Réttur - 01.01.1946, Síða 48

48
RÉTTUR
þýðingarmikla hlutverk af hendi, að veita fyrsta veðréttarlán
til húsbygginga gegn hæfilegum vöxtum. Varla á nokkru
öðru sviði hafa þó bankar landsins brugðizt eins skyldu sinni
eins og á þessu. í lögum um veðdeildina er gert ráð fyrir, að
lán séu veitt allt að 3,£ virðingarverðs, og er þá vitaskuld gert
ráð fyrir, að virðingarverð og kostnaðarverð séu ekki mjög
langt hvort frá öðru. Fyrir stríð var þó reyndin sú ,að aðeins
var lánað út á um það bil helming virðingarverðs, sem þá
var mjög svipað kostnaðarverði. Þar við bættist, að veðdeild-
in leysti ekki sjálf inn veðdeildarbréfin, heldur urðu lántak-
endur sjálfir að sjá fyrir því, og urðu oftast að selja bréfin
með allt að 20—30% afföllum. Munu það aðallega hafa ver-
ið byggingarvöruverzlanirnar, sem keyptu þessi bréf, og var
það ein aðaltekjulind þeirra. Með þessu móti urðu bæði
lánsupphæðirnar litlar og vextir mjög háir. Torveldaði þetta
mjög allar byggingarframkvæmdir og hinir háu vextir voru
þungur baggi, er hækkuðu mjög húsaleigu frá því, sem ann-
ars hefði þurft að vera. Á stríðsárunum, er framboð óx á
fjármagni hækkaði gengi veðdeildarbréfa upp í nafnverð, svo
að vextir lækkuðu allverulega, en þá brá svo við, að banka-
stjórn Landsbankans gerði veðdeildina raunverulega að
dauðri og ónýtri stofnun með því að lialda virðingarverði
svo lágu, að það aðeins var um það bil 28% af kostnaðarverði,
og fyrsta veðréttarlán veðdeildarinnar námu því aðeins um
14% af kostnaðarverði. Þar að auki veitti bankinn annars-
veðréttarlán með venjulegum víxilkjörum, er námu öðrum
14% af kosnaðarverði. Með þessu móti neyddust húsabyggj-
endur til að leita út fyrir bankana með lánsfjáröflun sína,
og urðu þá að sætta sig við þau kjör, er tíðkuðust á brask-
lánamarkaðinum fyrir utan bankana, sem hefur verið mörg-
um mektarmönnum þessa þjóðfélags afbragðs féþúfa undan-
farin ár. Á þessum markaði mun nú vera veitt lán út á fyrsta
veðrétt, er nema 28% af kostnaðarverði gegn 6% vöxtum,
og annað eins út á annan veðrétt með allmiklu hærri vöxt-
um. Með þessu móti hefur allri lánastarfsemi til bygginga