Morgunblaðið - 22.01.2006, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 22. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Sævarhöfða 2 Sími 525 8000 ih.is Opið: Mánudaga – föstudaga kl. 9:00–18:00 og laugardaga kl. 12:00–16:00r f í i i .i i : f t kl. : : lau ar a a kl. : :00
Fyrir enn lengra komna.
2.790.000,-*
Glænýr Saab
Beinskiptur SAAB 9-3 á 2.290.000 kr. er uppseldur eins og er. Erum að bæta á biðlistann.
9-3 línan frá SAAB hefur slegið í gegn á Íslandi. Við kynnum
nú kröftugri meðlim fjölskyldunnar: SAAB 9-3 Turbo.
Kraftmeiri, sjálfskiptur og á ótrúlega skynsamlegu verði.
Prófaðu SAAB 9-3 Turbo í dag. * Skynsemin hefur aldrei verið skemmtilegri.
sonur Hope, kominn á fermingarald-
ur. Hann vildi ekki fermast á hefð-
bundinn hátt í kirkju og Hope til-
kynnti í grein í dagblaði að börn
hennar hefðu hug á að fermast borg-
aralega. Slíkt væri gert í öðrum lönd-
um.
„Ég spurði hvort einhverjir aðrir
væru til í að vera með. Síminn hringdi
og hefur satt best að segja ekki stopp-
að síðan. Samtökin Siðmennt voru
stofnuð í framhaldinu því við vildum
halda þessu áfram. Í fyrra var metár
hjá okkur og síðan þá hefur orðið 40%
aukning,“ segir Hope stolt. „Fræðsl-
an sem börnin fá snýst aðallega um
siðfræði, ábyrgð og mannleg sam-
skipti. Við ræðum mannréttindi, jafn-
rétti, samskipti kynjanna, efahyggju,
forvarnir um vímuefni, áhrif auglýs-
inga og fleira og fleira. Við höfum
fermt borgaralega nærri 900 börn og
nálægt 10.000 hafa sótt athafnir okk-
ar.“
Hope viðurkennir að þegar hún fór
af stað með borgaralegu ferminguna,
hafi hún verið dálítið hrædd. „Ég hélt
að fólk myndi kannski spyrja hver
þessi útlendingur væri eiginlega að
vilja þessar breytingar.“
Bábyljur um trúlausa
Hope segist vera húmanisti. Húm-
anismi hefur einnig verið kallaður
mannúðarstefna. „Auðvitað eru mörg
svör við því hvað er að vera húmanisti
en fyrir mér er það að reyna að bæta
mannlegt samfélag, hjálpa öðrum og
leitast við að vera betri manneskja.“
Hope er ekki í þjóðkirkjunni og
segist vera trúlaus. „Um trúlausa eru
alls kyns bábiljur, til dæmis að þeir
séu fáfróðir um trú, siðlausir, óham-
ingjusamir og jafnvel vont fólk. Ég
verð að segja að ég hef aldrei kynnst
fólki sem þekkir Biblíuna betur en
trúlausir!“ segir hún og hlær. Hún
bendir á að það að vera trúlaus segi
ekkert um siðferði fólks, heldur sé
það bara að vera laus við trú á Guð
eða guði. „Að vera húmanisti segir
hins vegar hvaða afstöðu þú tekur til
lífsins og það er jákvæð afstaða.“
Þegar Hope flutti til landsins hafði
hún lengi velt fyrir sér siðfræði og
siðferðilegum efnum. „Ég hafði hins
vegar aldrei heyrt talað um kristilegt
siðgæði. Ég þekkti allar hugmyndirn-
ar en ekki sem „kristilegar“. Fólk var
alltaf að leiðrétta mig þegar ég talaði
um siðgæði og segja að ég meinti
„kristilegt siðgæði“. Ég neitaði því
enda er siðgæði og það að vera góð
manneskja ekki bundið við kristni,
heldur stendur eitt og sér,“ segir hún.
Nýársávarp Vigdísar
Finnbogadóttur
Eitt af því sem Hope hefur einlæg-
an vilja til að berjast fyrir, er að
minnka ofbeldi í samfélaginu og
heiminum öllum. Hún hefur lengi ver-
ið á móti stríðsrekstri og á níunda
áratugnum lagðist hún í miklar rann-
sóknir á ofbeldi í skólum, andlegu
sem líkamlegu. Í framhaldinu flutti
hún ótal fyrirlestra um efnið og tók
þátt í að skipuleggja ráðstefnur um
ofbeldi sem heilbrigðisvandamál.
Hún hafði samband við Vigdísi Finn-
bogadóttur, sem þá gegndi embætti
forseta, og reifaði málið við hana. Vig-
dís tók ofbeldisumræðuna upp í ný-
ársávarpi sínu, nokkrum mánuðum
síðar.
„Ég hélt þegar ég flutti frá Banda-
ríkjunum, sem er eitt allra ofbeldis-
fyllsta samfélagið í heiminum, að ég
væri að flytja á einn friðsælasta stað á
jörðu. Ég fékk því hálfgert áfall þegar
ég varð fyrst vör við ofbeldið hérna,“
segir hún. Annað sem kom henni
spánskt fyrir sjónir var hversu lítið
var gert fyrir útlendinga hér á landi.
„Það sló mig hversu mikill skortur
var á þjónustu fyrir innflytjendur og
hvernig samfélagið var í raun í afneit-
un gagnvart útlendingum. Eftir að ég
kom til landsins fór ég að leita að fé-
lögum útlendinga hér á landi. Ekkert
slíkt félag var hins vegar starfrækt og
ég varð því hreinlega að búa það til.
Enginn annar var að fara að gera það
fyrir mig,“ segir hún ákveðin.
Þrýstihópur hitti stjórnmálamenn
Þar með leit Félag nýrra Íslend-
inga dagsins ljós. Einu sinni í mánuði
stóð það fyrir fræðslu um íslenskt
samfélag og einu sinni í mánuði hitt-
ust félagsmenn í tengslum við hátíðir
eða aðra tyllidaga.
„Þegar Miðstöð nýbúa var stofnuð
dró úr fræðsluhluta félagsins, enda
áttu náttúrlega ríkið eða sveitarfélög-
in að sinna þessu. Ég hafði lítinn
áhuga á að skipuleggja partí og ein-
beitti mér því að því að stofna þrýsti-
hóp útlendinga, Útlendingaráð, sem
yrði ráðgefandi í málefnum útlend-
inga hér á landi.“
Útlendingaráð breyttist í Fjöl-
menningarráð og Hope var formaður
þess frá 2000 og þangað til á seinasta
ári. „Sú vinna var mjög spennandi.
Við vorum þrýstihópur og skrifuðum
umsagnir fyrir Alþingi, hittum
stjórnmálamenn, borgarstjóra, bæj-
arstjóra og ýmsa áhrifamenn. Því
miður er Fjölmenningarráð ekki
lengur starfandi en Samtök kvenna af
erlendum uppruna vinna öflugt starf
á þessu sviði, þótt það sé einungis fyr-
ir konur,“ segir hún.
Fjölmenningarráð undir stjórn
Hope vildi meðal annars fá útvarps-
þjónustu á mörgum tungumálum, þar
sem grundvallarupplýsingum um
samfélagið væri útvarpað. Hope segir
að þeir sem þau hafi kynnt hugmynd-
ina fyrir hafi álitið þetta mikilvægt en
allir hafi borið fyrir sig fjárskorti.
Fjölmenningarráð var einnig um-
sagnaraðili fyrir útlendingalögin svo-
kölluðu sem sett voru árið 2004.
Ríkisstjórnin brýtur á trúlausum
Allar götur síðan Hope kom til
landsins hefur hún verið iðin við
greinaskrif. Hún hefur skrifað í dag-
blöð og tímarit um allt milli himins og
jarðar – menningaráfall, blönduð
hjónabönd, fjölmenningarlegt sam-
félag, geðheilbrigðismál, kynlíf og
hvernig það sé að vera útlendingur.
Nú vinnur hún að því að fá Siðmennt
skráð sem lífsskoðunarfélag með
sömu stöðu og trúfélag. Auk þess að
standa fyrir borgaralegum ferming-
um ráðleggur Siðmennt fólki við að
skipuleggja borgaralegar hjóna-
vígslur, nafngiftir og útfarir.
„Vegna þess að við höfum ekki
sömu stöðu og trúfélög sem fram-
kvæma þessar athafnir, fáum við hins
vegar engan fjárhagslegan stuðning
frá ríkinu – engin sóknargjöld. Ann-
ars staðar í Evrópu og einnig í Banda-
ríkjunum hafa systurfélög okkar
þessa stöðu sem við viljum fá. Við höf-
um pantað tíma hjá Allsherjarnefnd
og biðjum um breytingu á lögum um
skráð trúfélög eða að búin verði til
sérstök lög um lífsskoðunarfélög. Slík
lög hafa til dæmis verið í Noregi síðan
árið 1981. Ef ekki verður gerð breyt-
ing á erum við tilbúin að fara í mál við
ríkið og taka þetta alla leið til Mann-
réttindadómstóls Evrópu. Fólk á Ís-
landi sem stendur utan við trúfélög
hefur ekkert val um hvert sóknar-
gjöld þess fara. Þetta eru 7.000 krón-
ur á ári sem fara bara sjálfkrafa til
Háskóla Íslands, sé viðkomandi ekki
skráður í neitt trúfélag. Við sem erum
trúlaus styðjum því menntun á Ís-
landi meira en allir aðrir og höfum
ekki aðgang að okkar eigin sóknar-
gjöldum. Við spyrjum: Af hverju Há-
skóli Íslands? Af hverju ekki Rauði
krossinn, Geðhjálp eða eitthvað ann-
að? Af hverju ekki Siðmennt eða
hvaða lífsskoðunarfélag sem er? Við
viljum ráða yfir þessum peningum og
okkur á ekki að vera mismunað vegna
þess að við trúum ekki á ósýnileg, yf-
irnáttúrleg fyrirbæri. Okkur finnst
þetta grundvallar mannréttindamál.“
Siðmennt styður
samkynhneigða
Siðmennt veitti Samtökunum ’78
sérstaka viðurkenningu um daginn.
„Við teljum að enginn aðili á Íslandi
hafi gert meira en þessi samtök, síð-
asta aldarfjórðunginn, til að gera ís-
lenskt samfélag víðsýnna og umburð-
arlyndara,“ útskýrir Hope. Eftir
umræðu síðustu daga um samkyn-
hneigða og réttindi þeirra, er ekki úr
vegi að spyrja hana um afstöðu henn-
ar til giftinga samkynhneigðra. Hún
veðrast öll upp.
„Ég get sagt þér það að klukku-
tíma áður en þú komst sendi ég inn
umsögn um nýja frumvarpið!“ segir
hún og á við frumvarp ríkisstjórnar-
inar til laga um breytta réttarstöðu
samkynhneigða. Umsögnin fór til
Allsherjarnefndar Alþingis. Hope
stekkur á fætur og nær í textann.
„Siðmennt er þeirrar skoðunar að
samkynhneigðir eigi að njóta sömu
réttinda og gagnkynhneigðir að öllu
leyti,“ les hún og heldur áfram: „Sið-
mennt hvetur Allsherjarnefnd einnig
heilshugar til að gera breytingar á
hjúskaparlögum þannig að skráð trú-
félög öðlist rétt til að gefa saman sam-
kynhneigða einstaklinga.“
Miðnætursól og Írak
Ísland hefur breyst mikið á þeim
þremur áratugum sem Hope hefur
búið hér. Ég spyr hana hvort íslenska
samfélagið sé enn samfélagið sem
hún kom til að vera í.
„Það væri náttúrlega hræðilegt ef
eitthvert samfélag væri nákvæmlega
eins og það var fyrir 30 árum! Ég styð
ekki stöðnun. Auðvitað er hins vegar
margt sem ég er óánægð með hérna.
Neyslumenningin er til dæmis alltaf
að verða meiri og meiri. En það er
ekki hægt að vera hluti af nútímanum
án þess að fá yfir sig þau vandamál
sem honum fylgja. Því miður. Það er
ekki til nein paradís á jörðu. Ég veit
núna að ég var óraunhæf þegar ég
flutti hingað og hélt að Ísland væri
paradís þar sem allt væri fullkomið.
Auðvitað er enginn staður fullkominn
– því fólk er hvergi fullkomið. Í hverju
samfélagi er ýmislegt sem er gott og
ýmislegt sem er vont. Ég hef aldrei
viljað flytja aftur til baka frá Íslandi
og finnst til dæmis ennþá mjög já-
kvætt að skattpeningar mínir fari
ekki í stríðsrekstur, þótt ef til vill
megi deila um það varðandi friðar-
gæsluna í Afganistan. Ég er ánægð
með að hér sé heilbrigðiskerfi, þótt
innan þess séu vitanlega fullt af
vandamálum. Ég elska miðnætursól-
ina og þá staðreynd að hver einasta
manneskja getur haft áhrif í jafnlitlu
samfélagi og Ísland er. Það er mjög
hvetjandi. Síðan er hér auðvitað gott
vatn, ferskt loft og allt það,“ segir
Hope og brosir. Síðan verður hún al-
varleg.
„Ég er hins vegar ekki ánægð með
að íslenska ríkið styðji stríðið í Írak,
þetta fáránlega og beinlínis ólöglega
stríð. Mér finnst það hneyksli og ég
skil ekki hvers vegna fleiri hafa ekki
risið upp gegn því. Ætli það sé ekki
hluti af þeim hugsunarhætti sem er
svo algengur hérna að það þýði ekki
að mótmæla, við getum engu breytt
og ríkið geri einfaldlega það sem það
vilji.“
Burt með 24 ára regluna
„Annað sem ég vil sjá er alvöru trú-
frelsi á Íslandi. Ég vil því aðskilnað
ríkis og kirkju. Þegar ég flutti frá
Bandaríkjunum var ég mjög hissa að
uppgötva að það var ríkið sem rak
kirkjuna. Fá lönd í heiminum hafa
enn opinber þjóðartrúarbrögð og Ís-
land skipar sér í raun með múslimsk-
um guðveldum í þessu efni. Mér
finnst það tímaskekkja að land sem
kallar sig lýðræðisríki á 21. öldinni
hafi þjóðkirkju, sem í raun er mið-
aldafyrirbæri – sérstaklega í landi
þar sem fáir eru verulega trúaðir.
87% landsmanna eru í þjóðkirkjunni
en einungis 8% sækja hana reglu-
lega,“ segir Hope og fórnar höndum.
Hún er orðin áköf og heldur áfram:
„Ég vil líka fá burtu 24 ára regluna
sem sett var inn í útlendingalögin. Til
að fá dvalarleyfi sem maki útlendings
þarf viðkomandi að vera 24 ára. En af
hverju 24 ára? Það er bara vegna þess
að Ísland var að herma eftir mjög
hægrisinnuðum útlendingalögum í
Danmörku. Þetta gengur ekki,“ segir
hún.
Önnur breyting sem Hope telur
bráðnauðsynlega er að veita útlend-
ingum ókeypis íslenskukennslu. „Til
að fá búsetuleyfi eru gerðar kröfur
um að fólk hafi lokið 150 klukku-
stundum af íslenskunámi. Það er
mjög óréttlátt að gera kröfu um ís-
lenskukunnáttu og veita síðan ekki
þjónustuna. Margir útlendinganna
eru í láglaunastörfum og hafa ekki
efni á tungumálakennslu. Auk þess er
hreinlega ekki til nægt námsefni fyrir
þessar 150 klukkustundir. Fólk þarf
því að taka sama námsefnið aftur!“
Með skarð í vör og klofinn góm
Vinnuherbergi Hope í íbúðinni í
Æsufelli er athyglisvert. Það er fjólu-
blátt og bleikt og í stíl við Hope sjálfa.
Eða er það hún sem er í stíl við her-
bergið? Á einn vegginn er máluð
teiknimynd sem nær frá gólfi og upp í
loft. „Það er miklu betra að hugsa á
svona stað en til dæmis í hvítu her-
bergi,“ útskýrir hún kampakát.
Á skrifborði er tölva sem Hope sit-
ur ófáar stundir við. Ég virði skjáinn
fyrir mér og það rennur upp fyrir mér
að bróðurparturinn af því sem hún
gerir er launalaust. „Ha, jú, það er
rétt, næstum allt sem ég geri er kaup-
laust,“ viðurkennir hún. „Ég hef
hreinlega ekki áhuga á peningum og
er í þeirri forréttindastöðu að geta
haft þá afstöðu. Maðurinn minn er
með gott kaup. Það eru forréttindi að
geta unnið við það sem ég hef jafn-
mikla ástríðu fyrir.“
Ég spyr Hope hvort hún hafi ekki
velt fyrir sér að fara út í stjórnmál, til
dæmis að bjóða sig fram til þings.
Hún svarar að hún hafi verið beðin
um það nokkrum sinnum en hún haldi
að hún fái miklu meira út úr því að
vera aðgerðarsinni en að vera á þingi.
„Það sem ég hef unnið að er að gefa
fólki sem flesta möguleika. Allir þurfa
á vali að halda í lífinu, hvort sem er
innan heilsugæslunnar, í skólakerf-
inu, trúarlega séð eða í hverju sem
er.“
Við fæðingu var Hope með skarð í
vör og klofinn góm. Foreldrar hennar
vissu að hún myndi eiga erfitt með að
tala. Þeir vissu hvaða stafi yrði erfitt
fyrir hana að segja áður en hún færi í
talþjálfun, og völdu því nafn sem hún
gæti auðveldlega borið fram. Nafnið
Hope varð fyrir valinu. Það er
kannski táknrænt að manneskja sem
beitt hefur sér fyrir jafnmiklum
breytingum, bætt og breytt í kring-
um sig alla tíð, beri nafn sem þýði von.
Þegar stúlkan með vonarnafnið
varð stór einsetti hún sér að gefa öðr-
um von um betra líf. Þótt hún sé núna
komin yfir sextugt er hún engan veg-
inn hætt. „Það er á sama tíma bölvun
og styrkur aktívistans að þegar hann
tekur eftir óréttlæti veit hann að eng-
inn mun leiðrétta það fyrir hann.
Hann þarf því sjálfur að taka til mál-
anna. Aktívistinn kvartar ekki bara
yfir óréttlætinu, heldur gerir eitthvað
til að breyta því,“ segir Hope. Síðan
brosir hún og handfjatlar umsögnina
til Allsherjarnefndar.
sigridurv@mbl.is