Réttur - 01.04.1985, Blaðsíða 33

SOFFÍA GUÐMUNDSDÓTTIR:
Alexandra Kollontay
Sendiherra byitingarinnar
Nafn Alexöndru Kollontay er órjúfan-
lega tengt októberbyltingunni í Rússlandi
árið 1917, en þar var hún í framvarðar-
sveit og löngum í eldlínunni. Eftir hana
liggur mikið lífsverk og merkilegt allt frá
því er hún hóf þátttöku í stjórnmálum á
síðasta áratug 19. aldar og þar til hún lést
um miðja 20. öld.
Þekktust er hún nú á dögum fyrir bar-
áttu sína og hugmyndir í kvenfrelsismál-
um innan rússnesku byltingarhreyfingar-
innar, og hvernig hún fyrir sitt leyti fylgdi
eftir sigri bolsévíka meðan hennar tími
stóð, en hann var skammur. Hún átti sæti
* fyrstu ríkisstjórn bolsévíka og fór með
félagsmál, velferðarmál milljóna þegna
hins víðlenda ríkis, og var fyrsta konan í
heiminum, sem gegndi ráðherraembætti.
Málefni kvenna og barna voru alla tíð
hennar forgangsmál, sem hún vann allt
það, er hún mátti, af ríkum vitsmunum
og heitum tilfinningum. Síðar varð hún
sendiherra, einnig fyrst kvenna til að
gegna slíku embætti á vettvangi utanríkis-
þjónustu.
Alexandra Kollontay var mikilvirkur
rithöfundur. Hún setti saman bækur með
ritgerðum um stjórnmál, hagfræðileg
efni, félagsmál og kvenfrelsismál, samdi
skáldsögur og smásögur, sem allar sýna,
hver með sínu móti, hlutskipti og líf
kvenna við margvíslegar aðstæður.
Alexandra Kollontay var ákafur tals-
maður verkamannaandstöðunnar innan
flokks bolsévíka, en sú hreyfing kom upp
um og eftir 1920, og hún varði af ástríðu-
þunga málstað þeirra, sem að þeirri
hreyfingu stóðu, ekki síst, þegar í odda
skarst á flokksþingi 1921.
Verkamannaandstaðan krafðist lýð-
ræðislegrar stjórnunar fólksins sjálfs,
valds verkalýðsins yfir framleiðslunni, at-
vinnutækjunum, vinnustöðum og vinnu-
tilhögun einmitt á þeim tíma, er miðstýr-
ing var að færast í aukana, og sérfræð-
ingavalds gætti í sívaxandi mæli. Þar sá
Alexandra Kollontay óheillavænleg teikn
á lofti. Hún gekk því til liðs við verka-
mannaandstöðuna, beitti sér af venjulegu
harðfylgi sínu og lenti í andstöðu við
flokksforystuna með sjálfan Lenin í
broddi fylkingar.
Það var hlutskipti hennar að vera
lengst af í pólitískum minnihluta, og þar
átti hún einatt við öfluga andstæðinga að
etja. Síðar, er hún var ofurliði borin, gaf
hún alla flokkslega andstöðu upp á bátinn
og var trúr og hollur málsvari Sovétstjórn-
arinnar sem stjórnarfulltrúi í Mexíkó og
Noregi og síðar sem sendiherra í Svíþjóð.
Segja má með sanni, að margar af hug-
myndum Alexöndru Kollontay hafi verið
ótímabærar. Þær voru á undan samtíð
hennar og bentu óralangt fram á við inn í
framtíðina. Vafalaust var þetta henni
ljóst að meira eða minna leyti, en hún
97