Morgunblaðið - 18.12.2005, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 18. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ER FÆDDUR!
ÍSLENSKU SAKAMÁLASÖGUNNAR
KRÓNPRINS
F
í
t
o
n
/
S
Í
A

F
I
0
1
4
9
1
5
KROSSTRÉEFTIR JÓN HALL STEFÁNSSON
Páll Baldvin Baldvinsson, DV
„HÖRKUSPENNANDI...
GLÆSILEG SAKAMÁLASAGA“
Kolbrún Bergþórsdóttir, Blaðið
„KROSSTRÉ ER SÉRLEGA VEL SKRIFUÐ BÓK“
Silja Aðalsteinsdóttir, TMM
„SAGAN ER ALGER NAUTN OG MAÐUR
ÖFUNDAR BARA ÞÁ SPENNUFÍKLA
SEM EIGA EFTIR AÐ LESA HANA“
7. SÆT
I
EYMUN
DSSON
SKÁLD
VERK
FLAK orrustuflugvélar frá stríðs-
árunum er á Síðuafrétti og nokkuð
af ósprungnum vélbyssuskotum þar
á víð og dreif. Mörg slík flök munu
vera til hér á landi.
Síðastliðið sumar gerði hópur
fólks sér ferð að flakinu á Síðu-
afrétti, norðan Kálfafells og suðvest-
an við Miklafell. Einn göngumanna
var Þorkell Guðbrandsson frá Sauð-
árkróki. Hann sagði að hópur kunn-
ingjafólks hefði dvalist á tjaldstæði
nálægt Kirkjubæjarklaustri. Stein-
grímur Friðriksson, flugmaður hjá
Íslandsflugi, var þeirra á meðal og
langaði hann að skoða flakið. Hin
slógust með í för.
„Það eiga ekki margir erindi
þarna, en það vakti athygli okkar
hve mikið var þar af ósprungnum
vélbyssuskotum,“ sagði Þorkell.
Hann kvaðst hafa velt því fyrir sér
hvort hætta gæti stafað af skotfær-
unum, sem að hans sögn liggja
þarna á víð og dreif. Búið er að flytja
hreyfilinn úr flugvélinni að gangna-
mannakofa við Miklafell, en flakið er
6-7 km vestar.
Óráðlegt að hreyfa
við óþekktum hlutum
Sigurður Ásgrímsson, sprengju-
sérfræðingur hjá Landhelgisgæsl-
unni, sagði sjálfsagt að fólk viðhefði
þá varúðarreglu að hreyfa ekki við
neinu sem það fyndi á víðavangi og
ekki þekkti. Það ætti ekki síst við um
skotfæri og mögulegar sprengjur.
Hann hafði kynnt sér vopnabúnað
flugvélarinnar sem fórst á Síðua-
frétti og sagði að til hefðu verið
sprengikúlur í fallbyssur eins og vél-
in var búin og ekki hægt að útiloka
að slíkar hefðu verið um borð.
Sprengikúlur eru í raun litlar
sprengjur. Af heimildum að dæma
hafi hermenn urðað flakið og líklega
tekið með sér það sem talið var
hættulegast.
„Samkvæmt því sem ég hef lært
um meðferð og förgun sprengiefna
er venjulega ekki hreyft við slíku
eftir flugslys heldur reynt að eyða
því á staðnum,“ sagði Sigurður.
„Sumir forðast að láta okkur vita af
svona minjum, því þeir óttast að við
sprengjum þær allar í loft upp. En
við höfum ekki sérstakan áhuga á
því og skiljum vel sjónarmið þeirra
sem vilja varðveita t.d. flugminjar.
Fólk verður að treysta því að við vit-
um hvað við erum að gera.“
Hann sagði að Landhelgisgæslan
hefði áður fengið óljósa tilkynningu
um þetta tiltekna flugvélarflak og
taldi að gæslumenn myndu fara á
staðinn og skoða skotfærin við tæki-
færi.
Flugmaðurinn villtist
Morgunblaðið leitaði upplýsinga
um téð flugslys hjá Flugsögufélagi
Íslands. Birst hafa greinar um flug-
vélina, sem þarna fórst, í fréttabréfi
félagsins. Bertram Möller skrifaði
grein sem birtist í 2. tbl. fréttabréfs-
ins 1984 og heitir hún Flugmaðurinn
í Miklafelli. Einnig er stuttur pistill
um flugvélina í Flugminjum og sögu,
1. tbl. 1994.
Þar kemur fram að 6. október
1942, kl. 12.55, hafi Jay E. Hoffman,
flugmaður í bandaríska flughernum,
lagt upp frá Höfn í Hornafirði á flug-
vél af gerðinni Bell P-39D-BE Air-
cobra. Vélin hafði verið skilin eftir á
Hornafirði vegna vélarbilunar en nú
var viðgerð lokið. Flugvélin var
vopnuð fjórum vélbyssum í vængj-
um, tveimur í nefi og 37 mm fall-
byssu sem gekk út um loftskrúfuna.
Á Síðunni gekk á með slydduélj-
um þennan dag og bendir allt til þess
að flugmaðurinn hafi lent í villum
sem lyktaði með flugslysi.
Sumarið 1944, þann 2. júlí, gekk
Lárus Steingrímsson bóndi í Hörg-
landskoti fram á flugvélarflakið
vestan við Miklafell. Hernaðar-
yfirvöldum var tilkynnt um fundinn
og skömmu síðar komu 15-20 banda-
rískir hermenn á vettvang, björguðu
líkamsleifum flugmannsins og
urðuðu flakið. Skotfærin voru sett
neðst, þá flakið en hreyfillinn efst og
mokað yfir. Jarðneskar leifar Hoff-
manns flugmanns voru jarðsettar í
Fossvogskirkjugarði. Þær voru síð-
an fluttar til Bandaríkjanna 1948,
ásamt líkamsleifum annarra Banda-
ríkjamanna sem grafnir voru hér á
stríðsárunum, og jarðsettar þar.
Flugvélarflak frá stríðsárunum á Síðuafrétti
Gömul skotfæri á víðavangi
Ljósmynd/Þorkell Guðbrandsson
Brakið hefur dreifst yfir nokkurt svæði.
Ljósmynd/Þorkell Guðbrandsson
Skothylkin liggja á víð og dreif við flakið.
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
VERIÐ er að kanna hvort fjarskipti á
stuttbylgju við flugvélar á ferð við
Norður-Noreg og svæðinu í kringum
Svalbarða sem nú fara fram frá Bodö
verði flutt til Íslands. Fram kom á
vefsíðu norska ríkisútvarpsins fyrir
helgi að í dag væri þessu verkefni
sinnt í 12 stöðugildum og lýst er
áhyggjum af því að verði fjarskiptin
flutt til Íslands gæti verið hætta á
truflunum á þeim. Yrði af flutningi
verkefnisins til Íslands væri hægt að
sinna þeim hjá Flugfjarskiptum ehf.
án þess að bæta við mörgum starfs-
mönnum. Ásgeir Pálsson, fram-
kvæmdastjóri flugumferðarsviðs
Flugmálastjórnar, segir að þetta sé á
umræðustigi og tengist því að sífellt
sé verið að leita leiða til að hagræða í
flugumferðarþjónustunni, ekki síst í
fluginu yfir Norður-Atlantshafið.
Flugmálastjórnir á Norðurlöndum
hafa með sér ýmiskonar samstarf og
samráð. Nefnd á vegum Alþjóða flug-
málastofnunarinnar, ICAO, fjallar
um skipulagsmál flugumferðarþjón-
ustunnar yfir Norður-Atlantshafinu.
Ásgeir, sem er formaður þeirrar
nefndar, segir að í dag sé fjarskiptum
við flugvélar á ferð um Norður-Atl-
antshafssvæðið sinnt á sex stöðum.
Til umræðu sé að fækka þessum stöð-
um, til dæmis er vinna í gangi til að
samþætta þjónustuna sem veitt er í
Ballygirreen á Írlandi og í Gufunesi.
Flutningur á talviðskiptum frá Bodö
til Íslands er hluti af þessari hagræð-
ingu. Ásgeir segir að fjarskipti við
flugvélar á stuttbylgju fari smám
saman minnkandi þar sem önnur
gagnaflutningstækni taki við. Talvið-
skiptin hafa einkum snúist um atriði
eins og tilkynningar frá flugvélum um
stöðu þeirra, óskir flugmanna um
breytingar á flughæð, veðurupplýs-
ingar og fleira.
Tæknilega mögulegt
Ásgeir segir að tæknilega sé unnt
að veita hérlendis þá talþjónustu sem
nú er veitt frá Bodö. Snúast þessi um
samskipti flugstjórnarmiðstöðvarinn-
ar þar og flugvéla á ferð yfir hafinu úti
fyrir vestur- og norðurhluta Noregs.
Er það að mestu austan við austur-
mörk íslenska flugstjórnarsvæðisins.
Flugfjarskipti ehf., sem er hlutafélag
í eigu Flugmálastjórnar, myndi þá
bæta þessu verkefni við sig og segir
Ásgeir að ekki þyrfti að bæta við
miklum mannskap til að taka við því.
Hann telur þjónustuna geta verið jafn
örugga þótt hún flyttist til Íslands,
áfram yrði sendum og móttökurum í
Noregi sinnt af tæknimönnum þar.
Talviðskiptin við flugvélar eru
stærsta einstaka sviðið í þeirri þjón-
ustu sem Flugfjarskipti ehf. veita. Ás-
geir segir að ákvörðun um að leggja
niður þessa starfsemi í Bodö sé í
höndum Norðmanna og ekki sé að
vænta ákvörðunar fyrr en líður á
næsta ár.
Talviðskipti við flugvélar hugsanlega færð frá Norður-Noregi
Unnt að bæta verkefnum
við hjá Flugfjarskiptum
Eftir Jóhannes Tómasson
joto@mbl.is
STEINUNN Valdís Óskarsdóttir
borgarstjóri mun eiga fund með
fulltrúum Félags leikskólakennara
næstkomandi mánudag. Á fundi
Reykjavíkurdeildar Félags leik-
skólakennara um launamálin í fyrra-
kvöld var samþykkt áskorun á launa-
nefnd sveitarfélaga að taka strax til
endurskoðunar kjarasamning leik-
skólakennara og kom fram mikil
óánægja með að leikskólakennarar
hafi lægri laun en réttindalausir
starfsmenn.
Borgarstjóri vill ekki tjá sig um
þessa afstöðu leikskólakennara fyrr
en hún hefur átt fund með þeim á
mánudaginn. ,,Þar munum við fara
yfir málin,“ segir hún. Aðspurð seg-
ist Steinunn Valdís standa við það
sem hún hefur áður sagt um mik-
ilvægi þess að bæta kjör umönnun-
ar- og kvennastétta og það eigi að
sjálfsögðu við um leikskólakennara.
Í viðtali við Morgunblaðið á
kvennafrídaginn 24. október hvatti
hún til þjóðarsáttar um hækkun
launa kvenna og sagði að lág laun
þeirra sem vinna umönnunarstörfin
séu samfélagslegt vandamál sem sé
á sameiginlega ábyrgð allra lands-
manna.
Greinargerð með útreikningum og
kostnaðarmati vegna nýgerðara
samninga borgarinnar við Eflingu
Stéttarfélag og Starfsmannafélag
Reykjavíkurborgar verður lögð fram
á aukafundi borgarráðs næstkom-
andi þriðjudag.
Borgarstjóri fundar
með leikskólakenn-
urum eftir helgi
PÉTUR H. Blöndal, formaður
efnahags- og viðskiptanefndar
Alþingis, segir óeðlilegt að fyr-
irtæki greiði meira í tekjuskatt
en sem nemur hagnaði af rekstri
þeirra. Hann segir því brýnt að
meta kosti og galla þess að
greiddur sé tekjuskattur af
óinnleystum gengishagnaði.
Frá því var greint í Morgun-
blaðinu í gær að til þess geti
komið að sjávarútvegsfyrirtæki
greiði meira í tekjuskatt en sem
nemur hagnaði af rekstri þeirra.
Hátt gengi krónunnar veldur
því að skuldir sjávarútvegsins í
erlendri mynt og afborganir af
þeim lækka í íslenskum krónum
talið. Þar verður því til óinn-
leystur gengishagnaður, en af
honum er greiddur tekjuskatt-
ur. Á hinn bóginn veldur hið háa
gengi því að færri krónur koma
inn fyrir seldar afurðir og
rekstrartekjur lækka.
Skoða þarf báðar hliðar
Pétur H. Blöndal segir nauð-
synlegt að huga að báðum hlið-
um þessa máls. „Þegar erlendar
skuldir sjávarútvegsfyrirtækja
hér á landi lækka, þá myndar
það gengishagnað hjá fyrirtækj-
unum, því þau skulda þá minna.
Á hinn bóginn lækkar ekki verð-
mæti skipa og annarra vara,
sem keypt voru fyrir lánin, með
sama hætti í bókum fyrirtækj-
anna. Það þarf að huga að þessu
líka ef menn ætla að breyta regl-
unum,“ segir hann. „En það er
hins vegar góð regla að skatt-
leggja ekki hagnað eða tekjur,
sem ekki er búið að virkja. Sér-
staklega þegar um sveiflu-
kenndan hagnað eða tekjur er
að ræða.“
Skattur af
óinnleystum hagnaði
Brýnt að
skoða
kosti og
galla