Réttur - 01.01.1966, Blaðsíða 40

EINAR OLGEIRSSON:
Tvö söguleg skjöl sósíalismans
á íslandi
Þegar Úlafur Friðriksson kom heim frá dvöl sinni í Kaupmanna-
höfn til Akureyrar seint í nóvember 1914 dvaldist hann þar til vors
1915 að hann fór til Reykjavíkur. Þennan vetur stofnaði hann Jafn-
aðarmannafélag Akureyrar, fyrsta jafnaðarmannafélagið, sem stofn-
að var á Islandi. Hinsvegar höfðu Islendingar í Vesturheimi áður
stofnað Jafnaðarmannafélag íslendinga í Winnipeg árið 1901.
Það hafa engin skjöl fundizt frá þessu jafnaðarmannafélagi á
Akureyri utan ein bók, sem á er ritað heiti þess. Það var bók þýzka
prófessorsins Werner Sombarts í danskri þýðingu: „Socialismen og
den sociale Bevægelse.“
Ég hef það fyrir satt að Ingimar Eydal, sem síðar varð einn af
forustumönnum Framsóknar hafi verið formaður félagsins. Á þess-
um tíma var Framsókn enn ekki stofnuð og skoðanir margra, sem
síðar lentu sitt í hvorum flokknum Framsókn og Alþýðuflokknum,
mjög skyldar. I þessu félagi voru þeir og Erlingur Friðjónsson og
Finnur Jónsson.
Það varð eitl aðalafrek þessa félags að hjóða fram verkainanna-
lista við hæjarstjórnarkosningarnar í ársbyrjun 1915 og sigra: fá
Erling kosinn í bæjarstjórn.
Vafalaust hefur Ólafur Friðriksson verið lííið og sálin í félaginu,
enda dó það eftir að hann fór suður til Reykjavíkur árið 1915.
(Var jafnaðarmannafélag ekki myndað á Akureyri aftur fyrr en
1924 og varð það þá mitt hlutskipti að vera formaður þess, en Vig-
fús Friðriksson ritari og Jón G. Guðmann gjaldkeri. Og það varð
líka hlutskipti þess félags að hafa forgöngu um sjálfstætt framhoð
Alþýðuflokksins við bæjarstjórnarkosningarnar 1925 og sigra,
þannig að Alþýðuflokkurinn á Akureyri varð sterkari en Framsókn
og vann í krafti þess þingkosningar gegn íhaldinu 1927).