Morgunblaðið - 12.04.2005, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. APRÍL 2005 25
MENNING
ÞÚ MÁTT gjarnan tala við mig
meðan ég vinn hérna við borðið,“
segir Patrick Reyntiens, lærifaðir
flestra glerlistamanna í Evrópu í
dag og þótt víðar væri leitað.
Reyntiens var staddur hér á landi í
síðustu viku í tilefni af alþjóðlegu
þingi um glerlist sem Listasafn
Kópavogs – Gerðarsafn efndi til.
Reyntiens stendur á áttræðu en
er kvikur og lifandi í hreyfingum og
tali. Talsmáti hans er einstaklega
breskur, hann dregur seiminn og
minnir á köflum á breskan að-
alsmann. „Listamenn og aðalsmenn
eiga það sameiginlegt að þeir fara
ekki á eftirlaun. Þeir geta það ekki.
Þeir halda bara áfram að vera það
sem þeir eru þangað til þeir
hrökkva upp af. Þetta á líka við um
hunda,“ segir Reyntiens og leggur
þar með tóninn í viðtalinu, breskur
húmor svífur yfir vötnum.
„Ég sagði þetta við gamlan kunn-
ingja minn, Sean Connery, þegar
ég frétti af því að hann hefði verið
aðlaður. Hann sagði að þetta væri
gott að vita því hann væri eiginlega
sitt lítið af hverju, listamaður, að-
alsmaður og hundur.“
Og þegar ég spyr hvernig fund-
um þeirra Connerys hafi borið sam-
an segir hann að fyrir mannsaldri
eða svo hafi Connery verið ungur
og óþekktur í Edinborg og unnið
fyrir sér sem módel í listaháskól-
anum. „Hann var mjög upptekinn
af líkamsrækt og hentaði því mjög
vel fyrir okkur í listadeildinni,“ seg-
ir Reyntiens og heldur áfram að
vinna að hugmynd sem hann hefur
fengið meðan á dvöl hans hér í
Reykjavík hefur staðið.
„Ég kom í mjög fallega kirkju og
fékk þessa hugmynd. Ég er búinn
að hitta svo margt fólk og tala svo
mikið undanfarna daga að það er
gott að þegja og vinna svolítið.
Leifur vinur minn var svo góður að
bjóða mér að vinna hér á vinnustof-
unni sinni,“ segir þessi aldna kempa
sem er ljúfmennskan uppmáluð.
„Ó, þú ert búinn að kveikja á seg-
ulbandinu, ég verð að gæta að því
hvað ég segi,“ bætir hann við og
hendurnar eru stöðugt að, hann
hefur teiknað grunnflöt að gluggum
kirkjunnar og límir útklippt lituð
bréfsnifsi yfir gluggaflötinn. „Þetta
er skissa, hugmynd, ekkert verður
til nema maður vinni. Hugmyndin
þróast meðan ég vinn,“ segir hann
og það er greinilegt að honum
finnst þetta ekki mikil speki heldur
einfaldlega staðreynd sem reynslan
hefur fært honum.
Reyntiens er einn þekktasti lista-
maður samtímans í hinni fornfrægu
list steindra glugga og verk hans
skipta tugum ef ekki hundruðum.
Hann hefur kennt og leiðbeint
fjölda listamanna í greininni á rúm-
lega hálfrar aldar ferli og skrifað
bækur um sögu steinds glers og
handverkið sjálft sem eru grund-
vallarrit í greininni. Leifur Breið-
fjörð sýnir mér eintak sitt af bók-
inni um handverkið sem er nærri
dottin í sundur af mikilli notkun.
„Þetta er biblía glerlistamannsins,“
segir Leifur.
Innihaldið sem skiptir máli
„Aðferðin við gerð steindra
glugga hefur sáralítið breyst í
gegnum aldirnar. Það er að vísu
hægt að setja saman gler án blýs
núna en það er í rauninni eina
breytingin sem orðið hefur. Þetta
er eins og að hjóla og sitja hest,“
segir Reyntiens. „Það er bara ein
aðferð við þetta og þegar búið er að
ná tökum á henni þá er það inni-
haldið sem skiptir máli en ekki að-
ferðin sjálf.“
Reyntiens segir að upphafið að
gerð steindra glugga megi rekja
aftur til 12. aldar. „Steindir gluggar
voru sjónvarp þess tíma. Í glugg-
unum birtust sögur úr biblíunni og
af dýrlingum kirkjunnar og al-
menningur, sem var ólæs og skildi
ekki latínu prestanna, fékk bibl-
íusögurnar milliliðalaust með þess-
um hætti. Fólkið dáðist að glerinu
sem var eins og gagnsæir gim-
steinar og það var í rauninni mjög
eðlilegt að kirkjan tæki þessa list
upp á arma sína þar sem í glerlist-
inni fólst staðfesting á því undri
sem ljósið er í veröldinni. Glerlistin
hefur allar götur verið tengd sterk-
um böndum við trúarbrögð en einn-
ig við frið því í stríði er gler eitt af
því fyrsta sem eyðileggst. Í fegurð
glersins og ljóssins sem skín í gegn-
um það felst loforð um frið og ein-
drægni í veröldinni.“
Dýrt listform sem ferðast ekki
Reyntiens hættir augnablik að
vinna og horfir á mig og segir með
áherslu. „Í seinni heimsstyrjöldinni
eyðilagðist óhemjumikið af ómet-
anlegum glerlistaverkum í kirkjum
í Bretlandi, Frakklandi og Þýska-
landi. Þetta hafði hins vegar þau
áhrif að eftir styrjöldina var eft-
irspurnin eftir glerverkum við end-
urbyggingu kirkna og opinberra
bygginga mjög mikil og það hleypti
nýju lífi í þessa fornu list. Gróskan
var geysileg á sjötta, sjöunda og
allt fram á níunda áratuginn en mér
hefur fundist sem heldur væri að
draga úr henni aftur á síðustu 10–
15 árum. Myndlistarmennirnir eru
að fjarlægjast glerlistamennina en
tengslin þarna á milli voru mjög
sterk á áratugunum eftir stríð.“
Reyntiens segir að listin að gera
steinda glugga skipi nokkra sér-
stöðu í listheiminum. „Þetta er ekki
mjög gróðavænleg listsköpun. Það
er ekki hægt að selja steinda
glugga aftur og verkin sjálf geta
ekki ferðast á milli staða. Um leið
er þetta dýrt listform og fólk hugs-
ar sig um tvisvar áður en það pant-
ar steinda glugga í kirkjurnar sín-
ar. Það sem ég á við er að steind
glerverk eru ekki ætluð til einka-
nota, fólk kaupir þau ekki eins og
málverk til að hengja upp heima
hjá sér, listasöfn kaupa þau ekki og
listmiðlarar versla ekki með þau.
Þetta er list fyrir almenning sem er
til sýnis endurgjaldslaust. Þannig
hefur það alltaf verið.“
Glerlist | Bretinn Patrick Reyntiens sótti Ísland heim
List fyrir almenning
Morgunblaðið/Árni Torfason
Patrick Reyntiens glerlistamaður: „Aðferðin við gerð steindra glugga hefur sáralítið breyst í gegnum aldirnar.“
Eftir Hávar Sigurjónsson
havar@mbl.is
BÓKAFORLAGIÐ Bjartur á sér
bróðurforlag í Danmörku, sem
notið hefur nokkurrar velgengni
og nefnist Hr. Ferdinand. Forlag-
ið stefnir nú á frekari landvinn-
inga og vinnur um þessar mundir
að stofnun annars Hr. Ferdin-
ands, að þessu sinni í Noregi.
Norski markaðurinn góður
Að sögn Snæbjörns Arngríms-
sonar, forleggjara hjá Bjarti og
Hr. Ferdinand, hefur það staðið
til í nokkurn tíma að hefja útgáfu í
Noregi. „Norski markaðurinn er
að mörgu leyti góður. Þar er eng-
inn virðisaukaskattur á bókum,
verðið er hátt og salan er frekar
mikil. Okkur langaði að prófa
hvernig það er.“
Hann glensar með að Þýska-
land, Frakkland, Ítalía og Spánn
séu næst á dagskránni. „Nei, við
viljum bara sjá til hvernig þetta
gengur vegna þess að okkur hefur
gengið vel í Danmörku. Það var
alltaf hugmyndin að fara til Nor-
egs. Danski markaðurinn er
miklu erfiðari, 25% virðisauka-
skattur og bóksala frekar lítil
miðað við hin Norðurlöndin. Við
ættum því að geta þetta í Noregi,
en sjáum til hvernig gengur.“
Dante-klúbburinn fyrstur
Eitt af því sem stuðlað hefur að
velgengni forlaganna Bjarts og
Ferdinands er rétturinn til útgáfu
bóka Dans Browns, sem meðal
annars er höfundur Da Vinci-
lykilsins vinsæla, sem og útgáfa
Harry Potter-bókanna vinsælu
hérlendis.
En hvað ætlar hið nýja forlag
að gefa út í Noregi?
„Við munum byrja hægt eins og
í Danmörku, með eina bók til að
byrja með til að kynnast mark-
aðnum. Það verður Dante-
klúbburinn eftir Matthew Pearl,
sem við gáfum út hjá Bjarti fyrir
jólin,“ segir Snæbjörn.
Hann bætir við að norska þýð-
ingin sé vel á veg komin. „Við
sjáum hvernig það virkar og síðan
höldum við áfram, eða söltum
þetta.“
Bókaútgáfa | Forlagið Bjartur færir
út kvíarnar til Noregs
Hr. Ferdinand eign-
ast tvíburabróður
Eftir Ingu Maríu Leifsdóttur
ingamaria@mbl.is
Morgunblaðið/Þorkell
Snæbjörn Arngrímsson: Við ætt-
um að geta þetta í Noregi.