Fréttablaðið - 17.11.2005, Blaðsíða 24

Í Byrginu að Ljósafossi
í Grímsnesi heyja menn
baráttu upp á líf og dauða
við fíknina. Guðmundur
Jónsson forstöðumaður
segir að um sextíu manns
séu á biðlista eftir meðferð.
Á tæpum tveim árum hafa
33 af þeim sem ekki komust
til meðferðar horfið yfir
móðuna miklu. Blaðamaður
Fréttablaðsins tók nokkra
baráttumenn tali.
„Mitt líf var farið svolítið úr
skorðum þegar ég kom hingað
fyrir hálfu ári,“ segir Andri Þór
Valgeirsson, sautján ára vistmað-
ur. „Ég var farinn að nota fíkniefni
daglega, aðallega að reykja hass
og svo sterkara eins og e-töflur,
kókaín og amfetamín um helg-
ar eða bara þegar ég hafði efni á
því. Þetta er náttúrlega allt mjög
dýrt svo maður bara stal, braust
inn og sveik. Svo ef ég gat komið
mér í þær aðstæður að selja fíkni-
efni þá gerði ég það. Það er svo-
lítið vinsælt núna hjá strákum á
mínum aldri að fá efni láunuð og
reyna að selja og ef það gengur
vel getur þetta haldið áfram en
annars er maður í vondum málum.
Annars eru menn fljótir að flækj-
ast í þetta, ég veit um fjórtán og
fimmtán ára krakka sem voru
aðeins byrjaðir að drekka en fóru
svo strax í að sprauta sig, það er
orðið svolítið mikið um það.“
Stal hassi frá pabba ellefu ára
Andri var greindur ofvirkur og
með athyglisbrest en aðstæður
hans voru einnig afar erfiðar heima
fyrir. „Mamma mín og pabbi voru
bæði í neyslu og ég þurfti þess
vegna að flytja frá þeim þegar ég
var níu ára. Þá fór ég til ömmu og
afa en hann var sjómaður og var
lítið heima og amma var fyllibytta
þannig að þetta var allt í kringum
mig frá því að ég var lítill.
Ég var heldur ekki lengi að leið-
ast út í þetta því ég var aðeins tíu
ára þegar ég fór á mitt fyrsta fyll-
erí sem reyndar endaði á spítala
þar sem það þurfti að dæla upp úr
mér og svo var mér haldið sofandi
í sólarhring. Ellefu ára fer ég svo
að stela hassi frá pabba mínum og
þá hélt ég til með krökkum sem
voru sextán eða sautján ára.“
Leið aldrei vel
Langt er síðan Andri fann sterk-
lega fyrir lönguninni til að snúa
við blaðinu en baráttan er hörð
þó vissulega sé róðurinn léttari
eftir að honum bættist liðstyrkur
frá almættinu. „Ég var búinn að
fá nóg. Mér leið aldrei vel, alveg
sama hversu mikið dóp maður átti
eða með hverjum maður var eða
hvað sem maður var að gera.
Ég leitaði mér víða aðstoðar,
ég fór inn á Vog og á geðdeild en
alltaf féll maður aftur. Svo kom ég
hingað í Byrgið og þá kemur trúin
inn í spilið sem vissulega hjálpar.
Svo fór ég í bæjarferð og hitti fólk
sem ég var í raun ekki tilbúinn til
að hitta og þá féll ég en ég er stað-
inn upp aftur. Nú langar mig bara
til að taka bílpróf, fara að læra og
gera þessa hluti sem sautján ára
strákar gera.“
Svona hraustur strákur þarf ekkert
á örorku að halda
Guðmundur Jónsson forstöðumað-
ur segir að vissulega hafi verið
minna um hörð efni hér á landi
á árum áður en á móti kemur að
fíklum buðust þá fá úrræði. Saga
Magnúsar Einarssonar er gott
dæmi um það. Fyrir átta árum
sneri hann við blaðinu en þá var
hann orðinn 48 ára.
„Ég byrjaði að drekka tólf ára
og var orðinn dagdrykkjumað-
ur um sextán ára,“ segir Magn-
ús. „Svo lendi ég í bílslysi þegar
ég er sautján ára og braut þá
þrjá hryggjarliði og hlaut önnur
meiðsl. Ég kunni hins vegar ekk-
ert á kerfið en ég fór loks og bað
um örorkubætur en fékk snögga
afgreiðslu: „Svona hraustur
strákur þarf ekkert á örorku að
halda,“ var mér svarað og þar með
var málið búið,“ segir Magnús og
hlær að öllu saman.
Er ekkert að borða hérna?
Eftir það hóst langur fíklaferill
Magnúsar sem tók þó undarlegan
endi. Guðmundur segir betur frá
því: „Ég var búinn að fylgjast með
Magga og spjallaði oft við hann
til þess að láta hann vita af því að
Byrgið væri úrræði sem byðist
honum. Það var líka eitthvað við
þennan mann sem heillaði mig, ég
vissi að hann væri bófi en ég sá
það fljótt að hann var heiðarlegur
bófi,“ segir Guðmundur og brosir
við.
„Svo var það eitt kvöld að
Maggi er á ónefndum bar og ég
vissi af honum þar. Ég bað þjón-
inn um að segja honum frá því að
ég væri fyrir utan að bíða hans,
sannfærður um að hann myndi
koma. Svo kemur hann út, blind-
fullur náttúrlega, og ég segi „Ertu
til í að skrifa undir þriggja mán-
aða samning við drottin?“ Hann
svaraði „Nei, eitt ár.“ Síðan kom
hann í Byrgið, svaf í þrjá sólar-
hringa, kom svo til mín og sagði
„Hva, er ekkert að borða hérna?“
Samningurinn hefur svo verið
framlengdur og nú eru átta ár
liðin frá því drykkjan og dópið
viku og drottinn kom.
��
�
�
�
�
�
���������������
�������
�������������
�����
�����������������
������������
��������������������������������
�� ��������
������
����������� ����������� ����������� �������
������� ������� �������������������
������ ���������� �
������ ���������� ���
�������������
�� ������ ���� �
„Hér á Íslandi getur maður sem er
á götunni þraukað í sjö ár að meðal-
tali,“ segir Guðmundur Jónsson,
forstöðumaður Byrgisins. „Ef
hann er geðsjúkur eða geðveikur
á hann hins vegar varla nokkurn
séns á að komast af nema nokkur
ár. Ég gerði úttekt á þessu ásamt
Ólafi Ólafssyni, fyrrverandi land-
lækni, og Guðmundi Jónssyni
og frá því 1992 höfum við reynt
að fylgjast með hópi fólks sem á
við einhver geðræn vandamál að
stríða og er í neyslu. Af 61 manns
hópi er aðeins 21 sem ég veit að er
örugglega á lífi, átján eru líklegast
látnir en ekkert er vitað um örlög
22 úr þessum hópi. Svona gætir
þetta samfélag nú að bræðrum
sínum sem eiga við geðræn vanda-
mál að stríða,“ segir Guðmundur
þungur á brún. ■
Heimilislausir þrauka að meðaltali sjö ár á götunni:
Örlög rúmlega tuttugu óþekkt
GUÐMUNDUR JÓNSSON Forstöðumaður
Byrgisins segir að af 61 manns hópi sem
hann hafi fylgst með frá 1992 viti hann
aðeins með vissu af 21 í dag.
FRÉTTABLAÐIÐ/EGILL
Á síðustu þremur árum hafa tveir heimilislausir sem sóttu á náðir Samhjálpar
náð slíkum tökum á lífi sínu eftir búsetu þar að þeir eru nú komnir í eigið hús-
næði. Eins hefur einn núverandi íbúi hafið skólagöngu á ný.
Samhjálp rekur í samvinnu við Velferðarsvið Reykjavíkur heimili fyrir heimilis-
lausa að Miklubraut 20 og búa þar átta einstaklingar. Neysla áfengis og fíkniefna
er ekki leyfð í húsinu en það er ekki skilyrði fyrir búsetu að íbúarnir séu ekki í
neyslu.
Þórir Haraldsson, umsjónarmaður heimilisins, segir að þörf sé á öðru slíku hús-
næði því mikil eftirspurn sé eftir plássi.
Heimili fyrir heimilislausa:
Tveir í eigið húsnæði
24 17. nóvember 2005 FIMMTUDAGUR
Á samningi hjá drottni í
baráttunni við djöfulinn
FRÉTTASKÝRING
JÓN SIGURÐUR EYJÓLFSSON
jse@frettabladid.is
ANDRI ÞÓR VALGEIRSSON OG GUÐMUNDUR JÓNSSON Það hefur gengið á ýmsu í lífi þessa unga manns en Andri vill nú fara að læra, taka
bílpróf og gera þá hluti sem sautján ára strákar gera venjulega. Guðmundur stendur með honum þó á ýmsu hafi gengið frá því Andri kom
í Byrgið. MYND/EGILL BJARNASON
„Ég þakka Guði fyrir að hann hefur
ekki farið út í neyslu, því þó hann sé
ungur væri voðinn vís hefði ég ekki
verið kominn í lag sjálfur,“ segir
Hörður um son sinn Óðin Þór. Hann
er fjórtán ára og býr með föður
sínum í Byrginu.
Hörður var þó ekki líklegur til að
verða að fíkli þegar hann var ungur
drengur sem stundaði allar mögu-
legar íþróttir af miklu kappi. „Svo
þegar ég varð fjórtán ára hætti
ég alveg í öllu sporti og byrjaði að
drekka. Svo þegar ég fór í fyrsta
sinn upp á Litla-Hraun nítján ára
gamall lærði ég á harðari efni og
þar með hófst sú neysla.“
Hörður var heimilislaus í mörg
ár og getur því útskýrt það hvernig
flestir sem svo er fyrir komið geta
orðið sér úti um húsaskjól. „Yfir-
leitt er það þannig að nokkrir heim-
ilislausir taka sig saman og verða
sér úti um efni sem oftast er keypt
fyrir eitthvert þýfi sem dílernum
hugnast. Svo er því veifað í fíkil
sem á íbúð eða hefur yfir slíku að
ráða og þá er díllinn sá: „Við höldum
þér uppi á efnum en þú leyfir okkar
að vera.“ Svo er haldið margra daga
geim þar sem hinir heimilislausu
hrúgast á einhvern einn. Þetta eru
þessi partí sem löggan er að stoppa
en ég veit ekki hvort hún áttar sig
á því að megnið af liðinu er heimil-
islaust fólk. Svona gekk þetta fyrir
sig hjá mér í mörg ár. Ég var einn
af þeim sem voru á götunni en kom
mér þó alltaf inn í hús og það er ein
erfiðasta vinna sem ég hef tekið
að mér, skal ég segja þér. Þetta er
rosa púl því þú þarft alltaf að vera
á tánum með alls konar reddingar.
Enda var það ekki að ástæðulausu
að ég var kallaður Höddi Karls -
sem er líklegur til alls.
En þar er alveg grátlegt hvað
maður er búinn að eyða miklu í
þetta. Þegar ég var giftur tókum
við hjónin það saman hverju við
eyddum í dópneyslu á mánuði. Á
þeim tíma vorum við þó bara róleg
og fannst sem við værum varla að
gera neitt en þegar það var tekið
saman kom í ljós að við eyddum
tæpri hálfri milljón í neyslu og
þetta var árið 1996. Guð sé lof að ég
er kominn hingað og hef frelsast og
öll þessi fortíð er á bak og burt.“
Púlvinna að vera
heimilislaus
Hörður Karlsson er alsæll í Byrginu. Eftir fjölmargar
fangelsisdvalir og þungar raunir heimilislauss fíkils er
hann nú umkringdur náttúrufegurðinni í Grímsnesi og því
sem honum er kærast.
FEÐGAR Á GÓÐU RÓLI Eftir að hafa gengið
glapstigu meirihluta ævinnar er Hörður nú
kominn á gott ról og býr nú í Byrginu með
syni sínum Óðni Þór.