Morgunblaðið - 09.12.2005, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 9. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÁN DÓMS OG LAGA
Mál þýska bílasalans Khaleds al-Masris er lyginni líkast. Al-Masri var handtekinn á gaml-
ársdag 2003 á landamærum Serbíu og
Makedóníu þar sem hann var í rútu á
leið til Skopje. Vegabréf hans var gert
upptækt og hann var hnepptur í varð-
hald vegna gruns um að hann tengdist
hryðjuverkasamtökunum al-Qaeda.
Fyrst var hann yfirheyrður svo dögum
skipti í Skopje án þess að fá að tala við
lögmann, túlk eða þýska sendiráðið. 23.
janúar var hann fluttur út á flugvöll með
bundið fyrir augu, berháttaður, gefin
stólpípa og klæddur í bleiu og fangabún-
ing. Síðan var hann færður um borð í
flugvél þar sem honum var gefið svefn-
lyf. Næst rankaði hann við sér í Kabúl í
Afganistan þar sem hann mátti dúsa í
leynilegu fangelsi, sem sagt er að CIA
reki þar í borg. Hann var yfirheyrður og
meðal annars spurður hvort hann hafi
farið til Jalalabad í Pakistan, sótt þjálf-
unarbúðir palestínskra öfgamanna og
hvort hann hafi þekkt Mohammed atta,
forsprakka hryðjuverkamannanna, sem
gerðu árásirnar í Bandaríkjunum 11.
september 2001.
28. maí 2004 var al-Masri loks látinn
laus. Illa til reika með vanhirt hár og sítt
skegg og ferðatösku í hendinni gekk
hann fram á þrjá menn vopnaða rifflum
á fjallastíg. Hann sýnir þeim vegabréf
sitt og gefur til kynna að hann sé þýskur
ríkisborgari. Hann hafi ekki hugmynd
um hvar hann sé niðurkominn. Þeir
sögðu honum að hann væri í Albaníu,
skammt frá landamærum Serbíu og
Makedóníu, og hann sé ólöglega í land-
inu þar sem engan stimpil sé að finna í
vegabréfi hans.
Al-Masri hugðist að eigin sögn verja
áramótum í Skopje eftir að honum sinn-
aðist við konu sína til að hugsa ráð sitt
og ná áttum. Þegar hann sneri aftur til
Ulm í Þýskalandi þar sem hann bjó með
fjölskyldu sinni var hún á bak og burt,
en hún hefur nú verið sameinuð á ný. Al-
Masri er fæddur í Kúveit, ættaður frá
Líbanon og hefur búið í Þýskalandi í
tuttugu ár, þar af verið þýskur ríkis-
borgari í tíu ár. Virðist honum hafa verið
ruglað saman við annan mann, sem
grunaður er um tengsl við Al-Qaeda og
gengur undir sama nafni.
Þegar al-Masri sneri aftur til Þýska-
lands var hann einn til frásagnar um það
sem gerst hafði frá því að hann var tek-
inn úr rútunni á gamlársdag þar til hann
skaut upp kollinum í fjöllum Albaníu.
Hófu þýsk yfirvöld rannsókn á því, sem
gerst hefði. Meðal annars leiddi grein-
ing á hári hans í ljós að hann hefði verið í
landi í Suður-Asíu og verið án matar um
nokkurt skeið. Fyrstu fréttirnar um al-
Masri komu fram í upphafi þessa árs
þegar langt viðtal við hann birtist í dag-
blaðinu The Guardian. Þá var enn margt
óljóst, en al-Masri lýsti því hvernig hann
hefði verið pyntaður, en meðferð ann-
arra fanga hefði verið harkalegri. Hann
hefði farið í hungurverkfall, sem stóð í
37 daga. Sér hefði verið ljóst að CIA
stæði á bak við rekstur fangelsisins.
Síðan hefur komið í ljós að Frank-
Walter Steinmeier, utanríkisráðherra
Þýskalands, hafði verið sagt frá málinu í
fyrra. Sömuleiðis upplýstu Bandaríkja-
menn Otto Schily, innanríkisráðherra í
stjórn Gerhards Schröders, um málið
þremur dögum eftir að al-Masri var
sleppt. Hét Schily að halda trúnað um
það.
Mál Khaleds al-Masris er eitt af
mörgum þar sem Bandaríkjamenn hafa
flutt fólk án dóms og laga úr einu landi í
annað. Ógerningur er að segja hversu
margir eru í fangelsum Bandaríkja-
manna um allan heim og hvaða meðferð
þeir sæta. Bandaríkjamenn segjast ekki
beita pyntingum, en samkvæmt hvaða
skilgreiningu? Bandarísku borgararétt-
indasamtökin ACLU hafa stefnt George
Tenet, yfirmanni CIA, fyrir hönd al-
Masris, meðal annars fyrir að hafa haft
hann í haldi í tvo mánuði eftir að ljóst
var að hann væri saklaus. Óvenjulegir
tímar kalla á óvenjulegar aðferðir.
Bandaríkjamenn myndu hins vegar
aldrei sætta sig við að yfirvöld annarra
ríkja færu svona með bandarískan rík-
isborgara, sem ljóst væri að hefði ekkert
til saka unnið. En þeir láta það viðgang-
ast hjá sjálfum sér.
„ALSYSTUR AF SAMA BERGI BROTNAR“
Orðabækur rata ekki inn á metsölu-lista – til að mynda í jólabókaflóði
– þrátt fyrir að þrotlaus vinna liggi að
baki útgáfu þeirra og mjög margir
njóti afrakstursins um langan tíma.
Vinnu sína við þær vinna höfundar yf-
irleitt án þess að eftir sé tekið, enda
hrein og klár hugsjónamennska oft
það sem að baki útgáfu orðabókar
liggur; löngun til að skapa skilning á
málheimi annarrar tungu meðal sinnar
þjóðar, vilji til að brúa bil samskipta
sem ella væru mun torveldari.
Í gær var sagt frá útgáfu Hins ís-
lenska bókmenntafélags á Íslensk-
færeyskri orðabók í Morgunblaðinu,
sem Jón Hilmar Magnússon er höf-
undur að. Jón Hilmar þakkar skilningi
Halldórs Blöndals, formanns Íslands-
deildar vestnorræna þingmannaráðs-
ins, og fjárlaganefndar Alþingis það að
bókin kom út, en hann naut fjárstyrks
nefndarinnar til að ljúka bókinni.
Upphaf þessa mikla verks sem í eru
nær fimmtíu og eitt þúsund orð og
fjöldi orðasambanda má rekja til þess
að færeyskur tengdasonur Jóns Hilm-
ars bað hann að láta færeyska þýðingu
á erfiðustu orðum fylgja íslenskum
fréttabréfum sem hann sendi dóttur
sinni. „Það var ekki nema sjálfsagt,“
segir Jón Hilmar í Morgunblaðinu í
gær, „og þennan sama dag urðu þrjú
orð upphafið að þessari bók.“
Er Halldóri Blöndal var afhent
fyrsta eintak bókarinnar í fyrradag
sagði hann að Íslendingar og Fær-
eyingar hafi „verið að vinna betur
saman á mörgum sviðum og við meg-
um ekki gleyma því að Færeyingar
eru okkar bestu vinir eins og þeir hafa
oft sýnt þegar á hefur þurft að halda“.
Færeysk menning stendur íslenskri
menningu nærri, ekki bara hvað
frændskap varðar eins og Halldór
bendir á heldur einnig hvað menn-
inguna sem heild varðar, og þá ekki
síst tunguna. „Færeyskan og íslensk-
an eru alsystur af sama bergi brotn-
ar,“ segir Jón Hilmar, en að hans sögn
leita Færeyingar til að mynda gjarnan
fyrirmynda í íslenskunni við nýyrða-
smíði. En þótt líkindin með þessum
tungumálum séu óneitanlega mikil,
ekki síst í ritmáli, hefur framburður
þróast í ólíkar áttir. Þróunarsögu
þessara tveggja tungumála er þó að
sjálfsögðu langt frá því lokið og ljóst
að Íslensk-færeysk orðabók er afar
mikilvægt tæki fyrir alla þá sem vinna
við og rannsaka þessi tvö tungumál,
þróun þeirra og arfleifð.
TRYGGINGASTOFNUN rík-
isins og sjálfstætt starfandi sér-
fræðilæknar hafa gert með sér
samning um læknisþjónustu fyrir
einstaklinga með tilliti til réttinda
þeirra í samræmi við almanna-
tryggingalöggjöf. Í samningnum
er samið um ákveðinn heildarein-
ingafjölda allra sérgreina sem
eiga aðild að samningnum og síð-
an um hlut hverrar sérgreinar.
Samningurinn fyrir árið 2005
hljóðar upp á kaup á rúmlega 11
milljóna einingum, þ.e. tæplega
40 einingar fyrir hvern tryggðan
Íslending að verðmæti 800 kr. á
mann á ári. Af þessum heild-
arfjölda fyrir árið 2005 er gert
ráð fyrir 162.980 einingum til
barna- og unglingageðlækninga.
Mismunandi læknisverk eru met-
in til mismargra eininga eftir eðli
og umfangi þeirra. Ákvæði samn-
ingsins gera ráð fyrir að læknar
reyni að stýra notkun eininga
þannig að dreifingin verði sem
jöfnust á alla mánuði ársins.
Einnig eru ákvæði í samningnum
um eftirlit með notkun eininga til
að hafa hemil á að ekki verði far-
ið umfram umsaminn heildarein-
ingafjölda. Ýmsir gallar í samn-
ingnum gera þetta eftirlit þungt í
vöfum, seinvirkt og ómarkvisst.
Samskipti lækna og skjólstæð-
inga þeirra eiga yfirleitt upphaf
sitt hjá þeim síðarnefndu. Fram-
haldið ákvarðast síðan af eðli
þess ástands sem er til athugunar
og meðferðar eftir samkomulagi
læknis og skjólstæðings. Læknar
hafa því tiltölulega litla mögu-
leika á að stýra nýtingu eininga
nema með því að takmarka að-
gang að þjónustu sem þeir veita.
Undanfarin ár hefur ásókn í
þjónustu sjálfstætt starfandi
barna- og unglingageðlækna auk-
ist mikið. Þegar leið á árið 2003
var ljóst að það stefndi fram úr
áformuðum fjölda eininga. Heil-
brigðisráðuneytið brást þá við
með því að setja inn viðbótarein-
ingar til barna- og unglingageð-
lækninga og árið endaði í samtals
202.000 einingum. Þá var ekki
annað að skilja en að þetta væri
varanleg aðgerð enda ekki fyr-
irsjáanlegt að draga myndi úr
þessari þörf. Árið 2004 var um
ýmislegt sérstakt: Í byrjun ársins
voru engir samningar í gildi milli
sérfræðilækna og TR. Þá afboð-
uðu margir áður áformaðar kom-
ur til lækna eða frestuðu þeim til
Vegna fyrirspurnar Kol
Halldórsdóttur alþingisma
Alþingi í byrjun nóvembe
Jón Kristjánsson heilbrig
isráðherra: „Við höfum lý
yfir að við viljum að þjónu
þeirra (þ.e barnageðlækna
ar innskot) haldi áfram en
kominn sá tími að þeir ha
einingakvóta sinn. Þeir m
hins vegar gera það og vi
lýst því yfir að við viljum
ast við því. Það er alveg lj
okkar hálfu, bæði landlæk
heilbrigðisráðherra. Okka
staða liggur fyrir í þessum
um.“
Þennan sama dag höfðu
stætt starfandi barna- og
lingageðlæknar sent frá s
irlýsingu til fjölmiðla þess
að þeir væru nauðbeygðir
draga úr starfsemi sinni þ
eftir lifði árs og gætu þes
m.a. ekki sinnt nýjum erin
neyddust síðan til að legg
störf í desember. Um þes
irlýsingu var fjallað í kvöl
fréttum ríkisútvarpsins. U
lok frétta eftir að yfirlýsin
arinnar var getið í ágripi
frétta var því bætt við að
á fréttalestri stóð hafi Jón
jánsson heilbrigðisráðherr
hringt á fréttastofu og sag
heilbrigðisyfirvöld hafi nú
í samband við geðlækna o
tryggt að þjónusta við bör
unglinga sem þurfa á geð
ishjálp haldi áfram“.
Í Morgunblaðinu hinn 1
ember eftir umfjöllun blað
deginum áður, var haft ef
herranum: „Starfsemi sjá
starfandi barna- og unglin
lækna verður tryggð.“ Síð
sagði: „Samninganefndin
er að fara yfir þetta til að
þjónustu … Það liggur alv
að við viljum leita leiða til
halda þessari þjónustu út
Rétt er að halda sannle
til haga og geta þess að n
um 4 vikum eftir að heilbr
isráðherra sagðist hafa se
samband við geðlækna, ha
in slík samskipti átt sér s
hvorki frá honum sjálfum
nokkrum öðrum opinberu
starfsmanni á hans vegum
engin formleg staðfesting
að komast hjá að greiða fullt
gjald fyrir þar sem ekki var
tryggt og reyndar talið ólíklegt
að TR mundi greiða mismuninn
þegar samningar næðust. Það má
segja að með þessu hafi ráðu-
neytið tekið almannatrygging-
arlöggjöfina úr sambandi. Seinni
hluta september árið 2004 fóru
grunnskólakennarar í tveggja
mánaða verkfall. Þetta verkfall
ásamt samningsleysi í upphafi árs
og öðrum ytri aðstæðum vógu
þungt og það dró tímabundið úr
aðsókn eftir þjónustu. Heild-
arnotkun barna- og unglingageð-
lækna endaði því í 160.000 ein-
ingum árið 2004.
Þegar samningar tókust í byrj-
un árs 2005 ákváðu heilbrigðisyf-
irvöld, þrátt fyrir ofangreint, að
taka mið af einingarfjölda ársins
2004 og var heildareiningafjöldi
til barna- og unglingageðlækn-
inga ákveðinn rúmar 160.000 ein-
ingar. Með þessu hafði heilbrigð-
isráðuneytið tekið þátt í og lagt
blessun sína yfir aðgerð sem fól í
sér um 20% skerðingu á þjónustu
til barna- og unglinga með geð-
ræn vandamál. Það var strax vit-
að að þessi einingafjöldi mundi
ekki duga og þegar leið á árið
varð það augljóst. Barna- og ung-
lingageðlæknar reyndu að vekja
heilbrigðisyfirvöld til vitundar um
vandann og hvöttu þau til að-
gerða: Stjórn Barnageðlækna-
félags Íslands gerði grein fyrir
ástandinu í yfirlýsingu sem hún
lét frá sér fara og birtist í Morg-
unblaðinu 9. september. Heil-
brigðisráðherra svaraði þessari
yfirlýsingu í sama blaði strax
daginn eftir, þ.e. laugardaginn 10.
september, undir fyrirsögninni
„Höfum verið að auka þjónustu í
geðlækningum“. Þar er fullyrt að
barna- og unglingageðlæknar hafi
ekki nýtt þann einingafjölda sem
ætlaður var síðustu þrjú árin en
þar fór ráðherra ekki með rétt
mál. Sagði heilbrigðisráðherra
jafnframt: „Staðan er önnur á
þessu ári og útlit fyrir að ein-
ingafjöldinn verði fullnýttur og
kannski rúmlega það. Við munum
fylgjast með þeirri þróun, enda
útlit fyrir aukningu í ár“. Síðan
þá, þ.e. í þrjá mánuði, hafa
barna- og unglingageðlæknar,
eins og áður sagði, reynt ýmsar
leiðir til að vekja heilbrigðisyf-
irvöld til vitundar um að þeir
þurfi eins og aðrir læknar að
draga úr þjónustu. Viðbrögðin
hafa verið í véfréttastíl um að
góður vilji sé til að leysa málið en
án loforða, staðfestinga eða að-
gerða.
Opið bréf til Jóns Kristjá
heilbrigðis- og trygging
Eftir Bertrand Lauth, Gísla
Baldursson, Helgu Hann-
esdóttur, Pál Ásgeirsson og
Pál Tryggvason
’Það vekur undruáhyggjur með hva
hætti ráðuneytið u
gengst sannleikan
HEILSUGÆSLAN í Kópavogi, sem verið hef-
ur í Fannborg um aldarfjórðungsskeið, flutti
sig um set í gær þegar Jón Kristjánsson heil-
brigðisráðherra tók í notkun nýtt húsnæði fyr-
ir heilsugæsluna á efri hæð að Hamraborg 8,
en þar er um að ræða nýtt húsnæði sem byggt
var yfir gjána sem Hafnarfjarðarvegurinn ligg-
ur um.
„Það er verið að flytja úr þröngu húsnæði
sem var sprungið utan af starfseminni og ófull-
komið,“ sagði Jón Kristjánsson, í samtali við
Morgunblaðið. „Nýja húsnæðið er frábærlega
vel staðsett í miðjum bænum og stærra og
ætti að auðvelda aðgengi fólks að heilsugæsl-
unni í þessum bæjarhluta,“ sagði Jón enn
fremur.
Hann sagði að þetta væri einn áfanginn í
nokkuð mikilli uppbyggingu á aðstöðu heilsu-
gæslunnar á höfuðborgarsvæðinu. Unnið væri
að því að byggja nýja stöð í Voga- og Heima-
hverfi, sem væri langþráð og síðan væri einnig
á lokastigi önnur heilsugæslustöð í Hafnarfirði.
Það sem næst lægi síðan fyrir væri að bæta
aðstöðu heilsugæslunnar í Árbæ.
Nýja húsnæðið er um eitt þúsund fermetrar
að stærð, en þar verður móttaka fimm heilsu-
gæslulækna og augnlæknis, auk þess sem
þarna verður miðstöð heimahjúkrunar í Kópa-
vogi. Alls starfa við heilsugæslustöðina um
F
t
r
s
fjörutíu manns. Yfirlæknir er Kristjana Kjart-
ansdóttir og Sigríður A. Pálmadóttir er hjúkr-
unarforstjóri.
Heilsugæslan hefur verið í fyrra húsnæði að
Heilsugæslan flyst í Ham
Frá afhendingu nýs húsnæðis Heilsugæslu Kópavog
jana Kjartansdóttir yfirlæknir, Guðmundur Einarss
jánsson heilbrigðisráðherra og Sigríður A. Pálmadó