Morgunblaðið - 21.10.2007, Síða 10

10 SUNNUDAGUR 21. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Bergþóru Njálu Guðmundsdóttur | ben@mbl.is
og Orra Pál Ormarsson | orri@mbl.is
Teikningar: Andrés Andrésson
Ljósmyndir: Kristinn Ingvarsson
og Brynjar Gauti
Umbrot: Harpa Grímsdóttir
Grafík: Guðmundur Ó. Ingvarsson
Í síðustu viku kynntumst við hjónunum Lofti
Hreinssyni og Ísafold Jökulsdóttur og börnum
þeirra tveimur í Grafarvoginum. Þau eru ósköp
venjuleg íslensk fjölskylda sem liggur ekki and-
vaka um nætur vegna loftslagsbreytinga af
mannavöldum. En nú hefur líf þeirra tekið nýja
stefnu. Án þess að vera sannfærð um að heim-
urinn sé á heljarþröm hafa þau ákveðið að láta
móður jörð njóta vafans og fikra
sig í átt til vistvænni lifnaðar-
hátta. Þau hafa skráð sig á nám-
skeiðið „Vistvernd í verki“ og
fyrsta áskorun þeirra á þeim vett-
vangi er að huga að neyslunni.
Þurfa þau að koma böndum á eig-
in neyslu til að hlífa loftslaginu?
Geta þau það? Við fylgjum þeim í
verslunarleiðangur fyrir helgina.
Loftur
Hreinsson
Hreinn
Loftsson
Ísafold
Jökulsdóttir
Snæfríður Sól
Loftsdóttir
Fjölskyldan
Út í loftið
H
vað get ég gert?“ er
spurning sem verður æ
plássfrekari í umræðunni
um hlýnun jarðar hvort
sem hún er sett fram
með ákefð eða efasemd-
um. Þeir áköfu bíða eftirvæntingar-
fullir í startholunum og vilja drífa í að-
gerðum. Sumar þessara týpa má
þekkja á hjólahjálmunum eða metn-
aðarfulla ruslflokkunarkerfinu sem
þær hafa komið sér upp í eldhúsinu –
aðrar vilja gjarnan gera eitthvað en
vita bara ekki hvað.
En svo eru hinir sem efast um að
það hafi nokkuð að segja þótt þeir
breyti lifnaðarháttum sínum því þeir
séu svo lítill hluti af heildinni – þótt
þeir passi upp á að slökkva ljósin og
kaupi lífrænt í öll mál sé það eins og
dropi í hafið. Meira máli skipti að
minnka útblástur frá iðnaði eða að
stjórnvöld grípi til aðgerða sem hafi
einhver raunveruleg áhrif.
Staðreyndin er engu að síður sú að
hafið er gert úr mörgum dropum. Og
eins fjarlæg hugsun og það kann að
virðast má rekja alla iðnaðarmengun,
útblástur fiskiflotans, koltvísýring frá
samgöngum og jarðefnabruna vegna
húsahitunar til krafna og þarfa okkar
venjulegs fólks, nauðsynlegra sem og
tilbúinna. Þannig geta afurðir álvers-
ins endað sem gosdósir eða rimla-
gardínur á heimili Ísafoldar og Lofts,
fiskurinn sem togarinn kemur með að
landi er kvöldverður þeirra og senni-
lega var hann fluttur áleiðis til þeirra
með flutningabíl sem á leið sinni
spúði dágóðum skammti af koltvísýr-
ingi út í andrúmsloftið. Jú – hvort sem
okkur líkar betur eða verr erum við –
þú og ég – rót vandans.
Góðu fréttirnar eru þær að þar með
höfum við í hendi okkar að snúa þró-
uninni við. Það gerum við ekki með því
að hætta að borða fisk eða sleppa
gardínum í svefnherberginu. Hins veg-
ar stöndum við iðulega frammi fyrir
vali sem getur gert gæfumuninn fyrir
jörðina en skiptir okkur kannski litlu
þegar öllu er á botninn hvolft. Þessir
kostir blasa við okkur úr búðarhill-
unum á hverjum degi þótt fæst velt-
um við því fyrir okkur.
Valdið í veskinu
Raunar byrjum við að velja áður en
ein einasta dós er gripin úr hillunni.
„Almennt skiptir máli hvar maður
kaupir inn frá degi til dags,“ segir
Stefán Gíslason, umhverfisstjórn-
unarfræðingur hjá UMÍS og verkefn-
isstjóri Staðardagskrár 21 á Íslandi.
„Þróunin hefur verið sú að byggja stór-
ar verslunarmiðstöðvar sem eru gjarn-
an utan við íbúðabyggð og yfirleitt er
varla hægt að komast að þeim nema
á bíl. Á sama tíma hefur kaupmað-
urinn á horninu lagt upp laupana. Í
staðinn fyrir að fólk labbi út í búð og
kaupi sitt lítið af hverju í kvöldmatinn
er meira um að fólk geri stærri inn-
kaup í miklu lengri ferðum fjarri heim-
ilum sínum.“ Tíðni innkaupa skiptir
líka máli eins og Hulda Steingríms-
dóttir, umhverfisráðgjafi hjá Alta,
bendir á og þannig gerir maður lofts-
laginu mestan óskunda með því að
skjótast oft og iðulega á bílnum eftir
mjólkinni eða kvöldmatnum.
Þegar í verslunina er komið getur
gert gæfumuninn hvort varan til hægri
eða vinstri í hillunni er valin. „Sé
nautahakk á innkaupalistanum skipt-
ir miklu máli hvort nautið var alið upp í
Borgarfirði eða á Nýja-Sjálandi eða í
Argentínu,“ heldur Stefán áfram. „Í
grófum dráttum er þetta sama varan
en í öðru tilvikinu er búið að flytja
þetta hakk yfir hálfan hnöttinn með til-
heyrandi koltvísýringslosun.“
Sérstakar loftslagsmerkingar
Flutningur á varningi og ábyrgð
neytandans í því sambandi er þannig
framarlega í umræðu um loftslagsmál
– svo framarlega raunar að bresku
verslunarkeðjurnar Tesco og Marks &
Spencer hafa tekið upp á því að
merkja vörur með mismunandi hætti
eftir því um hversu langan veg þær
hafa komið. Svipaðar merkingar eru á
döfinni í Svíþjóð. „Sænski landbún-
aðarráðherrann upplýsti nýlega að
tengja megi 30 prósent af gróð-
urhúsalofttegundunum framleiðslu og
flutningi á mat,“ segir Hulda.
Samkvæmt þessu sitjum við Ís-
lendingar, eyþjóðin, sennilega svolítið
í súpunni þar sem allar innfluttar
vörur þarf ekki aðeins að flytja um
lönd heldur höf að auki. „Ekki þó al-
veg því við framleiðum tiltölulega mik-
ið af matvöru hér,“ útskýrir Stefán og
segir gamla góða slagorðið um að