Réttur - 01.05.1961, Side 54

214
R É T T U R
landsins, vöxtur iðnaðar, bæja og borgar liefur orðið til þess,
að það hlýtur í æ ríkara mæli að koma í hlut verkalýðsins
að bera uppi íslenzka alþýðumenningu. Hann mun þegar
fram líða stundir verða æ stærri hluti þjóðarinnar, og það
getur enginn tekið af honum þá sögulegu skyldu, að gegna
aðalhlutverki í haráttunni um íslenzka menningu og þjóð-
erni. Yið getum fullyrt, að ef verkalýðnum tekst ekki að
leysa þetta hlutverk vel af hendi, þá er íslenzk alþýðumenn-
ing í voða og þar með líf okkar sem þjóðar.
Það er einmitt þess vegna, sem við þurfum að fá góða
skáldlega túlkun á haráttu verkamannsins við vald hlutanna,
baráttu hans við freistingar smáhorgaraskaparins; túlkun á
átökum tveggja kynslóða hinnar ungu stéttar, túlkun á glímu
hennar við stjórnmálin, — og svo mætti lengi telja. Vanda-
málin eru mörg. Skáldsögur um þessi efni hefðu miklu hlut-
verki að gegna. Ef vel tækist, gætu þær að einhverju leyti
hiálpað verkamanninum að þekkja sjálfan sig, finna sjálfan
sig og hlutverk sitt. Við heyrum líkt oft talað um það, að
það sé orðið ískyggilega langt á milli verkamannsins og hók-
mennta samtímans; hin nýja verkalýðsskáldsaga gæti átt
sinn þátt í að brúa það gil. Og í þriðja lagi: þetta væru hlátt
áfram fræðandi hækur, myndir úr þjóðlífssögu, úr sögu
þjóðarhugsunar.
Hitt er svo annað mál, að vafalaust yrði mjög erfitt að
skrifa slíka skáldsögu. Eg hef áður drepið á nokkur ein-
kenni tímans sem tempra liugsanlegan áhuga á slíku verki.
Og það eru margar aðrar hættur á ferðum.
Líf verkamannsins er mjög pólitískt, miklu pólitískara en
starf bóndans, og það er varla hægt að skrifa þýðingarmik-
ið verk um verkamann án þess að gefa honum kost á að
glíma við pólitísk vandamál verkalýðshreyfingarinnar, og
þá fyrst og fremst sósíalismann. En við vitum af reynslu
sósíalistiskra bókmennta margra landa, hve erfitt er að gæta