Réttur - 01.01.1946, Síða 8

8
RÉTTUR
heldur auðvitað áfram sóknin fram til meira lýðræðis, að-
eins venjulega í andstöðu við hina raunverulegu valdhafa,
sem þó játa lýðræðinu í orði.)
Hið stríðandi lýðræði hefur eðlilega verið sú mynd lýð-
valdsins, sem vér fyrst og fremst kynntumst, því að vér ís-
lendingar höfum síðustu aldirnar verið að sækja fram til
lýðræðis og sífellt að vinna sigra á því sviði. — Alvarlegasta
afturhvarfið, sem reynt hefur verið hér, var þjóðstjórnar-
afturhvarfið 1939—42, þegar hafizt var handa um harðstjórn-
araðgerðir gegn verkalýðslireyfingunni, — sem er hornsteinn
lýðræðissamtaka hverrar þjóðar, — og harðvítugar aðgerðir
— svo sem bönn á blöðum og flokkum alþýðu — voru heimt-
aðar af fasistum allra þjóðstjórnarflokkanna og um tíma
framkvæmdar af afturhaldssömu hervaldi.
Vér höfum í þessari sókn verið.þátttakendur í baráttu, sem
þorri þjóða hefur háð. Síðustu aldirnar hefur fólkið, fjöld-
inn, verið að sækja fram til lýðræðis, verið að berjast fyrir
því, verið að framkvæma meira og meira af því, verið að
vinna nýja og nýja sigra á þeirri braut, samtímis því, sem
það hefur varið sigurvinninga kynslóðarinnar, er á undan
fór. Þessi sókn fjöldans til lýðræðis hefur sett mark sitt á
18., 19. og 20. öldina. Saga þessara alda er sagan af þessari
stórhuga, djörfu og fórnfreku sókn fólksins, — sagan af sigr-
um þess og ósigrum, — sagan af risaskrefum fram á við,
er þjóðirnar drógu sjömílnaskó byltinganna á fætur sér
undir forústu Cromwells eða Robespierre, George Washing-
tons eða Leníns, — sagan af hægri og öruggri sókn á milli,
— sagan af afturkippum og töpum, er afturhaldsöflin sam-
einuðust gegn lýðræðinu, — sagan af því, hvernig „aftur er
haldið af stað“, liversu erfitt sem útlitið er, „unz brautin er
brotin til enda.“ Og því fer fjarri, að þessari sókn sé lok-
ið enn.
Borgarastéttin tók á sínu forystuskeiði þjóðfélagsþróunar-
innar sinn mikla þátt í þessari sókn til lýðræðis. Hún setti
fram kröfur um frelsi, jafnrétti og bræðralag, en þó framar