Morgunblaðið - 11.05.2007, Blaðsíða 14

14 FÖSTUDAGUR 11. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is
TÍMAMÓT urðu í heilbrigðisþjón-
ustu á Íslandi þegar gervihjarta
var grætt í sjúkling hér á landi á
miðvikudag. Aðgerðin, sem stóð
yfir í um tíu klukkustundir, tókst
vel en sjúklingnum er enn haldið
sofandi á gjörgæsludeild Landspít-
ala – háskólasjúkrahúss. Talið er
að í kringum fimm manns á ári
uppfylli skilyrði til slíkrar
ígræðslu.
Sjúklingurinn er 64 ára karl-
maður sem án aðgerðarinnar hefði
ekki verið hugað líf. Maðurinn er
enn í krítísku ástandi á gjör-
gæsludeild en aðgerðin og með-
ferðin er afar áhættusöm. „Áhætt-
an er náttúrlega mikil af ýmsum
ástæðum og það getur tekið tíma
að koma sjúklingi í gegnum aðgerð
og gjörgæslutímann. Því er það
þannig að þegar svona ígræðsla er
gerð, þá er það til að bjarga lífi
sem hangir á bláþræði,“ segir
Bjarni Torfason hjartaskurðlæknir
sem stýrði tíu manna teymi í að-
gerðinni.
Þrjár ástæður eru fyrir ígræðslu
af þessu tagi, þ.e. ef bið er eftir
því að sjúklingur nái sér af sjúk-
dómi sem vitað er að gengur yfir,
ef sjúklingur bíður eftir hjarta-
ígræðslu eða ef um er að ræða
varanlega ígræðslu. Aðgerðin er
afar kostnaðarsöm en Bjarni bend-
ir á að ekki megi einblína á kostn-
aðinn, fleiri þættir komi þar inn í.
„Þetta er sjálfsagt dýrasta að-
gerðin sem framkvæmd er en hún
er fljót að skila sér. Ef við segjum
að sjúklingur lifi nokkra daga eða
vikur án ígræðslunnar, þá er það á
gjörgæsludeild. Hver dagur á
deildinni kostar sitt og er ekki
lengi að ná upp í aðgerðina. Í
Bandaríkjunum er t.a.m. miðað við
að þessar línur skerist við 45 daga
á gjörgæslu. Þar að auki erum við
að sækjast eftir að bjarga lífi sjúk-
lingsins og koma honum aftur út í
lífið.“
Bjarni segir erfitt að meta
hversu margar aðgerðir geti verið
framkvæmdar á ári hverju en
reiknar með að á milli tuttugu og
þrjátíu sjúklingar verði metnir
með tilliti til hennar.
„Ég myndi svo giska á að það
væru fimm af þeim sem uppfylltu
skilyrði og hefðu gagn af svona
ígræðslu.“
Fimm sjúklingar á ári sem uppfylla
skilyrði til ígræðslu hjálparhjarta
Morgunblaðið/Ómar
Hjálparhjarta Bjarni Torfason, hjartaskurðlæknir á Landspítala – háskólasjúkrahúsi, sýnir gervihjarta líkt því
sem grætt var í sjúkling á sjötugsaldri á miðvikudag. Aðgerðin tókst vel en sjúklingnum er enn haldið sofandi.
Hjálparhjarta var í fyrsta
skipti grætt í mann hér á
landi á miðvikudag.
Vissulega tímamót fyrir
Landspítala – háskóla-
sjúkrahús og ekki síður
fyrir sjúklinginn, sem
öðlast mun nýtt líf.
Í HNOTSKURN
»Aðgerðin tók tíu klukku-stundir og var fram-
kvæmd á hjartaskurðdeild
Landspítala – háskólasjúkra-
húss á miðvikudag.
»Tíu manna teymi vann aðaðgerðinni undir stjórn
Bjarna Torfasonar hjarta-
skurðlæknis. Áður hafði far-
ið fram þjálfun starfsfólks í
Svíþjóð og Þýskalandi.
»Samtökin Í hjartastaðsöfnuðu fyrir hjartanu
og söfnuðust yfir tuttugu
milljónir króna á þremur ár-
um.
»Samtökin safna nú fyrirgervihjarta sem nýtast
mun í hjartaaðgerðum á
börnum. Það tæki kostar 22
milljónir.
»Talið er að milli 20 og 30sjúklingar verði metnir
og fimm á ári muni uppfylla
skilyrði fyrir aðgerðinni.
EKKI hefði orðið af aðgerðinni nema fyrir tilstuðlan
samtakanna Í hjartastað. Stofnandi og forsvarsmaður
þeirra er Birna Sigurðardóttir en hún missti eiginmann
sinn, Þorbjörn Árnason, úr hjartasjúkdómi fyrir þrem-
ur árum. Innan spítalans er hjartað því oftar en ekki
nefnd Þorbjörnshjarta.
„Málið er að í hans tilviki hefði hann lifað ef hægt
hefði verið að framkvæma aðgerðina hér á landi þá,“
segir Birna og bætir því við að markmið sjóðsins sé að
tækjavæða hjartaskurðdeild LSH.
Birna segir hjartað sjálft hafa kostað þrettán millj-
ónir króna en með öllum smáhlutum, sem einnig þurfti,
auk þjálfunar sérfræðinga, hefði kostnaðurinn verið
nærri tuttugu milljónum. Hún þakkar þeim sem styrktu
samtökin en þar komu jafnt að einstaklingar og fyrir-
tæki. Einnig var mikið um að menn greiddu sem nam
einum pakka af vindlingum á mánuði.
Samtökin eru alls ekki af baki dott-
in þó svo að búið sé að safna fyrir
hjartanu. Komin er af stað söfnun
fyrir hjarta- og lungnavél fyrir börn,
og kostar tækið 22 milljónir króna –
segist Birna þegar vera komin með
tvær milljónir.
Vélin sem safnað er fyrir nefnist
ECMO og hafa fullorðnir sjúklingar
gengist undir meðferðina á undan-
förnum árum, s.s. þegar fólk missir
stjórn á allri lungnastarfsemi eða
eitthvað kemur upp á sem reiknað er með að gangi yfir
fái lungun tíma til að jafna sig. Hægt er að nota gervi-
lungað allan þann tíma sem lungun eru að jafna sig og
getur það því skipt sköpum. Aðeins hefur verið til tæki
fyrir fullorðna, en samtökin ætla að reyna að breyta því.
Markmið samtakanna Í hjartastað að
tækjavæða hjartaskurðdeild spítalans
Birna
Sigurðardóttir
MIKILVÆGT er að verkferlar í
heilbrigðiskerfinu verði bættir til að
auka öryggi sjúklinga. Þetta er mat
Svölu Rúnar Sigurðardóttir, stofn-
anda Emilíusjóðsins, sem flutti á
miðvikudag erindi á ráðstefnu um
gæðastjórnun í heilbrigðiskerfinu.
Svava telur tilhneigingar gæta inn-
an heilbrigðiskerfisins að þagga
mistök niður og kveðst byggja það
mat á eigin reynslu.
Emilíusjóðurinn og ráðgjafarfyr-
irtækið FOCA efndu til ráðstefn-
unnar. Fyrirlesarar voru fagaðilar í
gæðastjórnun innan heilbrigðisgeir-
ans. Þá var formlega tekinn í notkun
vefur á vegum Emilíusjóðsins, sjuk-
lingaoryggi.is. Þar má finna fræðslu
fyrir almenning um sjúklingaöryggi,
og mistök í heilbrigðisþjónustu.
Stofnandi Emilíusjóðsins, Svala
Rún Sigurðardóttir, var einn fyrir-
lesara á ráðstefnunni og hvatamað-
ur hennar. Í erindi sínu, „Lækna-
mistök – Nei, takk“, talaði Svala út
frá sinni eigin reynslu. Hún sagði
frá því að hún hefði misst barn sitt,
rúmlega hálfnuð á meðgöngu, þegar
upp kom sýking. Þrátt fyrir ítrek-
aðar tilraunir í fjóra sólarhringa til
að fá þjónustu í heilbrigðiskerfinu
var Svala ekki skoðuð, til þess að at-
huga hvort henni eða barni hennar
væri hætta búin, fyrr en of seint.
Svala hefur starfað í gæðastjórnun í
10 ár og er menntuð á því sviði.
Þessi lífsreynsla vakti hana til um-
hugsunar um gæðastjórnun innan
heilbrigðiskerfisins.
Þegar Svala tók að ræða þessa
reynslu fann hún að sögn fyrir varn-
arviðbrögðum innan heilbrigðiskerf-
isins og hún kveðst engar leiðir hafa
fundið innan þess til að koma á
framfæri athugasemdum. Svala
heldur því fram að mistök, eða atvik
eins og þau eru kölluð, séu ekki
skráð nema að litlu leyti, þótt lög
kveði á um annað, og þær athuga-
semdir sem berist eigi sér engan
ákveðin feril innan kerfisins. „Þau
mál sem við höfum orðið vör við eru
aðeins toppurinn á ísjakanum,“ seg-
ir Svala .
Kortlagning atvika nauðsynleg
Mjög mikilvægt er , að áliti Svölu,
að bæta núverandi verkferla til að
auka öryggi sjúklinga. Það sé fjöldi
af áhugasömu fólki innan heilbrigð-
iskerfisins sem hafi áhuga á að
skrifa verkferla og gæðakerfin, sem
FOCAL býður upp á, séu að hluta til
staðar. En athyglin sé ekki á réttum
þáttum. Frumskilyrði er að kort-
leggja þau atvik sem eiga sér stað
svo að hægt sé að sníða verkferla
sem taka á því sem út af ber, að mati
Svölu. Einnig sé nauðsynlegt að efla
samskipti fagfólks og sjúklinga,
sníða ferli fyrir athugasemdir, t.d.
með embætti Umboðsmanns sjúk-
linga, auk þess sem viðurkenna
þurfi að mistök eigi sér stað. Ef
rannsóknir frá Bandaríkjunum séu
heimfærðar látist um 100 manns á
ári vegna mistaka á Íslandi.
Sveinn Guðmundsson, yfirlæknir
Blóðbankans, flutti erindi um inn-
leiðingu ISO-gæðastaðla hjá Blóð-
bankanum. Stofnunin kallaði eftir
opinberu eftirliti með starfseminni
um árabil en náði ekki eyrum yf-
irvalda. Árið 1996 hóf Blóðbankinn
sjálfur undirbúning að innleiðing-
unni, hlaut fyrstu ISO-vottun árið
2000, fyrstur blóðbanka á Norður-
löndum til þess en síðar hafi fleiri
þættir verið vottaðir, t.d. stofn-
frumuvinnsla árið 2006.
Aukið öryggi og skilvirkni
Sveinn segir þann lærdóm sem
draga megi af þeirra reynslu vera
virkni allra starfsmanna, að setja
markið hátt og fara alla leið. Þá hafi
stofnunin ekki haft neinn tíma til að
bíða eftir skilningi eða stuðningi yf-
irvalda. „Við í Blóðbankanum lítum
á það sem skyldu okkar að tryggja
öryggi blóðgjafanna og sjúklinga
okkar, blóðþeganna,“ segir Sveinn.
Sem dæmi um einfaldan hlut í gæða-
kerfum heilbrigðisstofnana sé
merking sjúklinga. Í dag er sjúk-
lingur aðeins merktur með nafni.
Krafan ætti að vera armbönd með
prentuðu nafni, kennitölu og strika-
merki, sem tryggi rekjanleika og ör-
yggi í inngjöf blóðs og lyfja. Þetta sé
á ábyrgð yfirvalda en þar hafi menn
sofið á verðinum. Blóðbankinn hafi
með ISO-gæðakerfinu náð auknu
öryggi, skilvirkni og betri nýtingu á
tíma.
Eigin reynsla hvatning til gæðastjórnunar
Mikilvægt að verkferlar innan heilbrigðiskerfisins verði bættir til að tryggja öryggi sjúklinga
Morgunblaðið/Kristinn
Uppbygging gæðakerfa Páll Halldórsson, gæðaráðgjafi hjá FOCAL, flyt-
ur erindi sitt og Akureyringar fylgjast með í gegnum fjarfundarbúnað.
Sveinn
Guðmundsson
Svala Rún
Sigurðardóttir
FRÉTTIR