Réttur - 01.04.1971, Blaðsíða 44

um hagsmuni auSmagnsins. Þau fyrrgreindu
styrkja samkvæmt starfsháttum sinum og
hlutverki lýðræðið í landinu, og vefengja
forræði borgarastéttarinnar, einkum hið
efnahagslega. Þau siðartöldu eru veigamikill
hluti af forræði borgarastéttarinnar í öllum
þrem myndum þess, og eru oft á tíðum ná-
tengd stofnanaveldinu. Hugmyndafræðilegt
forræði borgarastéttarinnar felst einkum I
því að koma sér hagstæðu gildismati í önd-
vegi hjá öllum almenningi, varðandi neyzlu-
venjur, menningu, félagslíf og sambúðar-
hætti.
Er stefnan hefur verið sett fram svona I hnot-
skurn, hefði sennilega farið vel á því að greina
næst dálitið ýtarlega stéttaskiptinguna I þjóðfélag-
inu og stéttræðið: elnokun þorgarastéttarinnar á
lífsskilyrðum verkalýðsins og margra álíka settra
hópa. Umræða um stéttabaráttuna og um sam-
hengið milli verkalýðshreyfingar og flokkslegu
hreyfingarinnar hefði verið hér í eðlilegu áfram-
haldi. Hvernig verða stéttamótsagnirnar hagnýttar
í hinni daglegu baráttu fyrir sósíalismanum?
Um þessi brýnu viðfangsefni mun ég þó ekki
fjölyrða að sinni, heldur drepa I staðinn á dálítið
annað. Það er nefnilega hægt að skipta þjóðfélag-
Stéttskipting og önnur skipting
þjóðfélagsþegnanna
inu öðru visi en eftir stéttum, starfi eða stöðu. Það
er til að mynda hægt að skipta fólki I sjúka og heil-
brigða, í börn, fullorðna og gamalmenni, í geggj-
aða, vanvita og fólk með fullu viti.
Það er um þessar mundir tízka, vissulega ekki
ógeðfelld við fyrstu sýn, að hygla afskiptum hóp-
um, olnbogabörnunum, og kalla þá flest þjóðfélags-
mein bætt, ef þessir fá lífsbjörg. Því verður ekki
í móti mælt, að aðbúnaður þjóðfélagsins að ýmsum
Umhyggja fyrir afskiptum hópum
— skálkaskjól aðgerðaleysis?
slikum hópum er manninum sem vitsmunaveru til
minni vanza núorðið en löngum var. En varast ber
að gera slíkt starf, þótt gott sé og sjálfsagt, að aðal-
inntaki þjóðfélagsumbóta. Það hafa einmitt sósíal-
demókratar gert, og er Alþýðuflokkurinn íslenzki
gott dæmi. Oft verður þá framlag ríkis og sveitar-
félaga til þessara mála, stutt af öllum sæmilega inn-
rættum mönnum, að sérstöku skálkaskjóli aðgerða-
leysis í mikilvægari þjóðfélagsmálum hjá svona
fyrrverandi róttækum flokki.
Eru til mikilvægari þjóðfélagsmál heldur en þau
að bæta kjör blindra manna, einstæðra mæðra, elli-
kramarsjúklinga, svo að dæmi séu tekin? £g vil
svara því játandi.
Þvi er nefnilega svo farið, að kapítalisminn getur
leyst lifsbjargarvanda afskiptra hópa (annað mál
er, hvort hann gerir það), og auk þess er mannúð
Um flokkun tegundanna
í grasafræði Linnés
ekki á einkaleyfi hjá sósíalistum. En — og það er
mergurinn málsins — kapítalisminn leysir vanda
vesalinganna á sinn hátt, þ.e.a.s. leysir hann sem
markaðs- og neyzluvanda. Það eru settir til hliðar
ákveðnir fjármunir til að byggja yfir gamalmenni
hér, ungbörn þar, blinda á þriðja staðnum, lamaða
á þeim fjórða o. s. frv. Síðan er styrkjakerfi, eða
yfirfærslur til heimila eins og það heitir á sérfræð-
ingamáli, jafn margbreytilegt og hægt er að skipa
styrkþegum í margar deilitegundir. Við stöndum
hér í rauninni frammi fyrir grasafræði Linnés en
ekki fólki með rétt til að lifa í þjóðfélagi. Aðferðir
kapítalismans stía hópnum, sem verið er að hjálpa,
frá þjóðfélaginu sem heild, og skera þannig á eðli-
leg tengsl milli manna. Þetta er andstætt eðli sósí-
alismans, og því er það að flestallt félagsmálastarf
á vegum ríkis og sveitarfélaga, eins og það nú er
framkvæmt, horfir í rauninni alls ekki í átt til sósí-
alisma. Sósíalísk umsköpun þjóðfélagsins alls
mundi leysa vanda þess þurfandi fólks, sem hér
um ræðir, á miklu fullkomnari hátt. Þess er þó
vitanlega ekki að dyljast, að ýmsir einstaklingar eru
svo illa á sig komnir að þeir þarfnast stöðugrar
umönnunar og gæzlu. Og auðvitað mundi sósial-
ískt skipulag ekki auðsýna þeim minni mannúð en
kapítalisminn veitir bezta. Hagsmunamál gæzlu-
sjúklinga eru i rauninni ekki pólitísk mál, þvi að
lausn þeirra snertir ekki valdakerfi eða félagsgerð
þjóðfélagsins. En hagur allra annarra þurfaiinga —
ef mér leyfist að nota svo úrelt orð — er beinlínis
100