Morgunblaðið - 12.04.2005, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. APRÍL 2005 29
UMRÆÐAN
VIÐ undirritaðir lögmenn höfum
allir á liðnum árum sinnt gæslu
hagsmuna skjólstæðinga sem átt
hafa um sárt að binda vegna af-
leiðinga slysa. Í slíkum málum
reynir á uppgjörsreglur skaða-
bótalaga en markmið þeirra er að
tjónþolar fái tjón sitt bætt að því
marki sem það verður gert með
peningum. Enginn á þó að fá of
háar bætur og því voru við laga-
breytingar 1999 settar inn í skaða-
bótalögin reglur um frádrátt
greiðslna sem tjónþolar kynnu að
fá frá almannatryggingum og úr
lífeyrissjóði um ókomna framtíð. Á
slíkan greiðslurétt reynir helst hjá
alvarlega slösuðu fólki. Reynslan
hefur hins vegar sýnt að þessi frá-
dráttarregla er haldin alvarlegum
annmörkum. Sérstaklega gagnvart
þeim sem verst eru settir fjár-
hagslega og félagslega og eru
orðnir öryrkjar vegna slyssins.
Þeir tjónþolar geta átt rétt á alls
kyns aukagreiðslum úr almanna-
tryggingum, svo sem tekjutrygg-
ingu, tekjutryggingarauka, bif-
reiðastyrk og fleira. Samkvæmt
frádráttarreglunni á að reikna út
hvers virði þessar greiðslur séu ef
þær eru greiddar í einu lagi við
uppgjör tryggingafélags vegna
slyssins (svokallað eingreiðsluverð-
mæti) og draga þá fjárhæð frá
uppgjörinu, lækka bæturnar. Sem
dæmi má nefna að bætur í einu til-
viki til slasaðrar manneskju, sem
átti rétt á heimilisuppbót úr al-
mannatryggingum, voru lækkaðar
um rúmar 1.400.000 kr. vegna
slíkra væntanlegra greiðslna í
framtíðinni. Sá hængur er þó á að
samkvæmt almannatrygg-
ingalögum fellur heimilisuppbót
niður ef bótaþeginn tekur upp
sambúð með einhverjum, maka eða
ættingja. Standi bótaþeginn
frammi fyrir slíku þá er honum
þriggja kosta völ: 1) Fá tjón sitt
ekki að fullu bætt vegna skerðing-
arinnar. 2) Hætta við sambúðina.
3) Leyna því fyrir hinu opinbera
að hann búi með öðrum, t.d. með
rangri skráningu lögheimilis – ger-
ast semsagt lögbrjótur. Það blasir
við hversu óeðlilegir og ósann-
gjarnir slíkir valkostir eru fyrir
einstakling sem ekkert hefur til
sakar unnið annað en að verða fyr-
ir tekjumissi og heilsubresti vegna
slyss.
Þessi frádráttarregla hefur síð-
an mjög sérkennilega „aukaverk-
un“ í för með sér vegna vísunar
milli lagaákvæða. Millivísunar sem
virtist hafa láðst að taka tillit til
þegar aðrar lagfæringar voru
gerðar á skaðabótalögunum árið
1999. Eftir þá lagabreytingu veld-
ur frádráttarreglan því að bætur
fyrir missi framfæranda til maka
lækka um tugi prósentna frá því
sem áður hafði verið. Ástæðan er
sú að við útreikning bóta makans á
að taka tillit til greiðslna úr lífeyr-
issjóði og almannatryggingakerf-
inu sem hinn látni hefði fengið ef
hann hefði lifað með algera 100%
örorku. Þannig ímyndaðar
greiðslur á að draga frá áður en
bætur til makans eru reiknaðar.
Greiðslur sem makinn fær aldrei
þar sem hann á ekki rétt á þeim!
Vegna þessara agnúa á lögunum
beindum við undirritaðir erindi til
dómsmálaráðherra, Björns Bjarna-
sonar, þar sem við komum at-
hugasemdum á framfæri, sem lutu
að því hversu hart þessi frádráttur
framtíðargreiðslna komi niður á
þeim sem síst skyldi, þ.e. því fólki
sem slasast mest og býr við erf-
iðustu félagslegu aðstæðurnar.
Eins vöktum við athygli á stór-
felldri lækkun bóta til eftirlifandi
maka fórnarlamba banaslysa.
Skemmst er frá því að segja að
ráðherra sýndi erindi okkar mik-
inn skilning. Í kjölfar þess hefur
allsherjarnefnd Alþingis nú og
þvert á allar pólitískar línur lagt
fram frumvarp til breytinga á
skaðabótalögum í þessa veru.
Oft er haft á orði að menn séu
fljótir til að gagnrýna menn og
málefni, oft á óvæginn hátt, en síð-
ur að menn gefi gaum að því að
geta þess þegar vel er gert. Með
þessari grein viljum við undirrit-
aðir vekja athygli á jákvæðum við-
brögðum og góðum skilningi við-
komandi stjórnvalda á því að
stuðla að því að bæta úr þessum
ágöllum á lögunum. Eiga allir
hlutaðeigandi hrós og þakkir skild-
ar.
Geta skal þess sem vel er gert!
Björn L. Bergsson, Karl Ax-
elsson og Vilhjálmur H. Vil-
hjálmsson segja frá lagfær-
ingum á skaðabótalögum sem
fela í sér réttarbót
’… ráðherra sýndi er-indi okkar mikinn skiln-
ing. Í kjölfar þess hefur
allsherjarnefnd Alþingis
nú og þvert á allar póli-
tískar línur lagt fram
frumvarp til breytinga
á skaðabótalögum í
þessa veru.‘
Vilhjálmur H.
Vilhjálmsson
Höfundar eru allir starfandi hæsta-
réttarlögmenn.
Karl
Axelsson
Björn L.
Bergsson
MAÐUR spyr sig í framhaldi af
yfirlýsingum iðnaðaráðherra þessa
dagana: Á virkilega að byggja upp
þungaiðnað á Norðurlandi á sömu
forsendum og nú er gert við Kára-
hnjúka þar sem allar líkur benda til
að orkan verði í raun niðurgreidd af
almenningi í landinu?
Árið 2002 var staðan
þannig að þungaiðn-
aður keypti í kringum
70% orkunnar en tekj-
urnar námu ekki nema
tæpum helmingi inn-
komunnar. Almenn-
ingsveitur keyptu því
ríflega fjórðung af
orku fyrirtækisins en
greiddu fyrir ríflega
helming af tekjum
Landsvirkjunar. Eftir
2002 gefur Lands-
virkjun ekki upp
hvernig tekjur fyr-
irtækisins skiptast á milli tekna frá
almenningsveitum annars vegar og
stóriðju hins vegar og er borið við
viðskiptahagsmunum fyrirtækisins.
En ljóst er, þegar Kárahnjúkavirkj-
un verður komin í notkun, að
þungaiðnaður, fyrst og fremst ál-
iðnaður, mun kaupa yfir 80% fram-
leiðslunnar. Hvernig verður hlut-
fallið eiginlega þegar búið verður
að byggja eitt eða fleiri álver á
Norðurlandi og stækka auk þess í
Hvalfirði og Straumsvík? Hvert eru
menn að fara eiginlega?
Nóg komið af
ríkisforsjá í atvinnulífi
Er ekki kominn tími til að stjórn-
völd láti af ríkisforsjá sinni í at-
vinnulífinu, einnig að því er varðar
þungaiðnaðinn. Skynsamlegra er að
efla byggð með almennum aðgerð-
um, með bættum samgöngum,
hvort sem um er að ræða jarðgöng
eða rafrænar tengingar. Einnig
með því að efla menntun og styðja
við frumkvæði í hinum dreifðu
byggðum, byggt á sérþekkingu og
sérstöðu á viðkomandi stöðum. Það
er ekki lengur hlutverk stjórnvalda
að koma færandi hendi með at-
vinnufyrirtæki, síldarbræðslu,
minkabú, virkjun og álver eða tog-
ara og færa fólki á silfurfati án til-
lits til þess hvort framkvæmdin geti
nokkurn tíma skilað þjóðarbúinu
arði eða ekki. Íslenskt atvinnulíf
hefur reynst fullfært um það á und-
anförnum árum að halda uppi hag-
vexti í landinu, án afskipta, og mun
takast það enn betur ef það fær frið
til þess fyrir þungaiðnaðar-
draumum.
Reynum líka að átta okkur á
tíma og stað. Við erum ekki lengur
vanþróað ríki sem á allt undir hrá-
efnavinnslu. Framtíðin hvílir á
menntun og þekkingu. Ungt fólk á
Vesturlöndum leitar eftir slíkum
störfum. Fyrir 30–40
árum fögnuðu menn
störfum í þungaiðnaði
og þáverandi stóriðju
Íslendinga, tog-
araútgerð og hrað-
frystihúsum. Slíkt er
liðin tíð sem kunnara
er en frá þurfi að
segja. Æska þessa
lands stefnir nú á aðr-
ar slóðir. Fái ekki
skagfirsk, eyfirsk eða
húsvísk ungmenni önn-
ur störf en í þungaiðn-
aði fara þau einfald-
lega annað, á
suðvesturhornið eða einfaldlega úr
landi. Nýleg könnun Náttúruvakt-
arinnar um afstöðu fólks til upp-
byggingar atvinnulífs staðfesti
þetta rækilega. Þegar valið stóð á
milli þungaiðnaðar, ferðamannaiðn-
aðar og þekkingariðnaðar var af-
staðan skýr: yfirgnæfandi meiri-
hluti valdi þekkingariðnað og
ferðamannaiðnað en stóriðjan naut
lítillar hylli. Afstaða almennings til
verndunar hálendisins er einnig að
breytast eins og könnun Nátt-
úruverndarsamtaka Íslands frá í
nóvember síðastliðnum leiddi í ljós:
65% þjóðarinnar studdu stækkun
friðlandsins í Þjórsárverum.
Þörf á samstöðu gegn
stóriðjuvandanum
Hér að framan hefur sjónum
einkum verið beint að efnahags-
legum þáttum þungaiðnaðarstefn-
unnar en ekki að umhverfisþáttum
og ábyrgð stjórnvalda á heimsvísu
varðandi hlýnun loftslags. Ekki hef-
ur heldur verið vikið að þeim skaða
sem þungaiðnaðarstefnan getur
valdið öðrum greinum atvinnulífs
eins og sjávarútvegurinn fær að
kenna á nú, svo og hátækniiðnaður-
inn. Því síður hefur verið minnst á
óbætanlegan skaða sem þungaiðn-
aðarstefnan getur valdið ferða-
mannaiðnaðinum með þeim breyt-
ingum sem fyrirsjáanlegar verða á
ímynd Íslands ef fram verður hald-
ið sem horfir. En enn er tóm til að
snúa við blaði eins og bent var á í
stórmerkum leiðara Morgunblaðs-
ins fyrir skemmstu þar sem varað
var eindregið við því að sækja
lengra á þessari braut.
En miðað við framgöngu stjórn-
valda þessa dagana verður ekki
snúið af leið ríkisrekins þungaiðn-
aðar nema með víðtækri samstöðu
náttúruverndarsamtaka og annarra
samtaka almennings, stjórn-
málaflokka og -samtaka, svo og fé-
laga og fyrirtækja í ferðaþjónustu
og öðrum greinum atvinnulífs sem
eiga undir högg að sækja vegna
stóriðjuvandans. Slíka samstöðu
verður að byggja upp á næstu mán-
uðum svo við glötum ekki fleiri
perlum í náttúru Íslands. Höfnum
þessum hugmyndum og íþyngjum
ekki komandi kynslóðum með
þungaiðnaðarstefnu, stefnu sem
iðnaðarráðherra hefur lýst svo að
verið sé að „breyta ónýttum verð-
mætum sem fólgin eru í óbeislaðri
orku fallvatna og jarðvarma í raun-
veruleg verðmæti“. Stóriðja var eitt
sinn framfarasinnuð en hefur nú
snúist upp í andhverfu sína, hún er
orðin stóriðjuvandi.
Stóriðjuvandinn
Sumarliði R. Ísleifsson fjallar
um þungaiðnaðarstefnu ríkis-
stjórnarinnar ’Höfnum þessum hug-myndum og íþyngjum
ekki komandi kyn-
slóðum með þungaiðn-
aðarstefnu …‘
Sumarliði Ragnar
Ísleifsson
Höfundur er sjálfstætt starfandi
sagnfræðingur.
Dr. Sigríður Halldórsdóttir:
„Skerum upp herör gegn heim-
ilisofbeldi og kortleggjum
þennan falda glæp og ræðum
vandamálið í hel.“
Svava Björnsdóttir: Til þess
að minnka kynferðisofbeldi
þurfa landsmenn að fyr-
irbyggja að það gerist. For-
varnir gerast með fræðslu al-
mennings.
Jóhann J. Ólafsson: „Lýðræð-
isþróun á Íslandi hefur, þrátt
fyrir allt, verið til fyrirmyndar
og á að vera það áfram.“
Pétur Steinn Guðmundsson:
„Þær hömlur sem settar eru á
bílaleigur eru ekki í neinu sam-
ræmi við áður gefnar yfirlýs-
ingar framkvæmdavaldsins,
um að skapa betra umhverfi
fyrir bílaleigurnar.“
Guðmundur Hafsteinsson:
„Langbesti kosturinn í stöð-
unni er að láta TR ganga inn í
LHÍ og þar verði höfuðstaður
framhalds- og háskólanáms í
tónlist í landinu.“
Hjördís Ásgeirsdóttir: „Ég er
ein af þeim sem heyrðu ekki
bankið þegar vágesturinn kom
í heimsókn.“
Vilhjálmur Eyþórsson: „For-
ystumennirnir eru undantekn-
ingarlítið menntamenn og af
góðu fólki komnir eins og allir
þeir, sem gerast fjöldamorð-
ingjar af hugsjón. Afleiðingar
þessarar auglýsingar gætu því
komið á óvart.“
Jakob Björnsson: „Mann-
kynið þarf fremur á leiðsögn að
halda í þeirri list að þola góða
daga en á helvítisprédikunum á
valdi óttans eins og á galdra-
brennuöldinni.“
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
Málþing um áfengis- og
vímuvarnir á vinnustöðum
Grand Hótel 14. apríl 2005 frá kl. 9-12
Dagskrá:
Setning:
Anna Elísabet Ólafsdóttir, forstjóri Lýðheilsustöðvar
Vinnuvernd og áfengi:
Kristinn Tómasson, yfirlæknir Vinnueftirlitsins
Stefna Icelandair í áfengis- og vímuefnamálum:
Una Eyþórsdóttir, starfsmannastjóri Icelandair
Stefna og verklagsreglur Reykjavíkurborgar í áfengis-
og vímuefnamálum starfsmanna:
Helgi Guðbergsson, trúnaðarlæknir Reykjavíkurborgar
Samspil meðferðar og vinnustaða:
Bjarni Össurarson, yfirlæknir áfengis- og vímuefnadeildar LSH
Lagasjónarmið er lúta að áfengis- og vímuefnanotkun
starfsmanna:
Lára Júlíusdóttir, lögmaður og lektor við HÍ
Panelumræður:
Ása Guðmundsdóttir, sálfræðingur á LSH; Hrafnhildur Stefánsdóttir,
yfirlögfræðingur SA; Erna Guðmundsdóttir, lögfræðingur BSRB og
Matthías Halldórsson, aðstoðarlandlæknir. Fundarstjóri: Þorgerður
Ragnarsdóttir, forstöðumaður Sjónarhóls og fyrrum framkvæmda-
stjóri Áfengis- og vímuvarnaráðs
Fundurinn er öllum opinn og er aðgangseyrir kr. 1500.
Skráning er í netfanginu asa@ver.is eða í síma 550 4600.
LANDSNET UM HEILSUEFLINGU Á VINNUSTÖÐUM
VOR 2005
Sölustaðir: sjá www.bergis.is