Morgunblaðið - 17.09.2006, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 17. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
samtök sem vinna í þágu mannúðar
og góðgerðarstarfsemi njóti meiri
velvilja en áður. Hins vegar er auð-
vitað alltaf spurning hvar mörkin
liggja, en ég held að fólk muni enn
um sinn hafa áhuga á að styðja við
verkefni, bæði hér heima og erlend-
is.“
Petrína tekur undir að nú séu
fleiri vel stæðir einstaklingar hér á
landi en dæmi eru um áður. „Ég get
ekki svarað því hvort þetta fólk gef-
ur almennt meira fé til góðgerð-
armála en áður, en allur almenn-
ingur hefur stutt ágætlega við ýmis
verkefni. Við erum með marga
styrktaraðila, sem gefa ákveðna
upphæð á mánuði og það sýnir okk-
ur viðhorf til samtaka sem starfa í
þágu réttinda og velferðar barna.“
Verkefni Barnaheilla eru og hafa
verið fjölbreytt. Næst á döfinni er
að byggja upp menntakerfi í stríðs-
hrjáðum löndum og uppbygging
skóla í hirðingjasamfélagi í Síberíu.
„Viðfangsefni okkar eru fyrst og
fremst menntun og velferð barna,
bæði innanlands og utan.“
Petrína segir að tilfinning starfs-
manna Barnaheilla sé að í þeirri
miklu velmegun sem ríki hér á landi
sé meiri áhugi á góðgerðarmálum.
„Ég held að fréttir af gjöfum til
slíkra mála veki velvilja í garð
þeirra fyrirtækja og einstaklinga
sem gefa og hvetji aðra til að gera
slíkt hið sama. Undanfarið hefur
líka orðið algengara að fólk afþakki
gjafir á stórafmælum og hvetji gesti
sína til að gefa til ýmissa velferð-
armála. Margir gefa líka af litlu og
það segir mikið um hugarfarið.“
Petrína telur að fyrir utan vax-
andi velmegun megi rekja aukna
gjafmildi til þess að Íslendingar
ferðist meira en áður. „Margir hafa
séð mikla neyð með eigin augum.
Ég get nefnt sem dæmi fjölmargt
ungt fólk, sem fer sem skiptinemar
til fjarlægra landa. Sú dvöl breytir
oft gildismati þeirra varanlega.“
Stórtækir gefendur
Guðrún Margrét Pálsdóttir, for-
maður ABC barnahjálpar, segir að
stuðningsaðilum við börn á vegum
ABC barnahjálpar fjölgi jafnt og
þétt og nú styrki um 5.000 manns
rúmlega 6.000 börn. Fólk greiðir þá
mánaðarlegar upphæðir, sem renna
til ákveðinna barna. Hún segir hins
vegar dæmi um að einstaklingar
séu stórtækari og nefnir að hjón,
sem ekki vildu láta nafns síns getið,
hafi gefið heilan barnaskóla í Pak-
istan, sem kostar á aðra milljón.
Rúmfatalagerinn lagði líka fram fé
til byggingar annars skóla, sem er
dýrari og kostar um 6,4 milljónir
króna, enda byggður fyrir fleiri
börn og að auki er þar heima-
vist, tilraunastofa, tölvustofa
og fleira.
Guðrún Margrét segist
merkja breytingu á við-
horfum innan fyr-
irtækja. „Net-
bankinn valdi
ABC til samstarfs með
útgáfu góðgerðar- og
lífsstílskorta, sem er
hið fyrsta sinnar teg-
undar í heiminum.
Útgáfa þessara ABC-
korta hófst í vor og
við bindum miklar
vonir við að þetta verði
meginstoðin undir
starfi okkar.“
Tilurð góðgerðar-
og lífsstílskortsins er
dæmi um að reynsla
Íslendinga erlendis
hvetji til góðgerð-
arstarfs hérna
heima. Hugmyndina
átti markaðsstjóri
Netbankans, Soffía
Sigurgeirsdóttir,
sem hafði ferðast
víða og orðið vitni
að mikilli fátækt
barna. Hún vildi
verða að liði á ein-
hvern hátt og
beitti sér fyrir
þessari nýjung Net-
bankans.
Hugarfarsbreytinguna má líka
rekja til þess, segir Guðrún Mar-
grét, að börn alast upp við góðgerð-
arstarf. „Árleg söfnun undanfarin
átta ár, Börn hjálpa börnum, hefur
áreiðanlega áhrif. Um daginn fékk
9. bekkur í Rimaskóla verðlaun fyrir
reykleysi og bekkjarfélagarnir
héldu leynilega kosningu um hvort
féð ætti að renna til ABC barna-
hjálpar eða til að fara í skemmtilega
óvissuferð. Tveir voru óákveðnir, en
allir hinir vildu gefa féð. Mér finnst
þetta sýna mikinn karakter í þess-
um krökkum og ég sé ekki betur en
framtíðin sé björt. Neyð annarra
snertir okkur meira en áður og við
erum orðin meðvitaðri um nauðsyn
þess að leggja okkar af mörkum.“
Kristján Sturluson, fram-
kvæmdastjóri Rauða kross Íslands,
segist ekki hafa greint mikla breyt-
ingu á framlögum á síðustu miss-
erum. „Framlög eru þó kannski
stærri hjá einstaka aðilum, en renna
þá til afmarkaðra verkefna. Þar eru
fyrirtæki í fararbroddi. Þau virðast
almennt vilja taka að sér ákveðin
verkefni og leggja þá meira fé í þau
en áður, í stað þess að dreifa fram-
lögum sínum víðar. Þessi þróun hef-
ur átt sér stað undanfarinn áratug.“
Rauði krossinn er með styrkt-
armannakerfi, þar sem fólk skráir
sig fyrir mánaðarlegum framlögum.
„Þau framlög eru á svipuðu róli og
verið hefur. Við höfum ekki tekið
saman hvort aldurssamsetning
styrktarmannahópsins hefur
breyst.“
Bankar og stórfyrirtæki
Bankar og stórfyrirtæki láta sí-
fellt meira fé af hendi rakna til verð-
ugra verkefna og setja oft á lagg-
irnar sérstaka menningar- eða
styrktarsjóði. Skýringarinnar er
áreiðanlega bæði að leita í því, að
fyrirtækin finna til samfélagslegrar
ábyrgðar sinnar og vilja láta gott af
sér leiða, og því að markaðssetning
þeirra tengist oft slíkum framlögum
beint. Glitnir hvatti landsmenn til
dæmis til að taka þátt í maraþon-
hlaupi og áheit runnu til góðgerð-
armála. Um leið fékk bankinn mikla
og góða umfjöllun. Hið sama má
segja um stuðning Landsbanka Ís-
lands við listir og íþróttir, til dæmis
Landsbankadeildina í fótbolta og
stuðning KB banka við Listahátíð
og Skógræktarfélag Íslands, svo
dæmi séu tekin. Reyndar eiga bank-
arnir það sammerkt að allir leggja
þeir mest fé til íþrótta og það á einn-
ig við um sparisjóðina. Í viðtölum
við fólk sem tengist bönkunum kom
berlega í ljós, að starfsfólki mark-
aðsdeilda bankanna finnst mikill
ávinningur í þeirri bættu ímynd,
sem stuðningur af þessu tagi hefur í
för með sér.
Allt bendir til að framlög banka
og sparisjóða til menningarmála
muni aukast enn frekar á næstu ár-
Þegar fréttist af stórframlögum
einstaklinga til líknar- og menning-
armála sjást þess stundum merki á
spjallsíðum netsins að fólk telji
hvatann til gjafanna vera af skatta-
legum ástæðum. Raunin er hins
vegar sú að hér á landi geta ein-
staklingar ekki dregið slík framlög
frá skattskyldum tekjum sínum,
eins og algengt er í nágrannalönd-
um. Fyrirtæki hafa hins vegar
heimild til slíks frádráttar, en sú
heimild er naum, því þau mega að
hámarki draga frá 0,5% af tekjum
sínum. Fimm íslensk mann-
úðarsamtök, ABC barnahjálp,
Barnaheill, Hjálparstarf kirkj-
unnar, Rauði kross Íslands og SOS
barnaþorp, hafa ítrekað farið fram
á að þessar skattareglur verði
rýmkaðar, en ekki haft erindi sem
erfiði.
Þröng skilyrði hér
Mannúðarsamtökin fimm gerðu
úttekt á skattaumhverfi frjálsra fé-
lagasamtaka í þremur öðrum lönd-
um, Danmörku, Bretlandi og
Bandaríkjunum, auk þess að kanna
skattareglur fleiri Evrópusam-
bandslanda. Í þessum löndum geta
einstaklingar almennt dregið gjafir
til góðgerðarfélaga frá skatt-
skyldum tekjum sínum og góðgerð-
arfélögin sjálf njóta ríkari und-
anþágu frá skattgreiðslum en
önnur frjáls félagasamtök. Íslensk
félög njóta til dæmis ekki und-
anþágu frá greiðslu fjármagns-
tekjuskatts og erfðafjárskatts, eins
og algengt er í samanburðarlönd-
unum.
Allt frá október 2004 hafa ís-
lensku samtökin fimm hvatt stjórn-
völd til að breyta skattareglum. Í
bréfi frá fjármálaráðuneytinu í
apríl 2005 var erindi samtakanna
hafnað. Þar kom m.a. fram lög-
aðilar hefðu ekki fullnýtt heimildir
til frádráttar og því stæðu engin
rök til að rýmka þær frádrátt-
arheimildir. Einstaklingar hefðu
haft slíka frádráttarheimild, en hún
hafi verið felld niður með lögum ár-
ið 1987, en þá hefði afnám nánast
allra frádráttarheimilda talist for-
senda upptöku staðgreiðslukerfis
skatta. Með sömu rökum hafnaði
fjármálaráðuneytið ósk samtak-
anna um að allar tekjur mann-
úðarfélaga, einnig fjármagns-
tekjur, yrðu undanþegnar skatti.
Loks hafnaði svo ráðuneytið að
góðgerðarfélög nytu undanþágu
frá erfðafjárskatti og vísaði til að
slík undanþága hefði verið felld
niður með nýjum erfðafjárlögum
árið 2004, sem lækkuðu skattinn al-
mennt verulega.
Samtökin fimm sendu einnig öll-
um þingmönnum erindi sitt í apríl í
fyrra og sendu forsætisráðherra
bréf í júní það ár, þar sem farið var
fram á að skipaður yrði starfs-
hópur til að skoða starfs- og skatta-
umhverfi mannúðarsamtaka.
Í mars sl. lögðu 11 þingmenn
stjórnarandstöðu fram tillögu til
þingsályktunar um skattaum-
hverfi líknarfélaga, þar sem
gert var ráð fyrir að und-
irbúnar yrðu breytingar á lög-
um um tekju- og eignarskatt
með það fyrir augum að gera
skattaumhverfi líknarsamtaka
hér á landi sambærilegt við það
sem gerist í öðrum Evr-
ópulöndum og Bandaríkjunum.
Málið dagaði uppi á þingi.
Síðast sendu samtökin
fimm erindi til forsætisráð-
herra í apríl sl., þar sem
ekkert svar hafði borist við bréfi
þeirra frá júní í fyrra.
Engin sundurliðun
Hjá Ríkisskattstjóra fengust
þær upplýsingar að ekki væri hægt
að sundurliða þann frádrátt sem
lögaðilar nýta sér vegna framlaga
til líknar- og menningarmála. Und-
ir þennan lið fellur fjölbreytileg
starfsemi, samkvæmt reglugerð
nr. 483/1994. Þar er talin upp hvers
konar menningarmálastarfsemi
fyrir almenning, svo sem bygg-
ingar skólahúsa og íþróttamann-
virkja, rekstur skóla, íþrótta-
starfsemi, fræðiritaútgáfa,
fræðslukvikmyndagerð, bóka-,
skjala-, lista og minjasöfnun, bók-
mennta- og listastarfsemi, verndun
fornra mannvirkja og sérstæðra
náttúrufyrirbrigða, skóggræðsla,
sandgræðsla, verndun fiskimiða
o.fl. Jafnframt hvers konar vís-
indaleg rannsóknarstarfsemi, sem
og hvers konar viðurkennd líkn-
arstarfsemi, m.a. bygging og rekst-
ur sjúkrahúsa, heilsugæslustöðva,
elliheimila, vöggustofa, barnaheim-
ila, stofnana fyrir drykkjusjúklinga
og lamaða og fatlaða og annarra
hliðstæðra stofnana og slysavarnir
á landi, sjó og lofti.
Frádráttarheimildin gildir einn-
ig ef gefið er til starfsemi þjóð-
kirkjunnar og annarra opinberlega
viðurkenndra trúfélaga og loks eru
svo nefndir stjórnmálaflokkar.
Eins og sjá má af þessari upp-
talningu er flóran æði fjölbreytt.
Ríkisskattstjóri hefur tekið saman
framlög til líknar- og menningar-
mála, eins og þau birtast í rafræn-
um skattframtölum rekstraraðila
álagningarárin 1998 til 2005 og
fylgir sú tafla hér með. Inn í þær
tölur vantar allar upplýsingar af
framtölum sem ekki er skilað raf-
rænt og engin leið er að sjá hvort fé
hefur runnið til hjálparstarfs eða
stjórnmálaflokks, svo dæmi sé tek-
ið. Árið 1998 voru um 10% lögaðila
sem skiluðu rafrænum framtölum
með frádrátt vegna gjafa og fram-
laga til líknar- og menningarmála,
en 2005 var þetta hlutfall komið
upp í 18%. Á sama tíma hafa þessar
gjafir og framlög nær sjöfaldast, úr
nærri 199 milljónum króna í tæpa
1,3 milljarða.
Frádráttur myndi
breyta miklu
Kristján Sturluson, fram-
kvæmdastjóri Rauða kross Ís-
lands, segist ekki efast um að það
myndi breyta miklu fyrir líknar- og
mannúðarsamtök, ef skattareglum
yrði breytt á þann veg að framlög
yrðu frádráttarbær frá skatti í
auknum mæli. „Núna fá ein-
staklingar engan skattaafslátt, en
fyrirtæki mega í mesta lagi draga
0,5% frá tekjum sínum fyrir skatta.
Ég held að ef þetta hlutfall væri
hærra myndu fyrirtæki nýta sér
þennan frádráttarmöguleika í
auknum mæli.“
Gæti verið flókið í framkvæmd
Halla Tómasdóttir, fram-
kvæmdastjóri Viðskiptaráðs, segist
almennt
vera fylgjandi einföldun skatt-
kerfisins. Hinsvegar sé mikilvægt
að hvetja fyrirtæki og einstaklinga
til að leggja sitt af mörkum í mótun
samfélagsins og því mætti skoða
hvort að skattaívilnanir séu skyn-
samlegar. Slíkt mætti þá gjarnan
haldast í hendur við að ríkið minnk-
aði sín framlög.
Halla bendir hins vegar á að oft
hafi framlög til góðra málefna einn-
ig nýst fyrirtækjum sem markaðs-
herferð og því geti slíkar ívilnanir
verið flóknar í framkvæmd. „Það
þyrfti skýrar og einfaldar línur svo
allur vafi sé tekinn af mögulegri
misnotkun og fókusinn sé á hvatn-
ingu til einstaklinga og fyrirtækja
að byggja hér enn öflugra og betra
samfélag. Mér finnst reyndar fyr-
irtæki hafa tekið mjög við sér síð-
ustu misseri og það eru fjölmörg
dæmi þar sem fyrirtæki hafa lagt
verulega mikið til samfélagsins.
Viðskiptaráð hefur um langt skeið
verið öflugur bakhjarl menntunar,
en ég myndi gjarnan vilja sjá fleiri
fyrirtæki koma myndarlega að
frekari uppbyggingu menntunar á
Íslandi. Það skilar sér til okkar
allra.“
Einstaklingar fá engan
afslátt og fyrirtæki lítinn
  
 
 

 
!" #$"  %$  & '#$ && &$ ( 
)* " +&, "  % ,  %$- 
 $& &$ '
( 

  . 
%$- 

% 
" +&&
"   

%   -
" ( (
!" #$
"  %$

//0

///









!

!"
"
""
#
  

*

*
*2

*0 * *1 *
*1/
 *
/0*201*/

** 1/**0
/*1* 0
*/1* /
*2* 2
*
*1


*22*
*  ,"
" +&&
"