Réttur - 01.05.1961, Blaðsíða 55

R É T T U R
215
listræns hófs þegar lýst er þýðingu pólitískrar hugsjónar í
lífi persónunnar. Hér er mörgum afskaplega hætt við til-
finningasemi og við að gera hlutina of einfalda. Svo mikið
er víst, að höfundur yrði að hafa strangan hemil á pólitískri
samúð sinni.*) Við vitum hve sósíalistiskum rithöfundum
hættir til að vera miskunnsamir við verkalýðinn og flokk-
inn, slíkt er afar háskalegt; höfundur sem vill skapa lang-
líft verk verður að halda sér í hinni krítisku eða jafnvel
íronisku fjarlægð frá því fólki og þeim lnigsjónum sem hann
hefur velþóknun á. (Þetta tókst Halldóri Laxness mætavel í
Sölku Völku.) Það má benda á enn eina hættu, sem menn
hafa oft fallið fyrir, en þó einkum rithöfundar sósíalistisku
landanna: þetta hljómar eins og þversögn en er engu að síð-
ui' staðreynd — staðgóð þekking þeirra á þróunarlögmál-
um þjóðfélagsins hefur gjarnan orðið þeim fjötur um fót,þeg-
ar þeir skálma út á ritvöllinn. I bókum þeirra breytir verka-
maðurinn alltaf eins og verkamaður, smáborgarinn eins og
smáborgari, kapítalistinn eins og kapítalisti, og verkið verð-
ur í heild nokkurs konar dæmum prýdd útfærsla á pólitískri
hagfræði. Það er ekki auðvelt að ná tökum á auðlegð mann-
legs lífs, skyggnast um óttalaust og feimnislaust í hverjum
krók og kima mannssálarinnar og gæta þess um leið, að
allir þeir ólíklegu hlutir, sem rithöfundurinn finnur í þess-
ari rannsókn trufli ekki skilning hans á þeirri þýðingu, sem
hið þjóðfélagslega umhverfi hefur fyrir breytni mannsins
°g sjálfan persónuleika hans.
Ég skal fúslega játa, að það er dálítið undarlegt að velta
vöngum yfir bókum sem ekki liafa enn verið skrifaðar, og
enginn veit bvort skrifaðar verði. Ég befði ekki gert mig sek-
v) í þessum bollaleggiuguin geri ég ráð fyrir því, að' aðeins róttækum höf-
undi geti dottið í hug að skrifa liina nýju íslenzku verkalýðsskáldsögu.