Réttur - 01.05.1961, Blaðsíða 53

R É T T U H
213
raunsæismaður, enda fann Friedrich Engels í bókum hans
meiri fróðleik um Frakkland en hjá öllum sagnfræðingum
og hagfræðingum þeirra tíma samanlögðum. En nútímales-
ara finnst stundum alveg nóg um svo mikinn fróðleik í
skáldsögu: í „Illusions perdues“ má finna svo nákvæma lýs-
ingu á prentverki og pappírsgerð á öndverðri nítjándu öld,
að sérfræðingur í þessum efnum þættist eflaust fullsæmdur
af. Auðvitað er frábær þekking efniviðarins raunsæisrithöf-
undi óhjákvæmileg, en hún hefur aðeins því hlutverki að
gegna að þjóna beinlínis höfuðmarkmiði hans: að tjá and-
lit aldarinnar, sál aldarinnar, þjáningu aldarinnar, þrá ald-
arinnar, — svo að tilfærð sé skilgreining Halldórs Laxness
á raunsæisstefnu (greinin „Vandamál skáldskapar á vorum
dögum“).
Eg tók áðan líkingu við alfræðibók þar sem essið vantar,
en ég skal fúslega játa, að þessi samanburður er mjög ófull-
nægjandi. Menn gætu kannske sagt sem svo, að verkalýður-
inn sé að vísu þýðingarmikið afl í efnahagslífi og pólitísku
lífi , en þar með sé það ekki sannað, að viðurvist hans sé óhjá-
kvæmileg þegar skáldin draga upp mynd af andliti aldarinn-
ar, sál aldarinnar. Það er vert að ræða þetta mál nokkuð
nánar.
í ræðu, sem Sigfús Daðason hélt á Þingvallafundi í fyrra,
má finna þessi orð: „. . . . alþýðumenningin er ekki aðeins
réttlæting þjóðernis okkar, heldur lífsskilyrði“. I þessari
ræðu færir Sigfús rök að því, að það er óhugsandi að halda
uppi æðri menningu á íslandi án traustrar undirstöðu al-
þýðumenningar. En hinn menningarlegi sjálfstæðisvilji okk-
ar er að sinu leyti einhver hezta vörn okkar sem þjóðar í
átökum okkar við erlend stórveldi; með öðrum orðum: helzli
aflgjafi hins pólitíska sjálfstæðisvilja okkar.
Fram á okkar daga hefur íslenzk alþýðumenning eðlilega
stuðzt við bændastéttina fyrst og fremst. En efnahagsþróun