Réttur


Réttur - 01.04.1971, Page 8

Réttur - 01.04.1971, Page 8
á íslandi, fólks, sem er á látlausu spani eftir fjármunum og svokölluðum lífsþægindum, en er allslaust mitt í allsnægtunum, og að baki hins glæsta yfirborðs sér í auðn og tóm. „Veizla undir grjótvegg" er samfelld bók að efni til og markviss. Þar er fjallað um efni, sem var vissulega tímabært að taka til ræki- legrar meðferðar, þ.e. „sameiginlega þörf landsmanna fyrir hús", nánar til tekið ein- býlishús með heimskulegum íburði. „Þjóðin var samtaka byggingalið, aldrei hafði sköpunarþörf landsmanna fengið svo samstillta útrás." Þessar sögur endurspegla með skýrum hætti mannlega einangrun, sókn eftir efnis- legum gæðum, firringu, yfirdrifna heimilis- og hlutadýrkun, þá fjötra, sem á konunni hvíla og halda henni eins og fanga innan fjögurra veggja, heili hennar numinn burt, hans er ekki þörf, og hjartað vill enginn þiggja. I þessum sögum er konan afskipta- laus um allt annað en hús og heimili, á kafi í bróderíi, kökufargani og öðru heimilisstússi. „hér var maður að kafna, maður æddi um gólf eins og dýr í búri, rak sig á þessi fjögur horn, ætíð þessi sömu 90 gráða horn, ná- kvæmlega útmæld bæði á pappír og í steypu, hornmælar, og sirklar mörkuðu manni rúm". Arið 1969 kom svo þriðja bók Svövu Jakobsdóttur, „Leigjandinn", sem er stutt skáldsaga. Þar greinir frá þrásetu leigjand- ans á heimili Péturs og konu hans, öryggis- leysi þeirra hjóná í ólæstri leiguíbúð, fjár- stuðningi leigjandans, sem gerir þeim kleift að ljúka byggingu einbýlishúss, sem fram að því hefur verið þeim ofviða. Sagan lýsir æ meira samneyti, bandalagi og að lokum sam- runa öryggisleysingjanna þannig, að hvorug- ur stendur á eigin fótum, Pétur eða leigjand- inn, hvorugur getur án annars verið. Leigj- andinn á nefnilega ekki heldur alls kostar við tilveruna, þótt snarborulegur sé á stund- um. Varla er hersingin fyrr flutt í nýja húsið en ókunnur maður og ókennilegur stendur álengdar, röltir um í fjörunni og knýr að lokum dyra. Oll þrjú standa höggdofa og ráð- villt. Þegar konan gengur til dyra upp á von og óvon og horfir gegnum gægjugatið, stirðnar handleggurinn, „hún fann tilfinningu hverfa, liðamót stirðnuðu frá öxl og frám í fingur, unz handleggurinn var steinrunninn allur '. Þar lýkur bókinni. Þarna eru sett fram nokkur sömu eða svipuð stef og í „Veizlu undir grjótvegg", en sögusviðið víðtækara að merkingu og ádeilan grimmilegri, þótt öllu sé í hóf stillt á ytra borði. Þarna er stefið um einangrun og innri tómleika, heimilis- og hlutadýrkun, hégómaskap og ytra prjál, lamað siðferðis- þrek, brostinn viðnámsþrótt og dauðsljótt sinnuleysi um líf og hagi annarra, „þessu húsi var ekki ætlað að þenja út skilningarvitin, hún hafði aldrei ætlað því það hlutverk að leita neitt uppi". Að baki þessu öllu ríkir ofurvald neyzlu- þjóðfélagsins, sem býr til nýjar og nýjar efn- islegar þarfir, gerviþarfir og magnar í sífellu sókniná eftir ytri íburði og óhófi. Hér er konan einangruð og úr öllum tengslum við það, sem gerist utan veggja heimilisins. Henni er fyrirmunað að taka sjálfstæðar ákvarðanir, „fátt vakti henni jafn- fortakslausa undrun og fólk, sem vissi hvað það var að gera". Eiginmaðurinn á sér stað í samfélaginu, fer á hverjum degi til vinnu sinnar og heitir Pétur. Hún heitir ekki neitt auk heldur, að hún hafi fundið lífi sínu nokkurt innihald. Hún fer ekki út fyrir hússins dyr nema í er- indum heimilisins, og öllum ráðum er ráðið án hlutdeildar þessarar nafnlausu konu. 64

x

Réttur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Réttur
https://timarit.is/publication/319

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.