Morgunblaðið - 12.04.2005, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. APRÍL 2005 27
maður
átján
itt ár.“
ason
í
r skipu-
etta
námi og
fé-
ur
Það
lja
fögum.
fall
liðka
g að
kólana.
gar fólk
da nám-
ái að
safna
alda og
mjög
m að
a í
raun-
Sveins-
sborg-
lögum
liggi
ers kon-
grunn-
námið
þau
n.
þetta
ekið við
mála og
in afar
ina sem
yrsta
slíf á
u for-
ds-
mu braut
er á
og
meig-
tytta
agsleg
tillit til skoðana þeirra og hagsmuna
dentsprófs
Sæberg
og
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Framhaldsskólastigið er það skólastig þar sem fer að reyna á sjálfstæð vinnubrögð og fé-
lagshæfni einstaklinga í meira mæli. Fólk úr ólíkum áttum kynnist vegna svipaðra lífs-
viðhorfa og áhugasviða.
-
Morgunblaðið/Árni Sæberg
„Af hverju að gera alla skólana eins?“ spyrja Sigrún Bjarnadóttir og Anna Samúelsdóttir en
þær telja frelsi það sem ríkir nú til vals á leiðum að stúdentsprófi duga þeim vel sem á annað
borð vilja ljúka fyrr námi.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
„Fólk hittist sem er á sömu braut í lífinu og á sér sameiginlega stefnu, fólk á svipuðu plani.“
Helga Rut og Þorsteinn Skúli telja gríðarlega mikilvægt að sá námstími sem nemendur eru á
eigin forsendum sé ekki skertur.
VERKEFNISSTJÓRN um styttingu námstíma gerði í skýrslu sinni til menntamálaráðuneyt-
isins tillögur um styttingu á námi til stúdentsprófs í framhaldsskólum. Þessar tillögur gera
ráð fyrir um 20% fækkun kennslustunda og minnkandi vægis valfaga.
Forsendur styttingar náms eru skv. skýrslunni m.a. þær að í nágrannalöndum Íslands séu
nemendur tilbúnir til háskólanáms um 18 ára aldurinn. Einnig beri að líta til þess að sérhæft
nám færist nú í auknum mæli yfir á háskólastig hér á landi sem annars staðar. Með því að
stytta framhaldsskólanám megi flýta því að nemendur geti tekist á við markvissan starfs-
undirbúning á háskólastigi.
Samkvæmt tillögum verkefnisstjórnar verður prófadögum í framhaldsskóla fækkað um 5
á ári eða 2,5 á önn, og þeir dagar nýttir til kennslu í staðinn. Prófadagar yrðu þannig há-
mark 25 dagar á ári í stað 30 daga núna. Þá verður skólaár framhaldsskólans lengt um 5
kennsludaga. Þessi breyting, ásamt breytingu á prófatíma, þýðir að kennsludagar á ári
verða þá alls 155 í stað 145 núna og skólaárið 180 dagar í stað 175.
Klukkustundum sem varið er til kennslu stúdentsnáms verði fækkað úr 2.707 í 2.170. Þetta
þýðir fækkun upp á 537 klukkustundir, eða um 20% frá því sem nú er. Fækkun klukkustunda
kallar á endurskoðun námskrár til stúdentsnáms þar sem haft skuli að leiðarljósi að draga
úr sérhæfingu, þ.e.a.s. vali nemenda. Þá þarf að kanna nýtingu kennslutíma í grunnskóla og
möguleika á að auka hlutfall kjarnagreina á kostnað valgreina í efstu bekkjum.
Kjarninn vex en valið minnkar
F
innar standa okkur langt framar í
kennaramenntun,“ segir í
stuttri skýrslu sem Ragnar tók
saman eftir að hann heimsótti
finnska skóla í mars sl. ásamt
þeim Þresti Guðmundssyni, aðstoðarskóla-
stjóra Garðaskóla og Ögmundi Gunnarssyni,
fagstjóra og kennara. Heimsóttu þeir sam-
starfsskóla Garðaskóla í Finnlandi og sóttu
einnig þriggja daga ráðstefnu Fræðsluráðs
Finnlands og Háskólans í Helsinki um góðan
árangur Finna í PISA-2003 rannsókninni.
Ragnar bendir á að frá 1974 hafi Finnar
gert strangar kröfur um menntun kennara.
„Leikskólakennarar verða að hafa lokið
„Bachelor“- námi úr háskóla. Til þess að
kenna í forskóla og upp í 6. bekk (12 ára nem-
endur) þarf viðkomandi að hafa masters-
gráðu auk tveggja valgreina,“ segir í skýrsl-
unni. Ragnar segir kennara, sem vilja kenna
eldri en 12 ára börnum, verða að hafa lág-
marki tvær meistaragráður til þess að geta
kennt á unglingastigi. Þar liggi einn grund-
vallarmunur á finnsku og íslensku mennta-
kerfi.
Þetta m.a. útskýri góðan árangur finnskra
nemenda í PISA-2003 rannsókninni sem hef-
ur vakið mikla athygli. Finnsk börn voru með
einna bestan árangur allra þátttökuþjóða.
Eiga margt sameiginlegt
Ragnar bendir á að ljóst sé að Íslendingar
og Finnar eigi margt sameiginlegt fyrir utan
norrænan uppruna. Í könnun OECD komi
berlega í ljós að þjóðirnar séu afar samstæð-
ar þar sem minnstur munur sé á þjóðfélags-
hópum, félagslega og efnhagslega. Að auki sé
langminnstur munur á milli árangurs hæstu
og lægstu skóla í þessum tveimur þjóðfélög-
um.
Ragnar telur Íslendinga geta mikið lært af
Finnum hvað kennslu og skólastarf varðar.
„Þeir leggja mikla áherslu á sjálfstæði kenn-
ara,“ segir Ragnar og bætir því við að þeir
finnsku skólamenn sem hann hafi rætt við
telji sjálfstæðið vera lykilatriði í velgengni
sinni. Þeir hafi síðasta orðið um val á kennslu-
efni, yfirferð námsefnis, framsetningu verk-
efna, um kennsluaðferðir og skipulagningu
heimanáms. Allt innan marka aðalnámskrár.
Ragnar bendir á að ólíkt Finnum standi Ís-
lendingar einna verst í faggreinum kennara.
Skortur sé á sérmenntuðum faggreinakenn-
urum í efri bekkjum grunnskóla, einkum í
náttúrufræði og raungreinum. Hann telur Ís-
lendinga geta eflt kennaramenntun, lengt
grunnnám og gefið starfandi kennurum
rýmri tækifæri til símenntunar.
Auk þess bendir hann á aðbúnaður barna í
finnskum skólum sé betri en hérlendis. Þar
fái t.d. öll skólabörn frá 6-18 ára aldurs
ókeypis skólamáltíðir, en skólinn er ókeypis á
alla lund. Hérlendis greiði foreldrar háar
fjárhæðir fyrir skólamáltíðir. Hann segir að
þrátt fyrir miklar og jákvæðar breytingar í
þessum málum njóti ekki allir nemendur
þeirra hlunninda að borða reglulega hollan og
góðan mat. „Ég tel að ef nemendur almennt
borðuðu staðgóðan morgunverð heima hjá
sér og síðan staðgóða máltíð í skólanum
mundi það auðvelda þeim að stunda réttar
lífsvenjur,“ segir Ragnar.
Rólyndi yfir finnskum börnum
„Það sem mér þykir einna áhugaverðast er
að þjóðfélagið gerir frá grunni ráð fyrir að
börnin hafi ákveðið rólyndi,“ segir Ragnar.
Hann bendir á að mæður í Finnlandi geta
verið heima með börnin fram að þriggja ára
aldri og haldið vinnunni sinni. Síðan fari börn-
in í leikskóla og þurfi svo ekki að byrja í
grunnskóla fyrr en sjö ára gömul. Þar á und-
an sé forskóli fyrir sex ára gömul börn í fjóra
tíma á dag, en það er ekki skylda. Barni sé
jafnvel seinkað ef ljóst þyki að það hafi ekki
náð skólaþroska. „Við erum í miðri um-
ræðunni núna að fara hraða öllu og koma
fimm ára börnum í skóla með þeim fyrirsjá-
anlegu afleiðingum að þeir krakkar sem ekki
hafa skólaþroska missa móðinn, einkum
drengir,“ segir Ragnar og kveðst hafa
áhyggjur af því.
Ragnar bendir á margt fleira sem hann tel-
ur vera til fyrirmyndar í finnskum skólum.
Þar eru kennsludagarnir styttri, faggreina-
kennarar hafa lægri kennsluskyldu sem veit-
ir þeim aukinn undirbúningstíma, skóladag-
arnir eru fleiri, skólaárinu skipt í lotur,
sérkennsla markviss og engin samræmd
próf, svo dæmi séu tekin. Ragnar segir vinnu-
álag á finnska nemendur vera minna dag
hvern. Hver kennslustund sé að vísu ívið
lengri en hérlendis eða 45 mínútur en svo sé
15 mínútna hlé á milli. Hann segir tvöfaldar
kennslustundir ekki tíðkast nema í list- og
verkgreinum. Hann veltir því fyrir sér hvort
íslenskir skólar sjái ekki sóknarfæri í því að
leggja niður 80 mínútna kennslulotur og
hvort vinnudagur íslenskra nemenda, a.m.k.
þeirra yngri, sé ekki einfaldlega of langur.
Kennsluárið í Finnlandi er 10 dögum
lengra en hér á landi að sögn Ragnars. Finn-
ar þjappa kennslunni nær jólum og páskum
en ná engu að síður að bjóða upp á vetrar-
leyfi. Auk þess skipta Finnar skólaárinu upp í
fimm lotur sem hver er 6-7 vikna löng. Ragn-
ar segir að hér á landi geti lotur verið mun
lengri en það ráðist af því hvernig skóladaga-
tal sé sett upp.
Hann segist hafa komist að því að kennarar
skipi ákveðinn virðingarsess í finnsku þjóð-
félagi. „Það er eftirsóknarvert að vera kenn-
ari,“ segir hann og bætir því við að aðeins um
fjórðungur umsækjenda um kennaranám fái
skólavist á ári hverju, sem segi sína sögu.
Hann bendir á að Finnar geri nú tilraunir
með forprófun á þeim sem sækja um kenn-
aranám. Markmiðið sé að leiða þá sem best
hæfa í kennarastarfið, sem Finnar telji að
eigi eingöngu að vera skipað þeim sem ætla
að gera það að ævistarfi.
Vandi íslenska skólakerfisins
Ragnar segir yfirvöld í Finnlandi ekki
skipta sér af sjálfsmati og innra gæðamati
grunnskóla. Slíkt sé alfarið í höndum hvers
skóla fyrir sig. Í öllum skólum sé foreldraráð
sem meðal annars samþykkir ráðningu kenn-
ara sem skólastjóri mælir með, námskrána og
tillögur skólastjóra um ráðstöfun fjárveit-
inga.
Ragnar segir hugsanlegt að hluti vanda ís-
lenska skólakerfisins liggi ekki í öðru en að
allir sem að því standa megi taka til í sínum
ranni og sýna skólakerfinu þá virðingu og
traust sem því ber. „Ekki síst mega ráða-
menn, alþingismenn og forsvarsmenn for-
eldrasamtaka taka sig á. Þaðan fær þjóðin oft
á tíðum með hjálp ógagnrýnna fjölmiðla
skilaboð sem ekki bera vott um virðingu fyrir
því starfi sem unnið er í grunnskólum okkar.
Þá verða ráðamenn að endurskoða viðhorf til
„lausna“ sem boða aukna miðstýringu (eftirlit
með sjálfsmati, samræmd próf),“ segir í loka-
orðum skýrslunnar.
Ragnar segir ljóst að Íslendingar geti mik-
ið lært af Finnum. Þeir reki agað skólakerfi
sem virðing sé borin fyrir. Síðast en ekki síst
hafi nemendur þessa skólakerfis sýnt og
sannað að kerfið nái tilsettum árangri.
Sjálfstæði kenn-
ara lykilatriði í
velgengni þeirra
Íslendingar geta mikið lært mikið af Finnum þegar kemur
að skólamálum segir Ragnar Gíslason, skólastjóri í Garðaskóla
í Garðabæ. Jón Pétur Jónsson ræddi við Ragnar og kynnti sér
hvernig efla mætti skólastarfið hérlendis með hliðsjón af því
sem gerist í Finnlandi.
jonpetur@mbl.is
Ragnar segir aðbúnað barna í finnskum
skólum betri en hérlendis, börnin fái t.d.
ókeypis máltíðir í skólanum til 18 ára aldurs.