Réttur - 01.04.1971, Side 46

um fróÖleik um þjóðfélagið, óvægin í að grafast
fyrir um orsakir meinsemda og ekki lokuð fyrir
ábendingum á það sem miður fer í eigin herbúðum.
Þetta skiptir höfuðmáli fyrir afstöðu menntamanna
til flokksins, en viðtækt fylgi menntamanna við
hugsjónir sósíalismans er aftur skilyrði fyrir síend-
Svörin felast í starfi, ekki yfirlýsingum
urnýjaðri þjóðfélagsrýni á öllum stigum þróunarinn-
ar yfir í hið komandi skipulag. Ef þau hagsmuna-
samtök sem flokkur okkar hefur undirtökin í eða
eru á vegum hreyfingarinnar, eru öðrum fyrir-
mynd að baráttugleði og í því að veita hinum al-
menna félaga tækifæri til að láta að sér kveða,
þá er engin hætta á holum hljómi í þeirri fullyrðingu
að sósíalisminn lyfti verkalýðshreyfingunni upp en
drepi hana ekki niður. Frumdrættir hins sósíalíska
skipulags hljóta að verða til sem eðlilegt áfram-
hald á hagsmunabaráttu verkalýðsstéttarinnar og
bandamanna hennar, og það er því mikils vert að
geta gefið áþreifanlegar tryggingar fyrir því, að
baráttusamtökin haldist lifandi og starfhæf.
I stuttu máli er þá niðurstaðan þessi: Framtiðar-
þjóðfélagið verður hvorki betra né verra en sú
hreyfing er, sem berst fyrir því. Þetta er ekki hót-
Framtíðarþjóðfélagið = hreyfingin
sem berst fyrir því
fyndni mín, heldur leiðir þetta að nokkru af sam-
hengi sögunnar, enda hefur verið sagt að hver
þjóð bui við þá stjórnendur sem hún eigi skilið.
En um leið er vert að leggja áherzlu á það, að ör-
lagahyggja hvers konar er sósíalismanum framandi.
Sósialisminn felur einmitt I sér lausn undan ör-
lögum, tækifæri til frelsis.
Maður sem ekki trúir því í einlægni að hægt sé
að ná tökum á umhverfinu og stýra þróun þess,
hann er ekki sósíalisti. Ffreyfing sem lætur yfir-
standandi þróun í átt til félagslegrar einangrunar
og umkomuleysis einstaklingsins ganga yfir sig
mótmæla- og andspyrnulaust, hún er á mörkum
þess að geta talizt sósíalísk eða hún er að
minnsta kosti afar veikburða.
Þjóðfélaginu er iðulega líkt við vél og víst eru
tengsl manns við mann I auðvaldsskipulagi æði
vélræn og tilfinn'.ngalitil. En það er mesti mis-
skilningur að halda að umskiptin frá kapítalisma
til sósíalisma sé eins og að skipta um gír. Áður
hafi vél:n verið i ,,bakk"-gir, en nú sé sett I fyrsta,
annan og þriðja áfram. Sósialisminn er einmitt
það skipulag sem viðurkennir, að maðurinn er
ekki vél og samfélag manna er ekki vélasamstæða.
Maðurinn er EKKI vél
Innsýn I þetta skilur okkur frá bókstafstrúarmönn-
um.
Alltof margir baráttuglaðir sósíalistar eru haldnir
þeirri kreddu, að þjóðfélagslögmál sósialismans
séu ennþá járnharðari en lögmál þau sem menn
verða að lúta við kapítalískar aðstæður. Það
gleymist allt of oft að vilji mannsins skiptir höfuð-
máli og hann getur unnið bug á öllum fjandsam-
legum þjóðfélagslögmálum, sé réttum aðferðum
beitt. Það er satt að til að bæta kapitalismann
verulega, hrekkur góður vilji ekki til. Þetta má orða
svo, að vilji mannsins rúmast ekki, hefur ekki fullt
svigrúm innan kapítalismans. En viljasterk samtök
geta steypt kapítalismanum af stóli.
Sósíalisminn kemur ekki til okkar nema við
viljum það og vinnum eitthvað til þess. Og gerum
það samtaka, I stórum fylkingum, en ekki einangr-
uð, potandi hvert fyrir sig. En I sósialísku skipu-
lagi, eftir að það er komið á, verða þjóðfélags-
lögmálin ekki harðari við okkur en við sjálf viljum.
Sósíalisminn býr i vilja okkar
og hugarfari
Það sem meira er: vilji okkar getur þá fyllilega
markað reglur um hlutdeild I lífsgæðum, um að-
stöðu til menningarlífs, um hegðun manns við
mann. Það er I þessum skilningi sem fullyrða má,
að sósíalisminn búi í okkur sjálfum. Hann býr ekki
eingöngu í fræðibókum, formúlum eða stefnuskrám,
heldur einnig og miklu fremur I hugarfari okkar og
samskiptum hvert við annað.
102