Réttur - 01.01.1966, Qupperneq 55

K E T T U R
55
hinnar pólitísku baráttu. Úr þeirra hópi var fyrsti forsetinn valinn:
Otto N. Þorláksson.
2. Sósíalistar, jafnaðarmenn, er lilu á það sem sögulegt hlutverk
verkalýðshreyfingar.innar að framkvæma sósíalismann og skoðuðu
það höfuðeinkenni sitt að vekja verkalýðinn til meðvitundar um
þetta hlutverk. Olafur Friðriksson var fulltrúi slíkra manna, hafði
þá stofnað fyrsta jafnaðarmannafélagið á Islandi norður á Akur-
eyri 1915.
3. Jónas frá Hriflu og aðrir með svipaðan hugsunarhátt, er álitu
nauðsynlegt að aðstoða verkamenn við að skipuleggja stétt sína fag-
lega og pólitískt. Afstaða Jónasar var sú eins og hann gerði grein
fyrir í „Nýr landsmálagrundvöllur“ í „Rétti“ 1918, að ef verka-
mannastéttin gæti ekki skapað sér stéttar-samtök og -flokk, þá gæti
hún orðið handbendi borgarastéttarinnar, sbr. hvað Jónas segir í
nefndri grein um tilraun Sveins Björnssonar annarsvegar til að ná
fylgi verkamanna, — og tilraun „nokkurra oflátunga“ hinsvegar til
þess að fá verkamenn til að gera aðsúg að ríkisstjórninni.
ísland er enn fyrst og fremst bændaþjóðfélag 1916. Meirihluti
þjóðarinnar býr í sveitum (1929 er það 57,3%). Og 40614 manns
af þjóð, er telur 94690 árið 1920, l.ifa af landbúnaði eða 42,9%.
Vegna þess hve frumstætt þjóðfélagið er, — og vegna þess hve
ríkan þátt Jónas frá Hriflu sem sterkasti maður Framsóknarflokks-
ins, er stofnaður var í desember 1916, átti í stofnun Alþýðuflokks-
ins, skapast hin sterku tök Jónasar og Framsóknar á Alþýðuflokkn-
um. Það var frá upphafi tilgangur Jónasar að gera Alþýðuflokkinn
að flokki „lítilla sanda, lítilla sæva“, láta hann dunda við að reka
„kúabú, garðrækt og fiskveiðar til hagnaðar bæjarfélögunum“
(Réttur, nefnd grein, 1918, bls. 32) og vera litli bróðir Framsóknar,
fylgispakur í hvívetna.
Hinsvegar var hlutverk og þjóðfélagsleg afstaða þessara tveggja
stétta, — bænda og verkamanna, — gerólík, þótt þær ættu samleið í
baráttu við auðmannastétt og ættu að vera bandamenn þar.
Það var þá hugsjón Jónasar frá Hriflu og þorra Framsóknar-
manna með honum að efla sveitirnar og bændastéttina eða a. m. k.
halda styrkleika þeirra og til þess þurfti að standa gegn aukningu
sjávarútvegsins og bæjanna. Framsókn var á móti þróun auðvalds-
skipulagsins á íslandi.
Það hlaut hinsvegar að verða stefna verkalýðsins strax og hann
áttaði sig til fulls á þjóðfélagsþróuninni að standa með tæknilegri