geri töluvert af því að nudda
aðra og í mér er einhver heilari eða
þörf til að miðla orku og hjálpa fólki
með höndunum. Enda er fólk farið
að sækja í hendurnar á mér, ég gæti
sjálfsagt verið í fullu starfi við þetta
líka. Ég tek fólk heim í nudd og á
sumrin er ég farandnuddari. Þá fer
ég á sumarhótelin hér í kring á
kvöldin og ferðamenn, leið-
sögumenn, hótelstarfsmenn og bíl-
stjórar koma á bekkinn hjá mér.
Eymundur á sér þann draum að
stofna í framtíðinni heilsubótarstöð í
Vallanesi. Hann sér fyrir sér að fólk
kæmi mest erlendis frá sér til
heilsubótar og fengi grænmetisfæði,
nudd, heita potta, jóga og gæti kom-
ið að lífrænu ræktuninni, sett putt-
ana í moldina. Hann segist alla tíð
hafa verið að renna stoðum undir
þennan draum. Til dæmis með skóg-
ræktinni og skjólbeltarækt, með því
hafi hann skapað gönguleiðir og
yndislegt útivistarsvæði. Hann seg-
ist hægt og rólega vera að skapa
paradís í Vallanesi.
„Ég fæ mínar bestu hugmyndir
þegar ég er að sofna á kvöldin eða
vakna á morgnana,“ segir Eymund-
ur. „Þegar ég er ekki að hugsa neitt.
Ég hef trú á að maður hafi aðgang
að allri visku heimsins ef maður
bara hættir að hugsa og er tilbúinn
að taka við. Þess vegna hlusta ég
aldrei á útvarp, horfi ekki á sjón-
varp eða les ég blöðin, heldur trúi
því að það komi til mín sem á að
koma. Og það kemur vissulega.“
Ástríðubóndinn
og farandnudd-
arinn í Vallanesi
Bóndinn í Vallanesi á Fljótsdalshéraði, Ey-
mundur Magnússon, hefur ekki farið troðnar
slóðir í búskapnum. Steinunn Ásmundsdóttir
hitti hann að máli og komst að raun um að þar
fer maður sem ekki er við eina fjölina felldur.
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
Uppskorið eins og til stóð: Vallanesbóndinn fór
mikinn um akra sína á kornskurðarvélinni í haust.
Heilsuolíum og haustsólinni tappað á flöskur: Eymundur Magnússon og
hjálparkokkar í olíuframleiðslu.
steinunn@mbl.is