Réttur - 01.08.1950, Síða 56

216
RÉTTUR
krúnunni fé til styrjalda og reksturskostnaðar. Hér sköp-
uðust því höfuðsetur í stjórnmálum, fjármálum og menn-
ingarmálum þessara landa, og furstaveldi miðaldanna var
brotið á bak aftur. Völd þjóðhöfðingjnna hvíldu ekki leng-
ur á fasteignum, heldur á reiðufé og málaliði. öflug ný-
tízku þjóðríki voru að myndast.
Þýzkaland eignaðist engar slíkar menningar- og athafna-
miðstöðvar eins og París og London. Það skiptist milli um
það bil 150 fursta, en þar að auki voru þar um 70 óháðar
ríkisborgir. í landinu var ekkert afl til, sem gat sameinað
þjóðina í eina heild og unnið sigur á leifum lénsveldisins
eða sveitamennskunnar. Landið laut ekki einni yfirstjórn,
sem studdist við embættismannalið eins og í þjóðríkjunum,
nýi tíminn með auðmagni sínu, lærdómi og þjóðernisvakn-
ingu sneiddi þar þó engan veginn hjá garði.
I Þýzkalandi höfðu myndazt aliblómlegar borgir, hand-
iðnir og námugröftur voru stundaðar í vaxandi mæli, iðin
og athafnasöm borgarastétt mátti sín talsvert í ýmsum
héruðum landsins, en kirkju- og furstaveldi kreppti að
gróandanum í þjóðlífinu. Páfastóllinn hafði Þýzkaland að
sérstakri féþúfu, þar eð hann missti marga spæni úr aski
sínum í nýju þjóðríkjunum. Stjórnir Englands og Frakk-
lands reistu t. a. m. alls konar skorður við f járdrætti Róm-
arkirkjunnar, en hefðarklerkar Þýzkalands réðu þar öllu
í einstökum héruðum og voru auðvitað auðmjúkir skó-
sveinar páfa. Fjárplógur páfastólsins olli vaxandi óvild
í Þýzkalandi í garð kirkjunnar og borgarastéttin var gjör-
hneyksluð á letilífi munka og fátæktardekri klerkanna.
Iðni og sparsemi var dyggð í augum borgarans, og at-
vinnurekendur var meinilla við hið óhóflega helgidagahald
kirkjunnar. Þessir aðilar töldu, að ölmusugjafir ælu upp
í fólki leti og ómennsku. Klaustrin höfðu verið fyrirmynd-
arstofnanir í jarðrækt, lærdómssetur og griðastaðir lista
og vísinda á velmektar tímum sínum, en aðrar stofnanir
höfðu nú leyst þau af hólmi. Þau héldu aðeins uppi þús-