Morgunblaðið - 18.12.2005, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. DESEMBER 2005 39
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
9
2
8
3
Reyklaus
jólastemning
Í jólaundirbúningnum fer fjölskyldan gjarnan saman á kaffi-
e›a veitingahús. Öllum lí›ur betur í reyklausu umhverfi.
fietta er listi sem L‡›heilsustö› hefur yfir reyklaus veitingahús, athugi› a› listinn er ekki tæmandi.
Á stærri veitingastö›um eru reykingar stundum leyf›ar á bar.
Ak-inn Akureyri
American Style
Hafnarfj., Kópavogur, Reykjavík
Á næstu grösum Reykjavík
Ábær-veitingar Sau›árkrókur
Bautinn Akureyri
Bláa kannan Akureyri
Blómaskálinn Vín Eyjafjör›ur
Galler‡ fiskur Reykjavík
Greifinn Akureyri
Café Konditori Copenhagen Reykjavík
Carpe Diem Reykjavík
Draugasetri› Stokkseyri
Espressóbarinn Seltjarnarnes
Faktorshúsi› Ísafjör›ur
Flugterían Reykjavíkurflugvöllur
G. J. smurbrau›st. og netkaffi Hvammstangi
Galbi restaurant Reykjavík
Gullofninn Kópavogur
Grænn kostur Reykjavík
Hafi› Bláa fiorlákshöfn
Heitt og kalt Reykjavík
Hlí›arendi Hvolsvöllur
Hótel Hamar Borgarnes
Hótel Holt Reykjavík
Hótel Reynihlí› M‡vatnssveit
Hótel Saga Reykjavík
Hótel Valaskjálf Egilssta›ir
Kaffi Nilsen Egilssta›ir
Kaffi Róma Reykjavík
Kaffihúsi› Gamli bærinn M‡vatnssveit
Kaffihúsi› Gar›urinn Reykjavík
Kaffihús I‹U Reykjavík
Kaffi Hljómalind Reykjavík
Kaffi Nauthóll Reykjavík
Kaffi Trö› Akureyri
Kaffitár
Reykjavík, Keflavíkurflugvöllur, Reykjanesbær
Kentucky Fried Chicken
Reykjavík, Hafnarfj., Mosfellsbær
Kjartanshús – Essó Flateyri
Lagarfljótsormurinn Egilssta›ir
Leirunesti Akureyri
Lindin restorante Akureyri
Matur og menning
fijó›menningarhúsinu, Reykjavík
McDonald’s Reykjavík
Mi›gar›ar Grenivík
Múlakaffi Reykjavík
Nings Reykjavík, Kópavogur
Nonnabiti Reykjavík
Norræna húsi›, kaffistofa Reykjavík
Nú›luhúsi› Reykjavík
Olsen Olsen og ég Keflavík
Peng's Akureyri
Pizza 67 Keflavík
Salatbarinn Reykjavík
Salatbarinn hjá Eika Reykjavík
Segafredos Reykjavík
Shellstö›in Borgarnes
SKG - Hótel Ísafir›i Ísafjör›ur
Skógakaffi Bygg›asafni› á Skógum
Siggi Hall á Ó›insvéum Reykjavík
Sporthúsi›, Sportbar Kópavogur
Stjörnutorg Kringlunni, Reykjavík
Subway Reykjavík, Keflavík, Akureyri, Hafnarfj.
Súfistinn, bókakaffi Reykjavík
Söluskálinn Hvammstangi
Te og kaffi Reykjavík, Kópavogi
Tveir fiskar Reykjavík
Veitingasta›urinn Baulan Borgarfjör›ur
Veitingasta›urinn Jöklasel Vatnajökull
Veitingasta›urinn, Kjarvalsstö›um Reykjavík
Veitingastofan, fijó›arbókhlö›unni Reykjavík
Ömmukaffi Reykjavík
Á
ferðum mínum ytra,
sýningum og kaup-
stefnum, hef ég síð-
ustu árin iðulega
rekið augun í firna
tjásterk myndverk
Suðurafrísku lista-
konunnar Marlene Dumas. Vöktu
við fyrstu kynni sérstaka athygli
mína þó ekki væri fyrir annað að
upp í hugann komu verk eftir
Gunnar Örn Gunnarsson og
Magðalenu Margréti Kjartansdótt-
ur. Líka að myndir hennar skera
sig úr í langri fjarlægð, eitthvað
svipað og ljósmyndir og mynd-
bandsverk hinnar írönsku Shirit
Neshan, þótt ólíku sé saman að
jafna.
Flest verk Dumas samankomin
sá ég á stórri alþjóðlegri sýningu í
aflögðu pakkhúsi á Vilhelmínu-
bryggju í Rotterdam menningar-
borgarárið. Hafði ég orð á því við
fylginaut minn hollenska blaða-
manninn Jan Gerritsen að mér
fyndist hún bera af öllum öðrum
og minnir að hann hafi jánkað því.
Mál er að í marsmánuði skrifaði
ég pistil um Chaim Soutine (Minsk
1893–París 1943), franskan málara
af litháskum uppruna sem ég hef
alltaf haldið mikið uppá. Ýtti við
mér að málverk hans „Kökusalinn
í Cannes“ hafði nokkru áður verið
slegið á tæpar 10 milljónir dala á
uppboði hjá Christie’s, sem var
metverð hvað listamanninn snerti.
Komið enn eitt dæmið um rífandi
framsókn málverksins í listheim-
inum, þá vakti ekki minni athygli
að myndverk í sérstakri vatnslita-
tækni eftir einn af fulltrúum nú-
málverksins, áðurnefnda Marlene
Dumas, var slegið á 3,3 milljónir
dollara á sama uppboði. Ákvað að
kynna þau bæði lesendum blaðsins,
málararnir vægast sagt lítt þekktir
hérlendis og vil biðja velvirðingar
á að dregist hefur von úr viti að af-
greiða Dumas.
Ástæðan helst að yfrið nóg hefur
verið á dagskrá, einnig liggja upp-
lýsingar um hana ekki á lausu í
uppsláttarritum, listakonan naum-
ast komin þar blað fyrir aldamótin,
ekki einu sinni hvað útgáfur er
skara róttækar núlistir snerti.
Neyðarlegt að hennar er ekki getið
í hinu þykka riti Art Now, 137 Art-
ist at the Rise of the Millennium,
Taschen, Köln, Berlín, 2002. En
svo rakst ég á bók um hana í síð-
ustu utanlandsferð minni, gefin út
af forlaginu, Phaidon 1999, en
prentuð í Hong Kong. Segir sitt að
bókin var endurútgefin árið 2000
og svo aftur 2001, 2002, 2003 og
2004 (!), þannig að uppgangurinn
hefur verið giska hraður að ekki sé
fastar að orði kveðið. Varla hægt
að finna ljósari dæmi af uppgangi
málverksins síðustu ár, en hér
virðast sýningarstjórar og fræð-
ingar hafa verið seinir á sér, mál-
arinn vísast ekki í náðinni né innan
hugmyndafræðilega rammans.
Marlene Dumas er fæddí Cape Town (Höfða-borg) í Suður Afríkuárið 1953 svo hún er
aðeins eldri en Shirin Neshan (f.
1957), og flestir í Stóraldarbókinni,
en þar gleyma höfundar ekki
Neshan. Dumas er með B.A. gráðu
frá háskóla sjónlista í Cape Town
(1975), nam við Atelier ’63 í Har-
lem á árunum 1976–78 og sálfræði-
deild háskólans í Amsterdam
1979–80.
Ferill hennar hófst fyrir alvöru
með þátttöku á sýningunni Atelier
15, 10 ungir listamenn, í Borgar-
listasafninu í Amsterdam 1978.
Liðlega tveir áratugir liðu þannig
áður en kastljósið beindist að
henni af fullum styrkleika, en orða
má það svo að þá hafi það ljómað í
meira lagi sterkt. Frami listakon-
unnar sýnist þó drjúgur í millitíð-
inni, verk hennar víða á sýningum
þess framsæknasta í hollenskum
núlistum en einhvern herslumun
virðist hafa skort. Vel að merkja
ekta málari á ferð sem lét og lætur
ekki höfuðstrauma tímanna altaka
sig né handstýrða innrætingu læri-
meistara listheimspekinga og sýn-
ingastjóra marka leiðina.
Myndverk Marlene Dumas bera
vott um afar sterka tilfinningaríka
margræða og sveigjanlega skap-
gerð, fela um leið í sér mjög ást-
þrungnar vísanir. Geta bæði verið
mjög meðvituð og nákvæm í út-
færslu sem tilviljanakennd og af-
skræmd, hvar hamfarir skyn-
sviðsins ólmast um myndflötinn.
Föngin framar öðru konan, kyn-
veran, barnið og lífsháskinn.
Sálin í listaverkinu
SJÓNSPEGILL
Bragi Ásgeirsson
Málarinn, 1994, olía á léreft,
200x100 cm.
Marlene Dumas 1982. Erik Andriesse, 1980, vatnslitir og
rissblý á pappír, 30x25 cm.