Réttur - 01.01.1966, Page 16

16
RÉTTUR
Ár: 1850 1860 1870 1880
Þeir sem lifa af sjávarafla 6,9% 9,3% 9,8% 12,0%
Iðnaðarmenn 1,3% 1,1% 1,1% 2,1%
Verzlunarmenn og gestgjafar 1,0% 1,1% 1,3% 1,7%
Daglaunamenn 0,7% 0,9% 1,4% 1,9%
Þeir sem ekki hafa ákv. atvinnuv. . . 0,6% 1,0% 1,1% 1,4%
Sveitarómagar 2,1% 2,7% 6,6% 3,4%
Svo sem sjá má af þessu yfirliti minnkar nokkuð hlutur þeirra,
sem lifa á landhúnaffi á þessu tímahili, að sama skapi og sjávar-
útvegurinn færist í aukana. Hins vegar fjölgar þeim hægt, sem lifa
af verzlun og iðnaði, og allt þetta tímabil eru þeir fleiri, sem þiggja
af sveit, en þeir sem hafa afla sinn af þessum tveim aðalatvinnugrein-
um borgaralegs þjóðfélags. Athyglisverð er sú aukning, sem verður
í stétt daglaunamanna og þeirra sem ekki hafa ákveðinn atvinnuveg.
Hina síðarnefndu má án efa að mestu leyti telja til daglaunamanna
og margt hefur þar einnig verið lausamanna, sem voru ekki vel
séðir á þessum árum. Daglaunamenn og þeir sem höfðu óákveðna
atvinnu urðu stofninn að verkalýðsstétt íslands. En einna mesta
athygli og furðu vekur þó hinn mikli fjöldi vinnuhjúa á íslandi.
Árið 1801 eru vinnuhjú 23% af allri þjóðinni, árið 1850 um 26%,
árið 1870 og árið 1880 27%. íslenzk vinnuhjú eru í þjónustu allra
atvinnustétta á íslandi og eru allt þetta tímabil um fjórðungur
þjóðarinnar. Þessi mikli vinnuhjúafjöldi er talandi tákn um efna-
hagslegan vanþroska íslenzku þjóðarinnar á 19. öld, hver vinnandi
kynslóð, sem vex úr grasi verður að vistráða sig vegna þess, að
hún getur ekki leitað sér bjargræðis nema að litlu leyti í nýjum og
vaxandi atvinnugreinum. Á þeim átta áratugum íslandssögu á 19.
öld, sem hér hafa lauslega verið kannaðir, urðu ekki neinar bylt-
ingar i félagslegri tilveru þjóðarinnar. Það var aðeins komið los
á forna þjóðfélagsgerð okkar bændaþj óðfélags, en leysingin sjálf
varð ekki fyrr en um og eftir aldamótin.
En það var innan marka þessa frumstæða bændaþjóðfélags, að
Jón Sigurðsson hóf þjóðmálavakningu sína og reisti pólitískar kröf-
ur, sem virtust stundum í litlu samræmi við efnahagslega getu Is-
lendinga um hans daga, en reyndust eiga sér lífskraft, sem síðari
kynslóðir fengu beitt til fulls sigurs í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar.
Saga Jóns Sigurðssonar og aldar hans er meðal annars fyrir þá
sök mjög forvitnileg, að hann fékk eygt út fyrir tímamörk sam-