Réttur - 01.06.1947, Qupperneq 79

RÉT T U R
151
Auðsafnarar, stríðsæsingamenn og þeirra leiguþý
mega gjarna hlæja og hrópa: skýjaborgir! Slíkir hafa
aldrei viðurkennt rétt alþýðunnar til menningar. Þeir
hafa alla tíð haldið dauðahaldi í blint náttúrulögmálið,
rétt 'hins sterksta meðal dýranna, ofbeldið. En í öllum
skorti sínurn og fáfræði hefur alþýðan ævinlega verið
raunsæ, jafnvel í hinum fjarlægasta draumi: hún finn-
ur, að sigur mannsins yfir dýrseðlinu í náttúrunni er
hinn æðsti veruleiki.
Brezka stórskáldið Bernharð Shaw hefur einhvern-
tíma sagt: „Sá, sem ekki er sósíalisti, er flón.“ Það er
þá líka svo, að hver sannur listamaður skipar sér í
baráttusveit með fólkinu, því hann skilur, að þegar öllu
er á botninn hvolft, er það að leita að því sama og hann.
Honum er ljóst, að hin óumræðilega stolta gleði, sem
ljómar í auga barnsins, þegar því hefur heppnast eitt-
hvert viðfangsefni, er af sama toga og gleði hins skap-
andi listamanns. En rangsnúnir þjóðfélagshættir hafa
um aldaraðir drepið miskunnarlaust þessa gleði flestra
barna sinna: gert leik þeirra að þrældómi, andríki þeirra
að sljóleika. Sá er trauðla einlægur listamaður, sem í
stéttarlegum hofmóði lítilsvirðir hverja viðleitni alþýð-
unnar til listrænnar tjáningar og snýst með fyrirlitningu
„spesíalistans" gegn hverjum „fúskara". Alþýðan er
barn í álögum á þessu sviði. Án alls undansláttar um
listrænar kröfur, er það siðferðileg skylda listamanns-
ins að taka þar forystuna og leysa hana úr álögunum.
Bókmenntaiðja okkar eigin þjóðar, kynslóð fram af
kynslóð, sannar bezt, hvernig listrænar hvatir geta orð-
ið næstum því arfgengar: enn fæðast hér árlega hundruð
barna með óbrigðult brageyra. Ferskeytlan okkar hefur
að vísu aldrei verið talin til hárrar listar. En það er til
marks um þörf alþýðunnar á listsköpun í einhverri mynd,
að án þessa „barnaglingurs" og „byssustings" værum
við íslendingar sjálfsagt löngu dauðir.