Morgunblaðið - 11.05.2007, Blaðsíða 42

42 FÖSTUDAGUR 11. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
NÚ ER liðið rúmt ár frá gild-
istöku reglugerðar nr. 241/2006 um
tilvísanaskyldu til hjartasérfræð-
inga. Í henni er kveðið á um að
sjúklingar verði að fá tilvísun frá
heimilis- eða heilsugæslulækni til að
fá að hitta hjartasérfræðing. Sé það
ekki gert taka sjúkratryggingar
ekki þátt í kostnaði við þjónustuna.
Reglugerðin kom í kjölfarið af því
að sjálfstætt starfandi hjartalæknar
sögðu sig af samningi sínum við rík-
ið.
Rök ráðuneytisins fyrir setningu
reglugerðarinnar voru að með
henni væri verið að tryggja sjúk-
lingum endurgreiðslu vegna þjón-
ustu hjartasérfræðinganna.
Reglugerðin var sett án nokkurs
samráðs við viðkomandi sjúklinga-
hóp og samtök þeirra. Með þessari
gjörð var sjúklingum mismunað.
Tilvísunarkerfi var sett á fólk með
hjartasjúkdóma og veldur því að
það situr nú ekki við sama borð og
aðrir sjúklingar. Slík mismunun á
sjúklingahópum er óásættanleg.
Rétt er að rifja aðeins upp að-
draganda þess að hjartasérfræð-
ingar sögðu sig af samningi. Sú
saga er umhugsunarverð því hún
var afleiðing af bættri þjónustu við
hjartasjúklinga. Sérgreinalæknar
og ríkið gerðu samning um ákveð-
inn einingafjölda í vinnu þeirra sem
TR tæki þátt í að greiða. Ein-
ingafjöldi hjartasérfræðinga dugði í
fyrstu meðan skortur var á hjarta-
læknum og löng bið eftir tíma hjá
þeim, gjarnan margir mánuðir.
Þegar ungir sérfræðingar bættust í
hópinn jukust afköstin, bið sjúk-
linga styttist og þjónustan batnaði.
En um leið gekk hraðar á eining-
arnar uns að því kom að þær voru
uppurnar í nóvember 2005. Að sögn
hjartalæknanna urðu þeir þá að
taka á sig hlut TR til áramóta. Eftir
langar viðræður sögðu hjartalækn-
ar sig af samningnum þar sem að
þeirra mati ríkinu varð ekki þokað
til að fjölga einingum. Þeir treystu
sér þá ekki til að vinna mánuðum
saman án launa fyrir þennan þátt
þjónustu sinnar. Þá setti heilbrigð-
isráðherrann umrædda reglugerð,
að sögn til að tryggja rétt sjúk-
linga.
Nú er ekki úr vegi að athuga
reynsluna af þessu ári. Niðurstaðan
er í stuttu máli þessi:
Til að fá skoðun eða meðferð hjá
hjartasérfræðingum hafa sjúklingar
fyrst þurft að fara til heilsugæslu-
læknis og fá tilvísun, svo til hjarta-
læknisins og loks að koma gögnum
til Tryggingastofnunar til að fá hlut
hennar endurgreiddan.
Heimsóknum til sjálfstætt starf-
andi hjartalækna hefur fjölgað, lík-
lega nálægt 3%.
Útgjöld Tryggingastofnunar
vegna endurgreiðslna til hjarta-
sjúklinga hafa minnkað verulega.
Læknafélagið hefur mótmælt
reglugerðinni enda hefur hún or-
sakað fjölda ónauðsynlegra heim-
sókna til heilsugæslulækna, sem
ekki hafa haft annan tilgang en að
fá tilvísun til hjartasérfræðinga.
Ljóst er af þessum upplýsingum
að margir hafa sleppt þeim tveimur
ferðum sem í raun eru óþarfar og
greitt hjartalæknum úr eigin vasa.
Við trúum því varla að tilgang-
urinn hafi verið að velta kostn-
aðinum yfir á þá sem þurfa á þjón-
ustu hjartasérfræðinganna að
halda. Kostnaði og óþarfri fyrirhöfn
er velt yfir á sjúklingana og reynd-
ar líka á heilsugæslulæknana.
Tilgangur stjórnvalda var vænt-
anlega tilraun til að finna leið til
niðurgreiðslu á þjónustunni í kjölfar
þess að hjartasérfræðingar gengu
af samningnum. Lausn ráðuneyt-
isins hefur hins vegar snúist upp í
andhverfu sína og bitnað á sjúkling-
unum sjálfum. Þannig fer stundum
þegar ekkert samráð er haft við þá
sem málið snerta.
Hjartaheill og SÍBS hafa allt frá
upphafi komið á framfæri mótmæl-
um vegna reglugerðarinnar.
Fundað hefur verið m.a. með heil-
brigðisráðherra, heilbrigðis- og
trygginganefnd Alþingis og fulltrú-
um félags sjálfstætt starfandi
hjartalækna. Þá hafa samtökin átt
sæti í samráðshópi ásamt fulltrúa
heilbrigðisráðuneytis og lækninga-
forstjóra Heilsugæslunnar í
Reykjavík. Þar hefur sjónarmiðum
sjúklinga verið komið á framfæri og
m.a. verið bent á mikið óhagræði og
kostnaðarauka sjúklinga með til-
komu reglugerðarinnar. Meg-
inkrafa samtakanna hefur verið sú
að fulltrúar hjartasérfræðinganna
og samninganefnd ráðuneytisins
setjist að samningsborði og leitist
við að ná saman. Til þess að greiða
fyrir því kölluðu SÍBS og Hjarta-
heill á fulltrúa ofangreindra aðila til
fundar og hvöttu þá til að setjast að
samningaborði enda forsenda þess
að lausn fáist að aðilar hittist og
leiti málamiðlunar. Þrátt fyrir þetta
höfum við ekki spurnir af því að að-
ilar hafi komið saman ennþá.
Við teljum að nú sé nóg komið og
tímabært að láta af augljósu rang-
læti og óþarfa fyrirhöfn og kostnaði
fyrir sjúklinga. Eitt er að gera mis-
tök en miklu verra er að neita að
horfast í augu við þau og lagfæra
þau. Núverandi ríkisstjórn hefur
sagt að á næsta kjörtímabili eigi að
snúa sér að enn frekari endurbótum
á velferðarkerfinu. Það þarf ekki að
bíða kosninga með að hefja vinnu
við samningagerð við hjarta-
sérfræðinga svo leggja megi af
þessa reglugerð. Slíkt benti til að
vilji til endurbóta á kerfinu væru
ekki innantóm orð sem gleymdust
að loknum kosningum.
Guðmundur Bjarnason, varafor-
maður Hjartaheilla
Haraldur Finnsson, formaður
Reykjavíkurdeildar Hjartaheilla
Helgi Hróðmarsson, fram-
kvæmdastjóri SÍBS
Reglugerð sem bitnar á
hjartasjúklingum enn í gildi
Guðmundur Bjarnason,
Haraldur Finnsson og Helgi
Hróðmarsson skrifa um
tilvísanaskyldu til
hjartasérfræðinga
» Við trúum því varlaað tilgangurinn hafi
verið að velta kostn-
aðinum yfir á þá sem
þurfa á þjónustu
hjartasérfræðinganna
að halda.
Helgi
Hróðmarsson
Guðmundur er varaformaður
Hjartaheilla, Haraldur er formaður
Reykjavíkurdeildar Hjartaheilla og
Helgi er framkvæmdastjóri SÍBS
Guðmundur
Bjarnason
Haraldur
Finnsson
Í BYRJUN marsmánaðar birtist
í Blaðinu viðtal sem Kolbrún Berg-
þórsdóttir átti við fráfarandi for-
stöðumann Listasafns Íslands,
Ólaf Kvaran. Viðtalið var ekki ýkja
langt en þeim mun innihaldsríkara.
Í viðtalinu kallar Ólafur eftir
stefnumörkun í menningarpólitík
og hvetur til þess að við nálgumst
þá umræðu frá víðu
sjónarhorni. „Í vel-
ferðarsamfélagi eins
og okkar tölum við
gjarnan um rétt
fólks til heilbrigð-
isþjónustu. Á sama
hátt er eðlilegt og
mikilvægt að tala um
rétt fólks til menn-
ingar og aðgengis að
henni. Það er að
sjálfsögðu alltaf póli-
tísk spurning hvað
ríkisvaldið á að vera
sterkt í þessari upp-
byggingu eða hvort á
að láta hana alfarið í
hendurnar á hinum
frjálsa markaði sem
stofnanir eins og
Listasafnið verða þá
háðar. Af einhverjum
ástæðum hefur ekki
orðið pólitísk umræða
í samfélaginu um
þessa stöðu menning-
arstofnana og þá um
leið rétt fólks til
menningar sem hluta
af eðlilegum lífs-
gæðum. Í menningar-
umræðu þarf póli-
tíska stefnumörkun.
Þetta er meðal annars spurning
um hvað menningarstofnanir eigi
að vera sterkar þannig að þær geti
sinnt hlutverki sínu og um leið er
þetta spurning um sterkt eða veikt
samfélag.“
Þetta eru orð að sönnu og eiga
erindi inn í pólitíska umræðu í að-
draganda kosninga.
Hér er talað um rétt fólks til
menningar og byggt á þeirri hugs-
un að öllum verði gefinn kostur á
því að lifa innihaldsríku menning-
arlífi.
Í öðru lagi er vakin athygli á því
að með því að gera menning-
arstofnanir háðar markaðnum um
fjárframlög undirgangist þær jafn-
framt áhrif hans og vald.
Þá segir Ólafur Kvaran að
spurningin snúist ekki um það eitt
að gera menningarstofnanir sterk-
ar og öflugar heldur samfélagið
allt.
Greinilega má ráða af viðtalinu
við fyrrum forstöðumann Lista-
safns Íslands að hann lét ekki
landslagið rugla áttirnar. Í starfi
leitaði hann til allra þeirra sem
honum sýndust vera líklegir til að
styðja aðgang almennings að
menningu samkvæmt gildandi
leikreglum og væntingum stjórn-
valda.
Samfélagsleg ábyrgð
Ég vil taka undir þá
meginhugsun Ólafs
Kvaran að líta eigi á
menningu sem mik-
ilvægan þátt í velferð-
arsamfélaginu hvað
varðar lífsgæði og lýð-
ræði. Á komandi kjör-
tímabili er brýnt að
efnt verði til breiðrar
umfjöllunar og sam-
ræðu á milli stjórn-
málamanna, skóla-
samfélagsins, samtaka
listamanna og alls al-
mennings um að leita
leiða til setja ákveðin
markmið til þess að
styrkja menningar-
lífið; í þeim tilgangi að
efla listræna sköpun,
styrkja stofnanir þess
og auðvelda almenn-
ingi aðgang að menn-
ingarlífinu. Nauðsyn-
legt er að gera úttekt
á rekstrargrundvelli
og fjárveitingum rík-
isins til þessa mála-
flokks í heild sinni,
bæði til skapandi lista
sem og stofnana eins
og Þjóðleikhússins,
Þjóðarbókhlöðu,
Listasafns Íslands, Þjóðminja-
safns, Sinfóníuhljómsveitar Ís-
lands auk annarra stofnana og
spyrja hvort fjárveitingar – sem
er helsta stjórntæki ríkisins – séu
í takti við eðlilegar væntingar al-
mennings og með hvaða hætti
hægt sé að efla þátttöku almenn-
ings í menningarstarfsemi af
ýmsu tagi.
Í þessari umræðu er mikilvægt
að ræða um ábyrgð samfélagsins –
ríkisins og sveitarfélaga – á menn-
ingunni og menningararfinum og
spyrja m.a. hvort eðlilegt sé að
helstu menningarstofnanir lands-
ins sem fjalla um mikilvæga þætti
í sjálfsmynd okkar sem þjóðar og
sögu verði fyrst og fremst háðar
fjárveitingum og stuðningi fyr-
irtækja. Hvaða áhrif hefur það á
starfsemi þessara stofnana og alls
menningarlífsins að þannig sé um
hnútana búið? Er það eðlilegt að
einkafjármagnið stýri þessari þró-
un? Að hve miklu leyti getur það
haft áhrif á viðfangsefni stofnana
menningarlífsins?
Brú á milli heima
Öflugt og fjölbreytt menningar-
líf sem tekur til samtímamenn-
ingar og menningararfs er ekki
bara mikilvægt með hliðsjón af
sjálfsmynd okkar sem þjóðar í
þeirri miklu alþjóðavæðingu sem á
sér stað heldur einnig mjög mik-
ilvægt sem leið eða brú fyrir þá
stóru hópa fólks sem eru að flytj-
ast til Íslands. Þótt menning þjóð-
ar byggist á hefðum og arfleifð
sem á sér djúpar rætur er menn-
ingin jafnframt sameinandi. Hún
brúar bil á milli ólíkra heima.
Ólafur Kvaran, fráfarandi for-
stöðumaður Listasafns Íslands,
hefur kallað eftir umræðu um
menningarstefnu. Sú umræða
hefði mátt vera meiri í aðdrag-
anda þessara alþingiskosninga.
Reyndar hefur umræða af þessu
tagi verið af mög skornum
skammti hér á landi á liðnum ár-
um. Það er kominn tími til að
breyta því.
Menning
og lýðræði
Ögmundur Jónasson vill öflugt
og fjölbreytt menningarlíf
Ögmundur Jónasson
»Ég vil takaundir þá
meginhugsun
Ólafs Kvaran að
líta eigi á menn-
ingu sem mik-
ilvægan þátt í
velferðarsam-
félaginu hvað
varðar lífsgæði
og lýðræði.
Höundur er þingmaður VG.
GOTT ER að staldra við og
fagna þeim áfanga sem náðst hefur
í viðreisn og framþróun byggð-
arlaga hér eystra. Þarf vart lengi
að líta í kringum sig til þess að
fanga vongleðina í augum fólks, þá
tilfinningu, að landshlutinn sé loks-
ins gildur að þessu leyti í samfélagi
stærri staða, þar sem mannfjöldinn
hefur helst hreiðrað um sig.
Það var mikið fagnaðarefni að
ákveðin niðurstaða fékkst, sem með
áþreifanlegum hætti myndar kjöl-
festu í atvinnumálum flestra þétt-
býliskjarna hér eystra. Kjölfestu,
sem örvar byggðirnar í fjórð-
ungnum til frekari dáða um áfram-
haldandi þróun í atvinnu- og sam-
göngumálum og átaks í öðrum
brýnum málum m.a. á sviði mennt-
unar og heilsugæslu.
Í þau þrjátíu ár
sem ég hef búið hér
eystra hefur margt
verið reynt og lagt
upp með af heima-
mönnum og stjórn-
völdum til þess að
treysta byggðirnar.
Ekkert af því, þrátt
fyrir áræði, góðan
vilja og fyrirgreiðslu,
hefur orðið til þess að
skapa nauðsynlegan
viðsnúning fyrr en
uppbyggingu stóriðj-
unnar á Reyðarfirði var hleypt af
stokkunum. Að mínu mati hafði sú
ákvörðun úrslitaþýðingu varðandi
framtíðarmöguleika fjórðungsins.
Ef til vill var ekki öllum ljóst, jafn-
vel hér um slóðir, hvað tilvist
byggðanna stóð glöggt. Þær raddir
heyrðust auk heldur æ háværari,
utan frá, að sjálfsagt væri og eðli-
legt að stór hluti landsbyggð-
arinnar legðist af. Hið hagræna
lögmál sæi svo um.
Inn í það dæmi er þó
ekki reiknuð gríðarleg
fjárfesting sem er lit-
róf íslenskrar menn-
ingar og sú þekking,
sem staðkunnugir búa
yfir á landsins gögn-
um og gæðum. Því
síður þau átthagabönd
sem umfram flest
annað gera þjóðina að
Íslendingum. Þá hefur
ósjaldan hrotið úr
munni „ábyrgra“ að
stóriðja, s.s. álver, „sé gamaldags
og úreltur atvinnuvegur og ekki í
takt við tímann“ og þar með gefið í
skyn að fólk á Austurlandi sé að
þessu leyti að stórum hluta fá-
kunnandi og lítilsiglt. Að sýna
fólki, samlöndum sínum lítilsvirð-
ingu með þeim hætti, vitnar betur
um þá er slíkt mæla.
Á tímamótum þegar álverið er
að hefja starfsemi sína er mér ljúft
að þakka þeim, sem stutt hafa þá
uppbyggingu með ráðum og dáð og
þar með brotið í blað, hvað framtíð-
armöguleika Austurlands áhrærir.
Um leið er þökkuð sú nærgætni,
skilningur og tillitssemi sem for-
svarsmenn álversins hafa á upp-
byggingarferlinum sýnt í sam-
skiptum við nærliggjandi
sveitarfélög og stofnanir þeirra. Er
það til eftirbreytni.
Vonarrík framtíð á Austurlandi
Davíð Baldursson segir
viðsnúning hafa orðið eystra
við byggingu stóriðjunnar á
Reyðarfirði
» Á tímamótum er ljúftað þakka þeim sem
stutt hafa uppbyggingu
með ráðum og dáð og
þar með brotið í blað,
hvað framtíðarmögu-
leika Austurlands
áhrærir.
Davíð Baldursson
Höfundur er sóknarprestur.