Réttur - 01.01.1993, Qupperneq 83

um verkalýðsfélögum í fyrstu. Þá skrifaði
hann mikið í Verkamanninn á Akureyri
og hélt fjölmargar ræður á fundum, sem
ætíð voru fjölsóttir og talaði þá sérstak-
lega um þann boðskap að rísa upp úr nið-
urlægingu alþýðunnar gegn fátæktinni.
Þannig tók Einar Olgeirsson snemma
virkan þátt í stofnun verkalýðsfélaga á ís-
landi og eflingu verkalýðshreyfingarinnar
og ber Réttur þess glöggan vott.
Einar Olgeirsson var á löngu æviskeiði
formaður í mörgum félögum og stofnun-
um, og þá sérstaklega þeim sem á einn
eða annan hátt snerust um alþýðu lands-
ins, í þeim tilgangi að bæta hag þeirra
snauðustu. Er af því mikil saga. Hann var
formaður Sósíalistaflokksins frá árinu
1939, alþingismaður Reykvíkinga 1937 -
1967 og var einn mesti ræðumaður sem
stigið hefur í ræðustól og talaði blaða-
laust. Hér verður aðeins getið einnar
stórræðu sem Einar flutti 11. september
1944 í útvarpsumræðum utanþingsstjórn-
arinnar: nýsköpunarræðuna. Um þá ræðu
skrifaði Sverrir Kristjánsson í bókinni
Vort land er í dögun, í inngangi bókar-
innar, en þar segir meðal annars: „Ný-
sköpunarræða Einars Olgeirssonar er ein
af þeim fáu stórræðum sem fluttar hafa
verið á Alþingi íslendinga síðustu ára-
tugi.“ Á Ákureyri tókum við höndum
saman, nokkrir félagar úr Verkamanna-
félaginu og félagi sósíalista, og settum
upp útvarpstæki í Verkalýðshúsinu og lét-
um frétt ganga um bæinn, sem varð til
þess að fundarsalurinn yfirfylltist af fólki
til að hlusta á ræðuna sameiginlega.
Henni var fagnað svo ákaft og innilega að
þá sá ég tár á mörgum vanga, slíkar voru
vinsældir Einars.
í sambandi við lýðveldistökuna skrifaði
Einar margar stórmerkar greinar í Þjóð-
viljann og Rétt, og eins skal þess getið að
Á Sauðárkróki 1926. F.v. Jón G. Guðmann,
Þorvaldur Þorvaldsson, formaður Verkamanna-
félagsins Fram, og Einar Olgeirsson.
sósíalistar fylgdu lýðveldistökunni af full-
um einhug. Má með sanni segja að margir
ritfærir menn lögðu þar hönd að verki
undir forystu Einars og í hans anda. Á
þeim dögum fannst mér sem Einar hefði
margra manna mátt við ritstörf, ásamt
mörgu öðru sem á honum hvíldi.
Að lokinni lýðveldistökunni á íslandi
17. júní 1944, hófst baráttan fyrir nýsköp-
un atvinnuveganna af fullum krafti og var
þá ein óslitin keðja úrvalsgreina í Þjóð-
viljanum og Rétti, og enn átti Einar Ol-
geirsson þar stærstan hlut að máli, enda
upphafsmaður þeirra umræðna.
Minnast má þess að Einar var um skeið
ritstjóri Þjóðviljans á árunum 1936-1946,
83