Réttur - 01.04.1971, Blaðsíða 8

á íslandi, fólks, sem er á látlausu spani eftir
fjármunum og svokölluðum lífsþægindum,
en er allslaust mitt í allsnægtunum, og að
baki hins glæsta yfirborðs sér í auðn og tóm.
„Veizla undir grjótvegg" er samfelld bók
að efni til og markviss. Þar er fjallað um efni,
sem var vissulega tímabært að taka til ræki-
legrar meðferðar, þ.e. „sameiginlega þörf
landsmanna fyrir hús", nánar til tekið ein-
býlishús með heimskulegum íburði.
„Þjóðin var samtaka byggingalið, aldrei
hafði sköpunarþörf landsmanna fengið svo
samstillta útrás."
Þessar sögur endurspegla með skýrum
hætti mannlega einangrun, sókn eftir efnis-
legum gæðum, firringu, yfirdrifna heimilis-
og hlutadýrkun, þá fjötra, sem á konunni
hvíla og halda henni eins og fanga innan
fjögurra veggja, heili hennar numinn burt,
hans er ekki þörf, og hjartað vill enginn
þiggja. I þessum sögum er konan afskipta-
laus um allt annað en hús og heimili, á kafi
í bróderíi, kökufargani og öðru heimilisstússi.
„hér var maður að kafna, maður æddi um
gólf eins og dýr í búri, rak sig á þessi fjögur
horn, ætíð þessi sömu 90 gráða horn, ná-
kvæmlega útmæld bæði á pappír og í steypu,
hornmælar, og sirklar mörkuðu manni
rúm".
Arið 1969 kom svo þriðja bók Svövu
Jakobsdóttur, „Leigjandinn", sem er stutt
skáldsaga. Þar greinir frá þrásetu leigjand-
ans á heimili Péturs og konu hans, öryggis-
leysi þeirra hjóná í ólæstri leiguíbúð, fjár-
stuðningi leigjandans, sem gerir þeim kleift
að ljúka byggingu einbýlishúss, sem fram að
því hefur verið þeim ofviða. Sagan lýsir æ
meira samneyti, bandalagi og að lokum sam-
runa öryggisleysingjanna þannig, að hvorug-
ur stendur á eigin fótum, Pétur eða leigjand-
inn, hvorugur getur án annars verið. Leigj-
andinn á nefnilega ekki heldur alls kostar
við tilveruna, þótt snarborulegur sé á stund-
um.
Varla er hersingin fyrr flutt í nýja húsið
en ókunnur maður og ókennilegur stendur
álengdar, röltir um í fjörunni og knýr að
lokum dyra. Oll þrjú standa höggdofa og ráð-
villt.
Þegar konan gengur til dyra upp á von og
óvon og horfir gegnum gægjugatið, stirðnar
handleggurinn, „hún fann tilfinningu hverfa,
liðamót stirðnuðu frá öxl og frám í fingur,
unz handleggurinn var steinrunninn allur '.
Þar lýkur bókinni.
Þarna eru sett fram nokkur sömu eða
svipuð stef og í „Veizlu undir grjótvegg",
en sögusviðið víðtækara að merkingu og
ádeilan grimmilegri, þótt öllu sé í hóf stillt á
ytra borði. Þarna er stefið um einangrun og
innri tómleika, heimilis- og hlutadýrkun,
hégómaskap og ytra prjál, lamað siðferðis-
þrek, brostinn viðnámsþrótt og dauðsljótt
sinnuleysi um líf og hagi annarra,
„þessu húsi var ekki ætlað að þenja út
skilningarvitin, hún hafði aldrei ætlað því
það hlutverk að leita neitt uppi".
Að baki þessu öllu ríkir ofurvald neyzlu-
þjóðfélagsins, sem býr til nýjar og nýjar efn-
islegar þarfir, gerviþarfir og magnar í sífellu
sókniná eftir ytri íburði og óhófi.
Hér er konan einangruð og úr öllum
tengslum við það, sem gerist utan veggja
heimilisins. Henni er fyrirmunað að taka
sjálfstæðar ákvarðanir, „fátt vakti henni jafn-
fortakslausa undrun og fólk, sem vissi hvað
það var að gera".
Eiginmaðurinn á sér stað í samfélaginu,
fer á hverjum degi til vinnu sinnar og heitir
Pétur. Hún heitir ekki neitt auk heldur, að
hún hafi fundið lífi sínu nokkurt innihald.
Hún fer ekki út fyrir hússins dyr nema í er-
indum heimilisins, og öllum ráðum er ráðið
án hlutdeildar þessarar nafnlausu konu.
64