Morgunblaðið - 21.11.2004, Qupperneq 52

SELLÓLEIKARINN Cecylia Barcz-
yk er stödd hér á landi um þessar
mundir og heldur masterklassa í
Listaháskóla Íslands. Barczyk mun
ennfremur koma fram á tvennum
tónleikum meðan á dvöl hennar
hérlendis stendur, á einleiks-
tónleikum í Listasafni Sigurjóns á
morgun, mánudag kl. 20 og á
styrktartónleikum Karitas í Landa-
kotskirkju í dag kl. 16.
Allt skiptir máli
Aðspurð segist Barczyk hlakka
til að hitta íslenska nemendur sína á
masterklassanum. „Venjulega hafa
nemendur undirbúið sig lengi áður
en þeir spila á slíku námskeiði, og
þau eru að mínu mati mjög gagnleg
fyrir nemendur,“ segir Barczyk,
sem sjálf segist reglulega fá gesta-
kennara til heimsóknar í sinn skóla,
Towson University í Maryland í
Bandaríkjunum. Meðal þeirra sem
hafa sótt skóla hennar heim er
Gunnar Kvaran, kennari í sellóleik
við Listaháskóla Íslands. „Þetta er
mjög góð reynsla fyrir nemendur
að heyra hvað annar kennari en
þeirra eigin hefur að segja um
spilamennsku þeirra. Gestakennari
gefur nemendum einstakt tækifæri
til að bera sig saman við hinn stærri
tónlistarheim, sem stendur utan við
þeirra eigin.“
Barczyk segist fylgjast með öllum
þáttum í spilamennsku nemend-
anna, bæði tæknilegum atriðum og
túlkun. „Tónlistarhliðin er auðvitað
alltaf það sem maður fylgist fyrst
og fremst með, en hún getur verið
lituð af tæknilegum erfiðleikum
sem nemendur eiga í. Stundum get-
ur til dæmis líkamleg staða hljóð-
færaleikarans verið til vandræða.
Ef það er vandamál, fjalla ég að
sjálfsögðu um tæknina. En megin-
atriðið er auðvitað hvernig tónlistin
sem viðkomandi nemandi leikur
hljómar.“
Hún bætir við að það sé mikil-
vægt að kennari í masterklassa gefi
nemendum ráðleggingar, í stað
þess að benda þeim einungis á það
sem betur mætti fara. „Það er að
minnsta kosti mín leið, að gefa nem-
endum einhverjar leiðbeiningar
sem þeir geta tekið með sér og not-
að áfram í spilamennsku sinni.“
Á tónleikunum í Sigurjónssafni á
mánudag mun Barczyk leika verk
frá ýmsum tímabilum og ýmsum
heimshornum. „Ég mun meðal ann-
ars leika sónötu fyrir tvö selló eftir
Händel með dóttur minni sem er
tólf ára, og yndislegan dúett ásamt
Guðnýju Guðmundsdóttur, sem er
eftir Zoltán Kodály,“ segir hún.
„Síðan er vert að minnast á verkið
Memoirs eftir íraska tónskáldið Mo-
hammed O. Sidiq. Ég frumflutti
verkið á sellóhátíð í Baltimore árið
2000, en það er skrifað fyrir þrjú
selló og nú munu Gunnar Kvaran og
dóttir mín leika með mér í verkinu.“
Að sögn Barczyk er verkið afar
áhrifamikið, þar sem vestrænni
klassískri tónlist er blandað við ar-
abíska tónlist. „Við vitum að mörgu
leyti svo lítið um klassíska tónlistar-
hefð í Mið-Austurlöndum, en flest
klassísk tónskáld þar hafa lært á
Vesturlöndum. Útkoman er því oft
mjög áhugaverð,“ segir hún. „En
það felur líka í sér ákveðinn boð-
skap um frið að mínu mati að flytja
þetta verk. Mér er mjög umhugað
um hvernig listamenn geta sent frá
sér boðskap um frið gegnum tón-
list.“
Tónlist | Cecylia Barczyk með tónleika og námskeið
Boðskapur friðar
Morgunblaðið/Árni Torfason
„Meginatriðið er auðvitað hvernig tónlistin sem viðkomandi nemandi leikur hljómar,“ segir Cecylia Barczyk selló-
leikari, sem heldur masterklassa og tónleika í Reykjavík um helgina.
52 SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
BÆKUR
Endurminningar
Í BLAND MEÐ BÖRNUM
Börnin skrifa eftir Vilhjálm Hjálmarsson.
184 bls. Útg. V.H. Reykjavík, 2004
VILHJÁLMUR Hjálmarsson nam í
Héraðsskólanum að Laugarvatni. Sá
var undirbúningur hans fyrir lífið.
Lengri varð skólagangan ekki. Til-
viljun hagaði því svo að hann var
kvaddur til að kenna börnum í sinni
fámennu sveit. Búi sínu sinnti hann
jafnhliða. Kennsla taldist þá engan
veginn til fullgildra starfa. Skólahald
hófst seint á hausti og lauk snemma
að vori. Eftir allnokkur ár var kenn-
arinn kosinn á þing. Var kennslu
hans þá lokið í bili. Síðar tók hann
aftur upp þráðinn í fáein ár þegar
hann féll tímabundið út af þingi.
Þingseta hans náði annars yfir þrjá-
tíu ára tímabil og endaði með setu í
stóli menntamálaráðherra. Að því
loknu sneri hann sér að ritstörfum.
Fyrst sendi hann frá sér bók um
fólkið í ráðuneytinu og dagleg störf
þar á bæ, síðan hverja bókina á fæt-
ur annarri um mannlíf í heimahög-
um og sögu Mjófirðinga.
Bók sú, sem hann sendir frá sér
nú, er í raun tvíþætt. Í fyrsta lagi
rekur hann sögu skólahalds í sveit
sinni. Ekki nær sú saga lengra aftur
en svo að hann getur mestanpart
rakið hana eftir minni! En sjálfur er
hann nú kominn á tíræðis aldur. Í
öðru lagi birtir hann
fjölda ritsmíða sem
börnin, nemendur
hans, sömdu á sínum
tíma, sendibréf, stuttar
frásagnir, hugleiðingar
og þar fram eftir göt-
unum. Fyrir kenn-
arann fyrrverandi eru
ritsmíðar þessar hin
bestu meðmælabréf,
sýna og sanna svo ekki
verður um villst að
hann hefur verið börn-
unum ákjósanleg fyr-
irmynd og góður læri-
faðir. Þar að auki eru
ritsmíðarnar sögulega
merkilegar þar sem
börnin tala beint út frá hjartanu og
segja jafnan frá því sem stendur
þeim næst, það er að segja frá dag-
lega lífinu í þeirra nánasta umhverfi.
Þar með lýsa þau – jafnvel betur en
nokkur sagnfræðingur – samfélagi
því sem ól þau og nærði. Skrif þeirra
eru alla jafna persónuleg. Þau segja
frá fólki og atburðum eins og það
kemur þeim sjálfum fyrir sjónir,
tæpitungulaust. Á stríðsárunum
telst til stórtíðinda að hafa séð her-
skip eða kafbát svo dæmi sé tekið.
Mörg segja smáferðasögur. En
ferðalög voru þá næsta fátíð, sam-
göngur til og frá Mjóafirði stopular,
og lengi vel eingöngu sjóleiðis. Sjó-
ferð til Norðfjarðar varð því meira
en lítill atburður í líf-
inu. Önnur lýsa um-
hverfinu, heimili sínu,
sveit sinni, héraði. At-
hyglisvert er hversu
margar ritsmíðarnar
tengjast daglegum
störfum á heimili
barnanna. Telpurnar
vinna með móður sinni,
læra af henni eins og
hún hafði lært af sinni
móður, en bregða á
leik þess á milli eins og
barna er háttur.
Drengirnir fara á sjó-
inn með föður sínum
og greina þar með frá
vinnubrögðunum til
sjós og lands. Þeim er snemma trúað
til að skjóta af byssu svo nokkuð sé
nefnt. Þannig alast börnin upp í sín-
um fábrotna en örugga heimi. Nán-
asta umhverfi og búskapurinn á sjó
og landi er þeirra staður, þar taka
þau til hendinni eftir því sem aldur
og þroski leyfa, annað þekkja þau
ekki. Vinnubrögðin sjá börnin fyrir
sér og læra þannig til verka, ósjálf-
rátt. Þeim þykir því meira en óþarft
að lýsa þeim gagngert og nánar.
Greinagóðar frásagnir þeirra fela þó
í sér óbeinar lýsingar, stundum svo
nákvæmar að tæpast verður á betra
kosið.
Agavandamál þarf kennarinn ekki
að stríða við. Hann þekkir öll börnin,
heimili þeirra og foreldra. Hann veit
því hvað má leggja á hvert og eitt.
Sum eru skyld honum. Viðnám
krafta sinna finna þau sér við leik og
störf, alla jafna innan sjónmáls frá
heimili. Barnaskapur þeirra fær not-
ið sín meðan þau eru ung; svo og við-
leitni þeirra með vaxandi styrk og
þroska til að sýnast eldri en þau eru
og þar með dugandi fólk með aðild
og rétti. Yfirlýsingar föður eða móð-
ur, sem hefði gefið í skyn að hann
eða hún þyrfti að eiga meiri tíma
með börnunum, hefði þótt furðuleg í
meira lagi! Í erfiðisþjóðfélaginu
gamla bjuggu fæstir yfir þreki og út-
haldi langt umfram það sem lífsbar-
áttan krafðist frá degi til dags. Tóm-
stundir notuðu börnin til leikja en
fullorðnir til hvíldar.
Enda þótt höfundurinn lifði og
starfaði lengst af utan sveitar sinnar
takmarkast frásögn hans sjálfs
mestmegnis við það sem við blasir
frá hlaðinu á Brekku. Skólasaga
hans er afar nákvæm, í raun of ít-
arleg til að skírskota til annarra en
heimamanna ellegar þá til fræði-
manna sem þurfa á tæmandi fróðleik
að halda um skólahald í dreifbýli fyr-
ir og um miðja síðustu öld. Það eru
fyrst og fremst börnin, nemendur
hans, sem bera uppi þessa bók.
Þeirra vegna er hún áhugaverð,
þökk sé þeim.
Erlendur Jónsson
Börnin í Mjóafirði
Vilhjálmur
Hjálmarsson
ÞEGAR ég opnaði þessa bók vissi
ég ekki neitt um Kleifar í Ólafs-
firði. Hélt helst að það væri bæj-
arnafn. Nú er ég orðinn öllu fróð-
ari og þykir vænt um að hafa bætt
heilli sveit, þó að lítil sé, í þekking-
arsafnið. Kleifar eru sem sé
ströndin milli Hvanndala og Kleif-
arhorns nálægt fjarðarbotni.
Nokkurt land er upp af ströndinni
og dalir tveir, Árdalur og Foss-
dalur. Úr Árdalnum kemur Gunn-
ólfsá og skammt frá dalsmynninu
var landnámsjörðin, sem einnig
hét Gunnólfsá. Fljótlega mun jörð-
in þó hafa skipst í tvær jarðir,
Ytri-Á og Syðri- Á. Hefur verið
svo alla tíð síðan. Þessar tvær
jarðir báru ekki mikinn landbú-
skap, en voru aðallega sjáv-
arjarðir, enda var einna besta
höfnin í Ólafsfirði þar, undan
Löngufjöru.
Þegar tók að nálgast nútímann
fóru menn að byggja sér grasbýli
eða tómthús í landi þessara
tveggja jarða og á fyrri hluta síð-
ustu aldar var þarna orðin nokkuð
fjölmenn byggð. Þegar fjölmenn-
ast var munu hafa um eitt hundrað
manns búið á Kleifum. Upp úr
miðri öldinni fór svo óðum að
fækka og nú er byggð svo til af-
lögð. Hins vegar
hafa gamlir
(kannski ekki
svo gamlir allir!)
haldið rækt við
æskuslóðir sínar.
Þeir eiga margir
hverjir sum-
arbústaði í Kleif-
um og halda
reglulega átt-
hagamót, Kleifa-
mót. Það er einmitt átthagafélagið,
sem stendur að útgáfu þessarar
bókar.
Friðrik G. Olgeirsson var ráðinn
til að skrá sögu byggðarinnar. Þar
var réttur maður valinn, því að fáir
eru kunnugri sögu Ólafsfjarðar og
færari um að koma henni í hæfi-
legan búning.
Fyrst segir frá landnámi og síð-
an kemur allrækilegur örnefna-
kafli. Hafi maður skoðað hann vel,
er maður vel í stakk búinn til
áframhaldandi lesturs. Síðan segir
frá ábúð, mannlífi og atvinnuhátt-
um á 18. og 19. öldinni. Þá er lang-
ur kafli, þar sem hver jörð og býli
er tekin fyrir sig og gerð grein fyr-
ir ábúendum. Það verða átján stað-
ir að meðtöldum sumarbústöðum.
Að því búnu kemur að atvinnulífi á
tuttugustu öldinni og er það langur
kafli, eins og vænta mátti. Mest
segir þar af sjósókn. Ýmis önnur
mál eru svo reifuð, svo sem raf-
magnsmál, samgöngumál, skóla-
mál o.fl. Áttundi og næstsíðasti
kafli bókarinnar heitir Fólk í dags-
ins önn. Þar segir frá fólki sem
uppi var á síðari hluta 19. aldar og
fram á þá 20. Það er stórfróðlegur
kafli og skemmtilegur. Margs
verður maður þar vísari um þetta
harðduglega og vel gerða fólk.
Talsvert er af gömlum myndum
í bókinni og er gaman að skoða
þær, enda hafa þær allnokkurt
heimildagildi.
Þessi bók, þó að ekki sé hún stór
eða yfirlætisleg, er einkar vel gerð
og skemmtileg aflestrar. Kleifa-
mönnum verður hún áreiðanlega
kærkomin.
Kleifar og
Kleifafólk
BÆKUR
Héraðsrit
Friðrik G. Olgeirsson. Saga byggðar á
Kleifum í Ólafsfirði frá landnámi til loka
20. aldar.142 bls. Útg.; Átthagafélag
Kleifamanna. 2003.
Byggðin á Kleifum
Sigurjón Björnsson
Friðrik G.
Olgeirsson