Réttur - 01.01.1966, Side 19

RÉTTUR
19
íslands og alla daga var fræðimannsgleöin einn sterkasti þátturinn
í lundarfari hans. En þekking hans á sögu þjóðarinnar var undarlega
fast ofin við stjórnmálabaráttu hins rúmhelga dags á æv.i hans.
Fortíð þjóðarinnar var ekki aðeins baksvið þeirrar glímu, er hann
þreytti. Hin horfna saga Islands gekk kvik fram á sviðið og tók
þátt í leik líðandi stundar, lagði fram skjalfestan rétt þjóðarinnar,
las upp ákæruskjöl, bar vitni. I blaðadeilu, sem Jón Sigurðsson háði
1868 við Carl Ploug, hinn harðskeytta ritstjóra hjá Fædrelandet,
aðalmálgagni frjálslynda flokksins danska, minnti Jón hann á dálítið
óþægilega staðreynd, sem blaðið var bendlað við tuttugu árum áður.
Ploug gamli svaraði honum með þessari stunu: Som sine Forfædre
glemmer han Intet — að hætti forfeðra sinna gleymir hann, þ. e.
J. S. engu. Það voru orð að sönnu. Líklega mun vera leitun á stjórn-
málamanni hjá nokkurri þjóð, er hafi látið sögu lands síns þjóna
málstað nútíðarinnar með slíkri kostgæfni og jafn ríkum árangri
og Jón Sigurðsson.
í fyrstu pólitísku r.itgerðum sínum, sem skrifaðar voru í dönsk
blöð, birtist Jón Sigurðsson sem alskapaður stjórnmálamaður. Efni
þessara ritgerða ber augljósan stefnuskrárbrag, það markar greini-
lega fyrir úllínum markvísrar pólitískrar stríðsáætlunar. Hann
ræðir þá þegar flest þau efni, er síðar urðu baráttumál hans til æv.i-
loka: verzlunarmálið, skólamálið, alþingismálið og spítalamálið. Þar
má einnig merkja fyrstu athuganir hans á fjárhagsviðskiptum Dan-
merkur og íslands og hugmyndir hans um réttarstöðu íslands í
danska konungsveldinu. 011 eru þau mál í innbyrðis tengslum í huga
hans. Þegar hann til að mynda skrifar um skólamálið og endurbætur
á latínuskólanum lýkur hann ekki greininni án þess að minnast á
einokunarverzlunina og hinn óbeina gróða Dana á henni. í ritgerð
um íslenzk skattamál frá 1840 setur hann fram hugmynd, sem siðar
varð eitt umdeildasta stefnumál hans, hugmyndina um rétt Islend-
inga til skaðabóta frá Danmörku. Hann krefst þess að gerð verði
reikningsskil við ísland, „en gleymið ekki að laka tillit til hins liðna
tíma, því að þar stendur enn mikil, mjög mikil skuld, sem Danmörk
hefur enn ekki goldið.“ Þegar hann skrifar um verzlunarmál segir
hann að ísland hafi rétt til að verzlunin verði ekki aðeins smám-
saman gefin frjáls, „heldur einnig að Danmörk græði þau sár, sem
hún sjálf hefur lostið.“ Já, gamli Carl Ploug hafði lög að mæla:
Jón Sigurðsson gleymdi engu.
J hinum fyrstu pólitísku ritgerðum Jóns Sigurðssonar eru verzl-