Réttur - 01.04.1985, Blaðsíða 35

gagnrýndi harðlega vaxandi tilhneigingu
til útnefninga, sem fáir réðu, í stað kosn-
inga til trúnaðarstarfa innan flokks,
stjórnkerfis og í atvinnulífi. Þeir sem til-
heyrðu verkamannaandstöðunni kröfðust
skoðanafrelsis að meðtöldum réttinum til
gagnrýni.
Kollontay gekk til liðs við verkamanna-
andstöðuna og gegndi þar ýmsum störf-
um. Samstaðan með verkamannandstöð-
unni var í rökréttu framhaldi af því, sem
hún hafði alla tíð barist fyrir þ.e. að
verkalýðsstéttin ætti að leiða nýtt þjóðfé-
•ag sósíalismans fram til sigurs, hafa þar
alla forystu, og lýðræðisleg stjórnun sæti
í fyrirrúmi. Hún var hámenntuð, hafði
mörg tungumál á valdi sínu, og ritstörf
léku í höndum hennar. Hún setti saman
samþykktir og greinargerðir um skoðanir
og viðhorf verkamannaandstöðunnar,
færði röksemdir fyrir gagnrýni hreyfing-
arinnar og benti á þær leiðir, sem fara
bæri. Hún talaði máli hreyfingarinnar á
flokksþingum og ráðstefnum.
Kollontay ritaði bækling undir heitinu
Verkamannaandstaðan, þar sem hún
•eggur ríka áherslu á nauðsyn þess, að
verkalýðsstéttin stjórni sjálf framleiðsl-
unni, atvinnulífinu, framkvæmd og til-
högun á vinnunni, því að til þess sé
hún færust. Hún taldi það ranga stefnu,
uð sérfræðingum voru falinn yfirráð og
ákvörðunarvald, þótt henni væri vitan-
•ega ljóst, að sérþekkingar var þörf, og
hana bar að nýta. Hún áleit að sérfræð-
ingarnir ættu að vera í þjónustu verka-
•ólksins, en ekki settir yfir það. Peir væru
borgaralegt afl, skilgetið afkvæmi kapí-
talískra samfélagshátta, og ráð þeirra allt
1 samræmi við það; þeir tækju með sér
óheillavænlegan arf frá fortíðinni, og
shipulagning þeirra á framleiðslunni væri
ekki til þess fallin að þjóna hagsmunum
Alexandra með manni sínum Vladimir
og Misja, syni þeirra, 1897
hins vinnandi fjölda,
Kollontay var sökuð um óraunsæi, að
hún lokaði augunum fyrir aðstæðum
í landinu á þessum tíma, en ekki verður
því í móti mælt, að hún vakti í tíma at-
hygli á hættum þeim, sem samfara eru
skrifræði, miðstýring, skerðingu lýð-
ræðis og opinna skoðanaskipta. Ákall
hennar um aukið lýðræði, dreifingu valds
og rétt til gagnrýni var tímabært.
Ný Iöggjöf
Stuttu eftir valdatöku bolsévíka, í
október 1917, setti ráðstjórnin lög, sem
breyttu gagngert réttarstöðu kvenna, en
Kollontay var þar ráðherra félagsmála. I
fyrsta lagi var skilnaður gerður svo auð-
veldur, að ekki þurfti annað til en annar
aðilinn óskaði skilnaðar og tilkynnti það
réttum yfirvöldum. í öðru lagi voru af-
skipti kirkjunnar afnumin varðandi gift-
ingar, fæðingar og dauðsföll, og einnig í
99