Réttur - 01.01.1966, Page 72

72
RETTUR
höfuðatriði fyrir amerískt auðvald var sem sagt drottnun yfir land-
■inu og andleg yfirráð yfir þjóðinni („hernám hugans“), jafnvel þótt
það kynni að kosla það að það yrði að reyna að kaupa þjóðina til
þess að reyna að gera úr henni feitan en þægan þjón. Hinsvegar hefur
ameriska auðvaldið ekki þurft að grípa til slíkra mútuaðgerða nema
í mjög smáum stíl. íslenzku afturhaldsblöðin hafa rækt það verk-
efni að „hernema hugann“ ókeypis fyrir ameríska auðvaldið og
dátasjónvarpið svo hjálpað til síðustu árin.
Ameríska yfirdrottnunin frá 1941 hefur því leitt yfir íslenzka
verklýðshreyfingu allt önnur og erfiðari vandamál, en danska og
brezka yfirdrottnunin áður gerði. Baráttan við amerísku yfirdrottn-
uninni verður enn þjóðernislegr.i, siðferðislegri, menningarlegri, —
svo að segja andlegri, — þar sem fyrri sjálfstæðisbaráttan hlaut
fyrst og fremst að vera efnahags- og stjórnmálaleg. Hinsvegar bætt-
ist við hættan af algerri útrýmingu þjóðarinnar, þegar ameríska
auðvaldið kom til og atómstríðshættan, er því fylgdi. Sú hætta hafði
ekki þekkzt í þeirr.i mynd áður. Baráttan gegn herstöðvum Banda-
ríkjanna á íslandi varð því raunverulega baráttan um tilveru ís-
lendinga.
Afstaðan í þjóðfrelsismálum er því eigi aðeins jjrófsteinn á for-
ystuhæfni verkalýðsins fyrir þjóðinni, hún er og prófsteinn á til-
finningu hans fyrir sæmd þjóðarinnar og lieiðri, mati hans á menn-
ingu hennar og arfleifð, skilningi hans á því sem líf og tilvera þjóð-
arinnar getur oltið á.
Og einmitt í afstöðunni til þjóðfrelsismálanna hefur ágreiningur-
inn innan verklýðshreyfingarinnar orðið djúptækastur og mótsetn-
ingarnar mestar.
Kommúnistaflokkurinn og síðan Sósíalistaflokkurinn liafa yfir-
leitt borið gæfu til þess að taka þá afstöðu í þjóðfrelsismálum ís-
lendinga, sem samsvarað hafa hagsmunum og sjálfstæði þjóðar-
innar í bráð og lengd; einbeitt sér á hverjum tíma gegn þeirri er-
lendu yfirgangsstefnu, sem mest hætta stóð af (danskri, enskri,
þýzkri, bandarískri). I krafti þess hvernig menntamenn og róttækir
verkamenn hafa sameinazt um þá stefnu á hverjum tíma, hefur hin
sósíalistiska verklýðshreyfing lengst af megnað að veita þjóðinni
rétta forystu í þeim málum, heyja sjálfstæðisbaráttuna, hvernig svo
sem erfiðleikarnir og ofureflið var á 'hverjum tíma.
Afstaða Alþýðuflokksins hefur hinsvegar einkennzl lengst af af
litlum skilningi á gildi þessara mála og einskonar „hagsýnni undan-