Réttur - 01.01.1946, Side 18

18
R É T T U R
snöggu áhlaupi: uppreisn, er varð sigursæl og nefndist því
bylting og gerði sjálfa sig löglega, eins og ameríska og franska
byltingin, — stundum hæg og þrautseig barátta unz yfirstétt-
in lét undan síga, eins og t. d. í Englandi á 19. öld eða í
Danmörku um síðustu aldamót. Hin pólitísku forrn, sem
vald hinnar sigursælu stéttar tók á sig, voru álíka sundurleit:
allt frá liinu hervædda borgaralega lýðræði fyrsta franska
lýðveldisins, sem drottnaði með harðri hendi gagnvart liinni
fornu yfirstétt og með víðtækum stjórnarfarslegum lýðrétt-
indum gagnvart fjöldanum, — og yfir til tiltölulega friðsam-
legs og rólegs háborgaralegs lýðræðis, sem bar á sér öll merki
afsláttar eða samkomulags við aðalinn, en þá oft og tíðum
harðneskju gagnvart verkamönnum, svo sem t. d. í Englandi
á 19. öld, (því ef látið var undan við verkamenn, þá var
það vissulega ekki gert fyrr en í fulla hnefana). Það gat verið
um að ræða stéttarþrengstu yfirráð hinnar framsæknustu
stéttar þess tíma, t. d. eins konar alræði borgarastéttarinnar,
er skammtaði sér einni kosningarétt. En það gátu líka verið
yfirráð og forysta hennar í krafti mjög almenns kosninga-
réttar, allt eftir því, hvað henni var óhætt eða nauðsynlegt
til J^ess að ná því takmarki, sem hún stefndi að, völdum sér
til handa. Borgarar, bændur og alþýða Frakklands í lok 18.
aldar urðu að einbeita sér að Jjví að tryggja fyrsta skilyrði lýð-
ræðisins, vald lýðsins í landinu, sem grundvöll að því frelsi,
jafnrétti og bræðralagi, sem þá dreymdi um. í hinu stríðandi
lýðræði fiönsku byltingarinnar varð oft allt að víkja fyrir
því að varðveita líf sjálfs lýðræðisins, láta ekki uppræta það,
afmá lýðræðið úr heiminum, J:>egar allur aðall Evrópu og
keppinautarnir, burgeisar Englands, sóttu að hvaðanæva. í
augum okkar nútímamanna var lýðræðið, sem þá var barizt
fyrir, lýðræði frönsku byltingarinnar, stórlega gallað. Eða
livað segja menn nú um lýðræði, sem bannar verkalýðssam-
tök og gerir það að glæp fyrir verkamenn að mynda félags-
skap?! En fyrir þeirra tíma menn var þetta skipulag þó hin
stórfellda hugsjón, frelsi úr ánauð einræðis og aðals. Og