Réttur - 01.01.1966, Síða 67

K E T T U R
67
unnt er að byggja hann upp á grundvelli slíks frjálsræðis mismun-
andi sósíalistiskra skoðana og umburðarlyndis og virðingar flokks-
manna hvers fyrir annars skoðunum, að hann þó sé starfhæfur for-
ystuflokkur þeirra vinnandi stétta heila og handa, er sækja fram til
efnáms auðvaldsþjóðfélags og sköpunar sósíalistisks samfélags á
grundvelli jafnaðar, frelsis og bræðralags manna.
Eftir 50 ára sára og dýrkeypta reynslu væri vissulega timi til kom-
inn að íslenzk verklýðshreyfing sameinaðist um lausn á faglegum
og pólitískum skipulagsmálum sínum.
Hið upphaflega skipulag Alþýðusambands og Alþýðuflokks sem
einna og sömu samtaka fól í sér möguleika til víðtækrar einingar
verklýðsstéttarinnar, ef viturlega hefði verið á haldið, þrátt fyrir
þann örlagaríka pólitíska veikleika að raunverulegur, sósíalistiskur
flokkur var vart til innan þessarar heildar og þó átli grundvöllur og
stefna heildarsamtakanna að vera sósíalisminn. Til að byrja með
var nokkurt umburðarlyndi gagnvart mismunndi skoðunum og fleiri
en eitt jafnaðarmannafélag gat verið í sambandinu, (og þar með
flokknum) frá sama stað og Alþýðuflokkur.inn stóð utan pólitísku
alþjóðasamhandanna. En með því að Alþýðusambandið gekk í II.
Internationale 1926 og jafnaðarmannafélaginu „Spörtu“ var neitað
um inntöku, var klofning hreyfingarinnar hafin og ágerðist með
ári hverju. Þegar Kommúnistaflokkurinn var stofnaður 1930, sótti
hann um að vera í Alþýðusambandinu. Hefði það verið samþykkt,
var enn hægt að sameina sósíaldemokrata, kommúnista og aðra
sósíalista í einu bandalagi. En þá var hins vegar gripið til þess ráðs
að reyna að brjóta verklýðsfélögin undir pólitíska einokun Alþýðu-
flokksins, með samþykktinni um að ekki mætti kjósa á Alþýðusam-
bandsþing aðra en yfirlýsta Alþýðuflokksmenn. Var það ekki aðeins
ranglátt, heldur og óraunhæft. í kjölfar þessa fylgdi svo klofningur
þeirra verklýðsfélaga, þar sem meirihlutinn fylgdi kommúnistum.
Við pólitísku sameiningarbaráttuna 1938 bættist svo klofningur
Jafnaðarmannafélagsins í Reykjavík ofan á, — og þegar baráttan
harðnaði enn: sundrung Alþýðusambandsins, unz einokuninni var
aflétt og Alþýðusambandið endurreist og skipulagt sem óháð verk-
lýðsfélagasamband 1940—42, og verklýðsfélögin klofnu sameinuð
um land allt.
Við skipulagsbreytinguna 1940—42 komst sjálft skipulag verk-
lýðsfélaganna á réttan grundvöll. Það er nauðsyn að óháð verklýðs-
félagasamband geti haldið sitt lýðræðislega þing og ráðið sínum