Réttur - 01.04.1985, Side 46

forseta, sem er gjörsneydd öllu yfirbragði
lýðræðis. Prátt fyrir þetta má ekki gleyma
því að heimsvaldaeðli stjórnar Banda-
ríkjanna er grundvöllur utanríkisstefnu
þeirra. Það má ekki gleyma því að fyrr-
nefndur forseti Bandaríkjanna, John F.
Kennedy, stóð að baki fyrstu meiriháttar
aukningar bandarískra hernaðarumsvifa
í Víetnam, sá hinn sami Kennedy sam-
þykkti líka þátttöku Bandaríkjanna í inn-
rásartilraunum á Kúbu gegn byltingar-
stjórn Castrós. Og þrátt fyrir allar siða-
predikanir Carters héldu Bandaríkin áfram
aðstoð sinni við herforingjastjórnirnar í
Chile, Argentínu, Úrúguay og víðar í
forsetatíð hans.
Það er því nær sanni að tala um örlítið
breytta stjórnlist og aðferðir hjá banda-
rísku heimsvaldastefnunni á 7. og 8. ára-
tugnum vegna breyttra aðstæðna og við-
horfa í heiminum.
Bandaríkin beittu öllum hernaðar-
legum kröftum sínum í stríði sínu gegn
alþýðu Víetnam, Laos og Kampútcheu
og í forsetatíð þeirra Johnsons og Nixons
má segja að afskipti þeirra í Mið-Amer-
íku hafi gjörsamlega horfið í skuggann
fyrir stríðinu í Indókína. Ósigurinn þar
dró einnig um tíma úr möguleikum
Bandaríkjanna til íhlutunar og yfirgangs
annars staðar í Priðja heiminum, þar á
meðal í Mið-Ameríku.
A 7. áratugnum varð einnig til víðfeðm
og öflug hreyfing gegn nýlendustefnunni
um allan heim, sem hafði í för með sér að
hinar gömlu nýlendur Frakka og Eng-
lendinga í Afríku, Asíu og einnig í Kara-
bíuhafinu brutu af sér hlekkina og ooiuo-
ust sjáifstæði. Portúgalska nýlenduveldið
í Afríku hrundi til grunna þegar fasism-
anum var steypt í Portúgal árið 1974 og
Angóla, Mocambique og Guinea-Bissau
urðu öll sjálfstæði ríki ári seinna eftir
mannskæða frelsisbaráttu sem geisað
hafði árum saman.
Þegar Kennedy hélt ræðu sína við
stofnun Framfarabandalagsins árið 1961
í Punta del Este í Úrúguay sagði hann að
bandalagið væri tæki til að efla félagslegar
framfarir og uppræta ranglætið. Yfirlýst
markmið bandalagsins var að það skyldi
fyrst og fremst vera farvegur fyrir banda-
ríska efnahagsaðstoð og þróunarhjálp til
rómönsku Ameríku. Kennedy skilgreindi
hlutverk bandalagsins svo: Að það ætti að
koma á „umbótum ofan frá til að hindra
byltingar neðan frá“. Fyrsti forustumaður
bandalagsins, Teodore Moscoso, var þó
opinskárri. Hann sagði: „Með því að
styðja bandalagið þarf hin ríkjandi valda-
stétt ekkert að óttast“.
Um miðjan 7. áratuginn stóðu Banda-
ríkin að baki áttatíu og þriggja af hverj-
um hundrað allra erlendra fjárfestinga í
Mið-Ameríku, m.a. fyrir atbeina banda-
lagsins.
En Framfarabandalagið hafði einnig
hernaðarlega hlið. Og eins og Moscoso
orðaði það: Efnahagsframfarir krefjast
laga og reglu og umfram allt kyrrðar á
stjórnmálasviðinu.
Mikilvægur þáttur í áætlunum banda-
lagsins var því að auka öryggið inn á við
með því að efla innlendan her og lög-
reglu. En fram að byltingunni sigursælu
á Kúbu var fyrst og fremst talað um utan-
aðkomandi hættu.
Til dæmis sagði Charles Shuff, sem var
aðstoðarutanríkismálaráðherra Banda-
ríkjanna í lok forsetatíðar Eisenhowers,
að „þessum heimshluta stafar mest hætta
af kafbátaferðum í Karabíuhafi og með-
fram ströndum rómönsku Ameríku“.
Eftir árið 1959 var aftur á móti lögð
höfuðáhersla á að bæla niður þjóðfélags-
lega ókyrrð sem á máli heimsvaldastefn-
110