Réttur - 01.04.1985, Blaðsíða 54

Jóhannes úr Kötlum orti um Stalin-
grad-vörnina m.a. þetta (í „Stalingrad"):
Aldrei var að vígi neinu
voðalegar sótt. —
Engin takmörk finnast framar:
fagurt eða Ijótt,
auðmýkt eða drottindómur,
dagur eða nótt.
En þótt hönd og hjarta mali
hamrömm stálsins kvörn,
eins og veggur róleg rísa
rauða fánans börn.
Hér er vörnin sigursókn — en
sóknin neyðarvörn.
Brúnir vestanböðlar spyrja:
Bilar hún ei senn?
Tíminn líður, blóðið brennur,
— borgin stendur enn.
Og þeir hvísla óttaslegnir:
Eru þetta menn?
Aðeins sá, er sköpun skynjar,
skilur lífsins svar:
Nei, — þeir eru meir en menskir
menn, sem verjast þar;
þeir eru einmitt það, sem verður,
— þið eruð hitt sem var. “
Pann 19. nóvember 1942 hóf Zhukov
hershöfðingi árásina á umkringdan nasista-
herinn. 31. janúar 1943 varð von Paulus
hershöfðinginn þýski, að gefast upp með
91 þúsund hermenn, sem eftir voru af 300
þúsundum.
Nasisminn hafði beðið sinn stærsta
ósigur. Sókn hans til heimsyfirráða var
brotin á bak aftur. Alger umskifti voru
orðin í þessari blóðugustu styrjöld mann-
kynssögunnar. Undanhald nasistaherj-
anna hófst í orustunni miklu við Kursk í
apríl 1943, þýska víglínan var endanlega
rofin, undanhaldið og flóttinn var hafinn
— og það var líka Zhukov, sem þá stjórn-
aði. 409 nýjar herdeildir (divisions) höfðu
bætst í rauða herinn, þótt tap hans 1941
og 1942 væri a.m.k. 3'/2 milljón her-
manna. Og nú varð ekkert lát á sókn
rauða hersins.
Breski og bandaríski herinn börðust á
þessum tíma í Afríku og Asíu og innrásin
á Ítalíu var gerð í júlí 1943 (á Sikiley). En
Vesturveldin urðu ekki við margendur-
tekinni beiðni Sovétstjórnarinnar um að
skapa „aðra víglínu" („second front“)
gegn þýska hernum í Evrópu, fyrr en í
júní 1944.
Her Sovétríkjanna sótti nú stöðugt
fram, studdur af skæruliðum, fyrst og
fremst kommúnista og annarra þjóðfrels-
issinna, ekki síst júgóslavneska frelsis-
hernum undir forustu Titos, sem allt frá
1941 höfðu háð skæruhernaðinn og frels-
að stóra hluta föðurlands síns undan nas-
istum, er rauði herinn nálgaðist Belgrad.
Veldi nasismans var að hrynja undan
hinum þungu höggum Sovéthersins, sem
og fékk dýrmætan stuðning vopna og véla
frá bandamönnum sínum, ekki síst
Bandaríkjunum.
Þegar rauði herinn hóf innrás sína í
Berlín, frömdu þeir Hitler og Göbbels
sjálfsmorð, í apríllok, en 8. - 9. maí gáf-
ust þýsku herirnir endanlega upp.
Við Saxelfi mættust þann 25. apríl 1945
hermennirnir sovésku og bandarísku, er
sótt höfðu fram þessa löngu og erfiðu leið
og tókust nú í hendur. Fyrir þessa
óbreyttu alþýðumenn hefur þetta verið
stór stund, máske einhver stærsta í lífi
þeirra, er þeir tengdust bræðaböndum og
handaband þeirra varð táknrænt merki
þess að sameiginlega höfðu þeir lagt
verstu ófreskju mannkyns að velli. Enda
118