Réttur - 01.04.1985, Blaðsíða 21

þjóðfélagi“ og verður vikið að því hér á
eftir.
Samstaða eða sundrung
Það er orðið býsna langt síðan Marx
skilgreindi stéttaátökin milli þeirra sem
ættu framleiðslutækin og hinna sem af
engu gætu lifað nema vinnu sinni og hlytu
að eiga undir högg að sækja í kapítalísku
þjóðfélagi. Því skal sannarlega ekki neit-
að að fleiri atriði en eign framleiðslutækja
geti haft áhrif á stöðu manna eða aðstöðu
í samfélaginu, en allt um það leyfi ég mér
að efast um að skárri greining stéttaþjóð-
félagsins hafi verið gerð. Hún ætti þá að
fela nokkurnvegin sjálfkrafa í sér að
samstaða væri eðlileg milli launafólks
annars vegar, launagreiðenda hins vegar.
A þessari einföldu staðreynd virðist ís-
lensk verkalýðsforysta hafa misst sjónir
fyrir margt löngu. Hún gein snemma,
sýnist mér, við þeirri flugu að stéttamun-
urinn gæti allteins legið í öðru — og
gleypti m.a. við hugmyndinni um hags-
munaárekstra milli faglærðra og ófag-
lærðra verkamanna. Allir geta séð hvert
þetta leiddi í kjörum iðnaðarmanna með
fagmenntun og kjörum ófaglærðs iðn-
verkafólks. Verkalýðsforystan íslenska
virðist einfaldlega hafa neitað að viður-
kenna nauðsyn iðnmenntunar, gert fag-
lærða iðnaðarmenn að einhverskonar
stéttafjendum verkafólks — og þar með
skapað sjálf þann „uppmælingaaðal“ sem
hún getur svo andskotast út í. Vitanlega
gátu iðnaðarmenn ekki brugðist við nema
á einn veg: Að efla eigin hagsmunasam-
tök og tryggja sér með því móti eðlileg
launakjör. Verkalýðsforystan sat þá eftir
og nuddaði punginn með nöldur sitt eitt
að vopni.
Lengi vel virðast íslenskir kennarar
hafa litið svo á að eðlilegt væri að ýmsir
aðrir nytu heldur góðs af verkalýðsbar-
áttu en þeir. Kreppuárin höfðu að sumu
leyti skapað þeim dálitla sérstöðu og
nokkur forréttindi — a.m.k. þeim sem
komnir voru í fastar stöður og nutu þar
með þeirra gæða sem vinnan var: Þeir
þurftu ekki að óttast atvinnuleysi á sama
hátt og aðrir launþegar og bjuggu við
öryggi sem þeim var ljóst að aðra skorti.
Þetta var mjög eðlilegur skilningur á
málum, en virðist hafa leitt um áratuga-
skeið til dálítið sérkennilegrar stéttavit-
undar kennara sjálfra og furðulegs skiln-
ingsleysis verkalýðsforystunnar.
Við þetta bættist svo annað: Starf
kennarans var lengi og er raunar enn
greinilega hugsjónastarf, unnið af köllun
og einhverskonar fórnarlund. Söguleg
skýring liggur a.m.k. sumpart í augum
uppi. í kennarastétt völdust einkum þeir
alþýðumenn fslenskir sem sjálfa hafði
þyrst eftir menntun, kannski jafnvel setið
grátandi við götuna þegar skólasveinar
héldu til Bessastaða. Þessir kennarar áttu
þá ósk heitasta að allir gætu senn fengið
að njóta menntunar sem þeir höfðu sjálfir
farið á mis við, og þeir hikuðu ekki við að
gegna kallinu og sinna kennslu fyrir laun
sem ekki gátu hrokkið nema fyrir brýn-
ustu nauðsynjum. Það voru þessir menn
sem lögðu grundvöllinn að íslenskri al-
þýðumenntun og þeim eigum við ógoldna
skuld. En sú skuld verður ekki greidd
með ríkjandi launastefnu íslenska ríkis-
ins. Meira um það síðar.
Með þennan arf á bakinu hafa grunn-
skólakennarar innan BSRB staðið allt
frá stofnun þeirra samtaka. Þótt þeir hafi
verið einn fjölmennasti hópur ríkis-
starfsmanna hafa þeir verið risi á brauð-
fóturn, stéttavitund þeirra klofin á marga
lund og samtakamáttur þeirra lítill eftir
því. Skilningur forráðamanna BSRB hef-
85