Réttur - 01.04.1978, Page 13

W&\
Kosningafundur G-listans í Laugardalshöll fyrir alþingiskosningarnar 25. júní.
1908 og 1942
Þau miklu umskipti, sem urðu í ís-
lenskri pólitík 1908, eru í rauninni þessi:
Ríkisstjórn, þ. e. ráðherra, sem hefur yf-
irgnæfandi meirihluta þings að baki sér,
^tlar að gera samninga við „danska vald-
ið‘ ‘, sem hefði í raun innlimað fsland í
hið danska veldi, þó með sérréttindum
væri. Að uppkastinu stendur ylirstétt
landsins, þ. e. helstu embættrsmenn þess
°g þorri kaupmannavaldsins.
En hluti alþýðu fær í kosningunum
I908 réttindi og vald sem hann hafði
ekki áður: 1) Það fá fleiri alþýðumenn
(handverksmenn, smærri bændur o. fl.)
að kjósa en fyrr sökum rýmkaðs kosn-
ingaréttar (aukaútsvarsgreiðslan, sem
kosningaréttur var bundinn við, færður
niður í 4 kr.) — að vísu aðeins karlmenn.
2) Það er komið á leynilegum kosninga-
rétti - jafnvel skuldugur bóndi gerist ó-
háður kaupmanninum í kosningunum -
yfirstéttinni hefur ekki lmgkvæmst það
snjallræði að koma á opinberu „próf-
kjöri“, til þess að grennslast þannig í
bága við lögin eltir skoðunum manna.
3) Það er settur kjörstaður í hvern lnepp,
í stað þess að áður var einn kjörstaður í
sýslu, t. d. Boi'ðeyri fyrir alla Stranda-
sýslu. - Því fer þátttaka kjósenda í kosn-
ingunum 1908 úr 9,3% upp í 14,1% eða
vex næstum um helming. Alþýðufólk
leggur því lóð sitt í ákvarðanatöku þjóð-
arinnar í miklu ríkara mæli en fyrr — og
það verða alger umskipti: þingmeirihluti
afturhaldsins þurrkast út. Þeir Skúli
Thoroddsen og Björn Jónsson hrósa sigri
með nýjum þingmeirihluta.
Þá var eftir að halda á því valdi, er
stjórnarandstöðunni, andstæðingum upp-
kastsins, var í hendur fengið. Sigurinn
mikli var fyrst og fremst varnarsigur, en
hann örlagaríkur, forðaði landi og lýð
frá glapræði. En það liðu 10 ár uns þjóð-