Morgunblaðið - 22.01.2006, Blaðsíða 65

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. JANÚAR 2006 65
MENNING
Ó
lafur hefur búið og
starfað í Hamborg í
Þýskalandi um árabil
og sýnt verk sín víða í
Evrópu. Lítið hefur
þó borið á honum á sýningarvett-
vangi á Íslandi síðustu árin. Síðast
mátti berja verk hans augum í
Gallerí Fugli sl. haust, þegar hann
sviðsetti ótta barna sem eru að
uppgötva veruleikann fyrir utan
fjölskyldu sína, en fram að þeirri
sýningu höfðu liðið sjö ár frá síð-
ustu sýningu hans hér á landi. Þá
var það sýningin Deila með og
skipta í i8 árið 1998.
En hvaða Fiskidrama er þetta
sem Ólafur er að vísa í? Er eitt-
hvert dramatískt í gangi í dag í
kringum fisk eða fiskiðnað? „Þetta
er veruleikatengdur texti sem ég
er að vinna út frá,“ segir Ólafur.
„Ég er að taka púlsinn á þessum
alþjóðabissness í kringum fiskiðn-
aðinn og því hvernig Ísland kemur
að málum og hver sýn þessa
ákveðna manns er á það. Ég hef
áhuga á þessu þema, hvað þetta er
allt orðið alþjóðlegt og í raun
ósýnilegt og hvernig þessi al-
þjóðavæðing virkar á vinnuaflið og
einnig hvernig peningarnir fúnk-
era í þessu. Mér finnst áhugavert
hvernig peningar hafa áhrif á at-
vinnumarkaðinn. Það er eitthvað
svo einkennandi fyrir okkar tíma.“
Ólafur segir að fiskibransinn sé
orðinn dálítið geggjaður. „Fiskur
er í flugvélum. Honum er flogið á
milli heimshluta og verkaður langt
frá þeim stað sem hann er veiddur
á og svo er honum flogið aftur á
markaði.“
Í hinni listrænu útfærslu Ólafs í
i8 hefur texti sem hann hefur eftir
framkvæmdastjóra Icelandic
France SA verið tekinn og færður
í nýtt umhverfi og lagður þar í
munn ólíkra einstaklinga við ólík-
ar aðstæður. Í raun ekki ósvipað
því þegar fiskur er fluttur frá því
svæði sem hann var veiddur á og
unnið eitthvað nýtt úr honum ann-
ars staðar við aðrar aðstæður.
Dramað í þessu öllu sem Ólafur
talar um er það hvernig fótunum
er kippt undan fólki þegar fyr-
irtæki ákveða að hagræða eða
jafnvel þegar ríki færa út fisk-
veiðilögsögu sína, eins og hann út-
skýrir síðar. Í raun fjalla þessi
verk Ólafs um hvernig utanaðkom-
andi ákvarðanir geta breytt sam-
félögum með dramatískum hætti.
„Það er svipuð þróun alls staðar
hvað varðar fiskiðnaðinn. Ég hef
skoðað þetta í Þýskalandi, í Nor-
egi og hér heima og þetta hangir
allt saman. Það er sama þróun,
svipaðar afleiðingar af þessari
þróun, sömu einkenni.“
Fiskurinn hvarf í Cuxhaven
Verkið í i8 er ekki fyrsta verkið
í þessum dúr. Í Cuxhaven í Þýska-
landi, skammt frá heimaborg
Ólafs setti hann t.d. upp verkið
Strukturwandel í fyrra, sem
fjallaði um samskonar umbreyt-
ingar. „Í Cuxhaven voru fyrir um
það bil 20 árum gerð út um 70
skip en nú eru eiginlega engin eft-
ir. Þessari þróun hafa fylgt alls-
konar erfiðleikar. Íslensk fyr-
irtæki tengjast þessu því þau
keyptu fyrirtæki á staðnum sem
var grunnurinn að fiskiðnaðinum.
Fyrirtækið var hlutað í sundur og
starfsemin færð annað. Reyndar
var fyrirtækið komið að fótum
fram þegar Íslendingarnir komu,
þannig að ég er ekki að kenna
þeim um, en þetta eru bara stað-
reyndir, bara ákveðinn raunveru-
leiki. En ef við horfum aðeins
lengra aftur þá byrjaði þetta í
raun að dala þegar landhelgi Ís-
lands færðist í 200 mílur. Þá
misstu þeir miðin sem þeir höfðu
alltaf stundað. Þetta var örlagarík
ákvörðun fyrir þetta samfélag, og
fleiri svipuð.“
Fólkið verður úrgangur
Umfjöllunarefni Ólafs á þessari
sýningu á einkar vel við í um-
ræðunni á Íslandi í dag þar sem
innflytjendum hefur fjölgað mjög
á Íslandi hin síðari ár, að miklu
leyti vegna góðs atvinnuástands
og tilheyrandi eftirspurnar eftir
vinnuafli. „Þarna í Cuxhaven voru
þeir með um 5-6 þúsund manns
frá Portúgal í vinnu sem höfðu
verið fengnir í störf sem Þjóðverj-
arnir vildu ekki vinna. En nú er
engin atvinna fyrir þetta fólk
lengur og af því skapast vanda-
mál. Þetta er einhverskonar af-
gangur; úrgangur af einhverju.
Fólk er flutt inn í rými sem þarf
að fylla og svo breytast aðstæður.
Þetta hefur gerst á öðrum sviðum
iðnaðar í Þýskalandi einnig. Þetta
er mjög viðkvæmt mál.“
Hann segir að á Íslandi virðist
sér vera að gerast svipaðir hlutir
og gerðust fyrst í Þýskalandi fyrir
40 árum síðan þegar Tyrkir fluttu
í stórum stíl til landsins í hin
ýmsu störf. „Þar hafa skapast
mikil vandamál af því menn hafa
ekki tekið nógu vel á þessum inn-
flytjendamálum. Þessvegna er
mikilvægt að hafa það í huga nú
þegar sama þróun er að verða hér,
að vera undir það búin að eitthvað
geti farið úrskeiðis á atvinnumark-
aðnum. Spurningin er að gera
þetta svo það fari vel – það er
vandinn í þessu, að fólk nái að
renna saman við heimamenn.
Þetta hefur ekki tekist vel í
Þýskalandi. Það var til dæmis
ekki fyrr en Græningjar komust
þar til valda í síðustu ríkisstjórn
að þriðja og fjórða kynslóð inn-
flytjenda fékk ríkisborgararétt.“
Enginn boðskapur
Við ræðum aðeins um það þegar
myndlistarmenn færast, meðvitað
eða ómeðvitað, inn á hið pólitíska
svið, og hvenær maður verður
pólitískur í verkum sínum. Ólafur
segist ekki vera með boðskap.
Hann sé eingöngu upptekinn af
samfélaginu og fólkinu. Hann seg-
ir samt að um leið og búið sé að
staðsetja einstaklinginn í ein-
hverju samhengi þá sé það orðið
pólitík. „Það er eiginlega allt póli-
tík ef maður tengir sig veru-
leikanum,“ segir Ólafur að lokum.
Sýningin í i8 stendur til 25.
febrúar og er opin miðvikudaga –
föstudaga frá kl. 11-17 og laug-
ardaga frá kl. 13-17. Frekari
upplýsingar um verk Ólafs má
finna á vefsíðu hans www.olafur-
gislason.de og á heimasíðu Gall-
erís i8.
Geggjaður
fiskbransi
Ólafur Gíslason myndlistarmaður opnaði
á dögunum sýninguna Fiskidrama í Galleríi i8
við Klapparstíg. Á sýningunni gefur að líta
skúlptúr, einhverskonar kofa eða svið með
götum á, myndbandsverk og teikningar.
Í myndbandinu sjást leikarar standa í kofanum
með höfuðin upp úr götunum og fara með
texta sem unninn er upp úr viðtali Ólafs við
framkvæmdastjóra fisksölufyrirtækisins
Icelandic France SA í Frakklandi.
TENGLAR
..............................................
www.i8.is
Eftir Þórodd Bjarnason
tobj@mbl.is
Kjarni verksins Úr barnaherberginu, sem Ólafur sýndi m.a. í galleríi Fugli sl. haust, fjallar um hræðsluhugmyndir
barna á sex til sjö ára aldri. „Útgangspunkturinn var hvað það er sem kemur upp í huga barnsins þegar það fer að
sofa á kvöldin. Ég tók viðtöl við börn sem lýstu fyrir mér hugmyndaflugi sínu, þessi texti var til lestrar. Einnig bjó
ég til myrkt barnaherbergi sem áhorfendur gátu aðeins horft inn í gegnum lúgu, þar sem sjá mátti ýmsa þætti sem
kveikja hjá börnum þessar hræðsluhugmyndir,“ segir Ólafur Gíslason.
Morgunblaðið/Sverrir
Ólafur Gíslason skoðar heiminn frá sjónarhorni Fiskidramans.
Tækniþróunarsjóður
Umsóknarfrestur er til 15. febrúar
Rannís
Rannsóknamiðstöð Íslands,
Laugavegi 13, 101 Reykjavík,
www.rannis.is
Tækniþróunarsjóður heyrir undir iðnaðarráðherra og starfar
samkvæmt lögum nr. 4/2003 um opinberan stuðning við
tækniþróun og nýsköpun í þágu atvinnulífsins
Tækniþróunarsjóður fjármagnar nýsköpunarverkefni í
samræmi við meginstefnu Vísinda- og tækniráðs
Umsækjendur geta verið fyrirtæki, einstaklingar,
rannsóknastofnanir og háskólar
Sjóðurinn veitir framlög til nýsköpunarverkefna sem eru til þess fallin að auka sam-
keppnishæfni íslensks atvinnulífs.
Forsenda fyrir aðkomu sjóðsins er að fyrir liggi vel mótuð hugmynd um hagnýtt gildi
og líklegan ávinning sem þróun viðkomandi verkefnis getur leitt til.
Framlag til framúrskarandi verkefna getur numið allt að 30 milljónum króna saman-
lagt á þrem árum.
Umsóknarfrestur er til 15. febrúar næstkomandi. Eyðublöð og nánari upplýsingar um
Tækniþróunarsjóð eru á heimasíðu Rannís, www.rannis.is