Morgunblaðið - 09.12.2005, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. DESEMBER 2005 45
UMRÆÐAN
NORÐURLÖNDIN standa fram-
arlega í alþjóðlegum samanburði á
stöðu og þróun þekkingargreina sam-
kvæmt nýrri skýrslu sem unnin var
að tilstuðlan Norrænu ráðherra-
nefndarinnar. Ytri efnahagsleg skil-
yrði eru hagstæð á Norðurlöndum
fyrir rannsóknir, þróun og nýsköpun
sem fá æ meira vægi í hagkerfinu. Af
þessu leiðir að Norðurlöndin hafa
góðar forsendur til þess að verða leið-
andi þátttakendur í framþróun þekk-
ingarsamfélagsins.
Í Barselóna-markmiði Evrópusam-
bandsins er stefnt að því að 3% af
vergri landsframleiðslu aðildarríkj-
anna verði varið til rannsókna og þró-
unar fyrir árið 2010. Af Norðurlönd-
unum eru það Svíþjóð og Finnland
sem hafa hæstu útgjöld til rannsókna
og þróunarmála og mælast þau tals-
vert yfir Barselóna-markmiðinu. Árið
2001 náði Ísland þessu markmiði en
aftur á móti eiga bæði Noregur og
Danmörk enn talsvert í land. Árið
2003 var Ísland í fjórða sæti af ríkjum
OECD hvað varðar útgjöld til rann-
sókna og þróunar.
Í skýrslunni kemur fram að Ísland
er í fremstu röð á mörgum sviðum en
neðarlega á öðrum. Ísland stendur
mjög framarlega þegar kemur að
þátttöku starfsfóks í endurmenntun,
fjölda fólks sem vinnur við há-
tækniþjónustu og þátttöku almenn-
ings í upplýsingatækninni. Aftur á
móti er Ísland í hópi lægstu ríkja
hvað varðar útflutning á hátæknivör-
um, framleiðslu nýrra hátækniafurða
og fjölda starfsfólks í hátækniiðnaði
svo nokkur dæmi séu tekin.
Helstu veikleikar í íslenska þekk-
ingar- og nýsköpunarumhverfinu eru
að fjölga þarf háskólamenntuðu fólki
sem lokið hefur doktorsnámi; auka
þarf vægi verk- og tæknimenntunar;
efla aðgengi vísindamanna að rann-
sóknarfé sem úthlutað er á sam-
keppnisforsendum; auka þarf gæða-
eftirlit háskólastigsins og loks er
brýnt að styrkja nýsköpun með stofn-
un öflugs frumkvöðlaseturs, sem
æskilegt væri að tengja við myndun
þyrpingar þekkingarfyrirtækja í
sambúð við háskólaumhverfið.
Um þessar mundir leggja flestar
vestrænar þjóðir ríka áherslu á að að-
laga hið nýja „þekkingarhagkerfi að
uppsprettu nýrra verðmæta sem
grundvallast á þekkingu og hagnýt-
ingu hennar. Sprotafyrirtæki frá há-
skólum og rannsóknastofnunum
gegna þar veigamiklu hlutverki.
Augu manna beinast að samvinnu at-
vinnulífs, háskóla og rannsóknastofn-
ana með það að leiðarljósi að auð-
velda útbreiðslu þekkingar og nýrra
hugmynda.
Íslendingar voru lengi eftirbátar
annarra þjóða á sviði nýsköpunar en
á undanförnum tíu árum hefur orðið
veruleg breyting þar á. Þar skiptir
mestu stofnun íslenskra hátæknifyr-
irtækja í rannsóknaþungum greinum.
Mörg þessara fyrirtækja hafa náð
verulega góðum árangri á erlendum
mörkuðum. Hækkandi hlutfall út-
gjalda til rannsókna og þróunar af
vergri landsframleiðslu má að mörgu
leyti rekja til aukinna
umsvifa þessara fyr-
irtækja. Veikleiki ís-
lenska nýsköpunarkerf-
isins er hversu fá
fyrirtæki standa á bak
við einkafjárfestingar til
rannsókna og þróunar.
Ávinningur þekking-
aröflunar kemur ekki
þjóðfélaginu til góða fyrr
en hún birtist í nýjum af-
urðum og/eða þjónustu.
Þess vegna þurfa Norð-
urlöndin að stuðla að
frjóu umhverfi og útbreiðslu þekk-
ingar. Samkvæmt skýrslunni er mik-
ilvægt fyrir Norðurlöndin að tryggja
þekkingaryfirfærslu milli mennta-
stofnana, rannsóknastofnana og há-
tæknifyrirtækja. Þau þurfa að finna
rétta jafnvægið milli þeirra fjármuna
sem varið er í sértæka
og almenna rann-
sóknasjóði og tryggja
nægan fjölda fólks
sem stundar rann-
sóknir á ólíkum svið-
um.
Í skýrslunni kemur
fram að þrátt fyrir að
Norðurlöndin standi
mjög vel í alþjóð-
legum samanburði er
talsvert svigrúm til
þess að gera enn bet-
ur. Að mati skýrslu-
höfunda hafa löndin möguleika á að
gera betur með réttri stefnumótun og
tryggja aukna skilvirkni á þessu sviði.
Rannsóknir, þróun og
nýsköpun á Norðurlöndum
Elvar Örn Arason fjallar um
stöðu og þróun þekkingar-
greina á Norðurlöndum ’Norðurlöndin hafagóðar forsendur til
þess að verða leiðandi
þátttakendur í fram-
þróun þekkingar-
samfélagsins.‘
Elvar Örn Arason
Höfundur er sérfræðingur
á greiningarsviði RANNÍS.
Hulda Guðmundsdóttir: „Ég
tel að það liggi ekki nægilega
ljóst fyrir hvernig eða hvort
hinn evangelísk-lútherski
vígsluskilningur fari í bága við
það að gefa saman fólk af sama
kyni …“
Birgir Ásgeirsson: Opið bréf
til vígslubiskups Skálholtsstift-
is, biskups Íslands, kirkjuráðs
og kirkjuþings.
Jakob Björnsson: Útmálun
helvítis. „Álvinnsla á Íslandi
dregur úr losun koltvísýrings í
heiminum borið saman við að
álið væri alls ekki framleitt og
þyngri efni notuð í farartæki í
þess stað, og enn meira borið
saman við að álið væri ella
framleitt með raforku úr elds-
neyti.“
Þorsteinn H. Gunnarsson
fjallar um rjúpnaveiðina og
auglýsingu um hana, sem hann
telur annmarka á.
Eggert B. Ólafsson: Vega-
gerðin hafnar hagstæðasta til-
boði í flugvallarrútuna.
Örn Sigurðsson: Bornir eru
saman fjórir valkostir fyrir nýj-
an innanlandsflugvöll.
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
Bókasamband Íslands hefur gert könnun á prentstað íslenskra
bóka sem birtust í Bókatíðindum Félags íslenskra bókaútgefenda 2005.
Könnunin sýnir að hlutfall prentunar innanlands
hefur aukist um 1,5% milli ára.
Hlutfall
prentunar
á bókum 2005
Prentað
á Íslandi
60%
Prentað
erlendis
40%