Réttur - 01.04.1985, Blaðsíða 14

10-15 km hæð, jafnvel hærra ef bálið er
umfangsmikið. Langmest af þessum
reykjarögnum er minna með */iooo mm að
þvermáli og þær taka ákaflega vel við sól-
arhitanum, svo að hann kemst mjög
trauðlega niður í reykjarmökkinn. Pær
svífa líka afar lengi í loftinu ef það er
þurrt, eins og er í heiðhvolfinu ofan við
15 km hæð. En úrkoma mun hins vegar
skola verulegum hluta þeirra niður til
jarðar úr neðri loftlögum á svo sem hálf-
um mánuði. Þó gæti það brugðist ef vinda-
far breytist verulega í framhaldi af þess-
um ósköpum, en á því eru reyndar taldir
talsverðir möguleikar.
Sprengjuryk
Ef sprengja er tendruð á yfirborði
jarðar, myndast gífurlegur gígur og jarð-
efni þeytast í loft upp sem fíngert ryk,
um 100000 til 600000 tonn fyrir hvert
megatonn. Ef sprengjan er stór, berst
mest af þessu ryki upp í heiðhvolfið, yfir
15 km hæð og svífur þar mjög lengi. Sé
sprengjan minni en 0,1 megatonn, nær
rykmökkurinn lægra og skolast niður með
úrkomu á fáum vikum.
í 5000 megatonna stríði er reiknað með
að um 1000 miljónir tonna af ryki þyrlist
upp, mest upp í heiðhvolfið. Þetta er tí-
falt á við gjóskumagn mestu eldgosa á
síðari tímum, en flest bendir til að þau
hafi valdið tímabundinni kælingu um 1°C.
Mökkurinn breiöist út
1. mynd sýnir hvernig menn telja að
sprengjumekkir mundu renna saman á
fyrstu vikum eftir átökin, mynda fyrst
samfelldan hjúp yfir norðurhveli, eftir
svo sem tvær vikur, en breiðast síðan til
suðurhvels. Eftir 5000 megatonna stríð
yrði víða ekki meiri birta yfir hádaginn en
eins og á tunglskinsnótt. Það er gífurleg
breyting á vindafari, sem veldur því að
mökkurinn breiðist svo hratt til suður-
hvels.
Fimbulkuldi
Eins og áður var getið er það reykur-
inn, sem á mestan þátt í þeirri kælingu,
sem mökkurinn veldur við yfirborð jarðar.
Dimm hitageislun frá jörðu á tiltölulega
greiða leið upp í gegnum reykjarhjúpinn,
en sólskinið kemst varla nema rétt niður
í efstu lög hans. Rykið er ekki nærri eins
áhrifamikið að þessu leyti í fyrstu, en hins
vegar svífur það miklu lengur af því að
það berst hærra en reykurinn. Jafnvel eft-
ir eitt ár hafa áhrif þess ekki nema helm-
ingast eftir 5000 megatonna stríð.
Þó að í flestum þessara dæma sé kæl-
ingin 20-25 stig yfir meginlöndum á fáum
vikum, þá er hún margfalt minni yfir
hlýrri höfum, varla nema fáar gráður. Or-
sökin er það geysimikla hitamagn, sem í
hafinu er fólgið og streymir án afláts upp
að yfirborðinu, af því að kældi sjórinn
sekkur vegna þyngdar sinnar. Þetta á hins
vegar ekki við þar sem hafísar eru nálægir
því að þar er tiltölulega saltlítið lag efst í
sjónum, og það er svo létt í sér að það
nær ekki að sökkva vegna kælingar niður
í saltari og þyngri sjó. Það er þetta sem
veldur því að í miklum frostavetrum
breiðist hafísinn norður af íslandi mjög
suður á bóginn. Að þessu verður vikið
síðar í þessari grein.
Ýmsir hafa talið mögulegt, að þessi gíf-
urlega kæling af kjarnorkustríði gæti
komið af stað ísöld, en heldur er það þó
talið ólíklegt.
Útfjólublá geislun
Það er nú almennt viðurkennt að þau
köfnunarefnisoxíð, sem myndast við
78