Réttur - 02.05.1950, Blaðsíða 62

L42
RÉTTUR
legum gróanda, er atvinnulíf auðvaldslandanna komið út á braut
óafstýranlegrar kreppu. í auðvaldslöndunum eru nú 45 milljónir
manna atvinnulausir og hálfatvinnulausir. í Bandaríkjunum ein-
um saman er rétt tala atvinnulausra að hálfu eða öllu leyti komin
upp í 18 milljónir. í janúar einum hækkaði talan um nærri eina
milljón. Skýrt er frá hraðvaxandi atvinnuleysi í marshalllöndum
Evrópu, t. d. Vestur-Þýkalandi, Ítalíu og Belgíu.
Hinir óhugnanlegu brestir í auðvaldsskipulaginu koma skýrt
og áberandi í Ijós. Ríkin mynda blakkir og hernaðarbandalög og
æsa til nýrrar styrjaldar, en samtímis breyta þau eftir reglunni:
„Bjargi sér hver, sem bjargað getur“.
Önnur heimsstyrjöldin veikti til mikilla muna fjárhagsgetu og
pólitísk áhrif Bretlands, Frakklands, Hollands, Belgíu og annarra
Evrópulanda. Grundvöllurinn skriðnar undir fótum nýlenduveld-
anna í Evrópu, sem megna ekki lengur að stjórna hinum geysistóru
nýlendum sínum og verða að láta undan síga fyrir þrýstingi amer-
ísku einokunarhringanna, sem hafa færzt í aukana og finna til
styrkleika síns og reyna með skefjalausri ágengni að leggja undir
sig nýlendur og markaði fyrir vörur og fjárfestingu.
Það er því hafin ný barátta um nýlendurnar og markaði þeirra,
og þessi barátta hefur einnig tekið á sig nýja mynd.
Dæmi um átökin milli Bandaríkjanna og Bretlands er árekst-
urinn milli brezkra olíufélaga annars vegar og amerískra hins
vegar út af mörkuðunum. Amerísku olíufélögin eru raunverulega
byrjuð að leggja undir sig markaðina í brezkum löndum. Til varnar
brezku oljufélaganna hefur brezka stjórnin orðið að banna sumum
nýlendum sínum að kaupa ameríska olíuframleiðslu og neyða þær
til að kaupa af brezku félögunum. Þetta er gert undir því yfir-
skyni, að draga verði úr dollaraeyðslu til olíukaupa.
Amerísku olíufélögin reyna með því að beita fyrir sig sam-
bandsþingi og utanríkisráðuneyti lands síns að neyða Breta til að
opna dyrnar fyrir amerísku olíufélögunum. Svo langt er gengið,
að formaður utanríkisnefndar Bandaríkjaþings, Conally, hefur
hótað Bretlandi því, að Marshallaðstoð skuli hætt, ef ekki verði
orðið við kröfum amerísku olíufélaganna.