Morgunblaðið - 21.10.2007, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 21. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
V
ilji fólk takmarka umbúðanotkun sína er meginreglan sú að því minni
sem einingar vörunnar eru, því meiri eru umbúðirnar. Í þremur litlum
dósum af skyr.is er svipað magn og í einni stórri dollu en umbúðamagn-
ið er töluvert meira.
Raunar fylgir þessu sú hliðarverkun að eftir því sem einingarnar eru minni,
því meiri hætta er á að viðkomandi þurfi að fara oftar út í búð – í mörgum til-
fellum á bíl – til að fylla á birgðirnar. Eins er vörum pakkað mismikið inn og oft
að ástæðulausu. Tannkremstúba er í sjálfu sér umbúðir svo kassinn utanum er
í raun allsendis óþarfur. Sama gegnir um sælgætispoka með molum sem búið
er að pakka inn hverjum um sig. Í kjötborðinu er kjötbitunum gjarnan skellt á
orkufrekan frauðplastbakka áður en plasti er rúllað utan um. Til hvers?
„Að einhverju leyti er þetta klemma á milli heilbrigðis- eða gæðasjónarmiða
annars vegar og umhverfissjónarmiða hins vegar,“ segir Stefán. „Stundum er
þetta hins vegar gert til að maður kaupi meira, t.d. þegar tveimur kexpökkum er
pakkað saman í plast til að maður kaupi tvo eða þegar svalafernum er pakkað
sex saman í plast svo maður taki eina kippu.“
Bæði Hulda og Stefán benda á litla mótmælaaðgerð sem mun vera að fær-
ast í vöxt í löndunum í kring um okkur. Hún er að skilja plastið einfaldlega eftir í
búðinni – taka það utan af vörunni eftir að búið er að renna henni í gegnum
strikamerkjanemann. „Þetta eru ákveðin skilaboð,“ heldur Stefán áfram sem
bendir líka á mátt kvartana í þessu sambandi. „Þegar ekki er hægt að finna um-
hverfismerktan klósettpappír í búðinni eða þegar bara er hægt að kaupa korn-
flex í ótrúlega litlum pökkum láta flestir sér nægja að vera svolítið fúlir yfir því ef
þeim er á annað borð ekki sama. Kannski fjasa þeir um það yfir eldhúsborðinu
heima hjá sér en slík skilaboð komast ekki áleiðis. Maður þarf að verða fúll í
búðinni og tala um þetta við kassann – á kurteislegan hátt að sjálfsögðu. Sá
sem situr á kassanum er oft eini tengiliður kúnnans við verslunina og ef nógu
margir hafa orð á óánægju sinni við hann kemur að því að hann nefnir þetta við
yfirmann sinn. Það ber meiri árangur að spyrja um það sem maður vill vita og
biðja um vörur sem maður vill fá en að vera í einhverri hljóðri fýlu.“ 
Hljóð fýla
gagnast ekki
...skilja plastið einfaldlega eftir í
búðinni – taka það utan af vörunni...
mannahafnar bæta um betur og
borða auk þess hýði lífrænt ræktuðu
banananna en fúlsa við því hefð-
bundna,“ segir Líf og glottir.
„Það er nefnilega það,“ segir Loft-
ur hugsi. Hreinn og Snæfríður Sól
hlæja dátt að þessu innleggi.
„Meira að segja apar eru klárari en
við í þessu,“ segir Hreinn og horfir
glottandi á foreldra sína.
„Mig langar í apa,“ segir Snæfríð-
ur Sól og togar í móður sína.
„Er ekki nóg að hafa hann pabba
þinn?“ segir Ísafold glettin.
Hreinn slær botninn í brandarann
á ímyndað trommusett.
Lítið úrval af umhverfis-
merktum vörum
„Er eitthvað úrval af lífrænt rækt-
uðum og umhverfisvænum vörum
hérna?“ spyr Loftur til að skipta um
umræðuefni.
„Það er að aukast, sérstaklega af
lífrænt ræktuðum matvörum. Úttekt
sem Neytendasamtökin gerðu
snemma á þessu ári sýndi aftur á
móti að úrvalið af umhverfismerktum
vörum er mjög lítið og í engu sam-
hengi við það mikla vöruúrval sem
frændur okkar á hinum Norðurlönd-
unum búa við. Hér er einna helst að
finna umhverfismerkt hreingerning-
arefni, salernispappír og eldhúsrúll-
ur, en þar með er úrvalið að mestu
leyti upp talið.“
„Hvernig stendur á þessu?“ spyrja
Loftur og Ísafold einum rómi.
„Ætli helsta skýringin sé ekki
skortur á þekkingu. Í nýrri sam-
anburðarkönnun á þekkingu nor-
rænna neytenda á Svaninum kemur í
ljós að Íslendingar eru sú Norð-
urlandaþjóð sem hefur minnsta
þekkingu á honum og er hann þó al-
gengasta umhverfismerkið hér á
landi. Þetta er athyglisvert í ljósi
mikillar umræðu um umhverfismál í
þjóðfélaginu undanfarin misseri.
Þessi umhverfisvitund virðist ekki
skila sér í umhverfisvænum inn-
kaupum eða áhuga á umhverf-
isvænum neysluvörum.“
„Þarf þá ekki að tala meira um
þetta?“ spyr Hreinn áhugasamur.
„Nákvæmlega. Hér er engin um-
ræða um þessi mál. Stjórnmálamenn
hafa ekki áhuga á þessu og fjölmiðlar
varla heldur. Þessi umræða hefur
staðið yfir á hinum Norðurlöndunum
árum saman og neytendur eru fyrir
vikið mjög vel upplýstir. Á Íslandi fer
allt púðrið í stóriðjuumræðuna. Fólk
blótar álverum í sand og ösku íklætt
gallabuxum sem kannski hafa verið
framleiddar í verksmiðju sem meng-
ar margfalt meira. Eitt er í orði, ann-
að á borði.“
„Eitt er í orði, annað á borði,“ étur
Hreinn upp eftir henni í huganum.
Líf er kona að hans skapi. Ætli hún
eigi dóttur?
Stöldrum aðeins við hér!
Þá hefjast innkaupin. Loftur og
Ísafold byrja í grænmetinu og ávöxt-
unum. Setja fáeinar tegundir í lausa-
vigt ofan í litla plastpoka.
„Stöldrum aðeins við hér,“ byrjar
Líf. „Þurfum við á þessum pokum að
halda? Það hefur farið umtalsverð
orka í að framleiða þá.“
„Hva, eigum við hafa þetta laust í
vagninum?“ spyr Loftur vantrúaður.
„Hvers vegna ekki? Þetta er ekki
svo mikið magn sem þið eruð með. Ef
eplin eru orðin tíu eða fleiri er
kannski óhjákvæmilegt að taka
poka,“ segir Líf og smeygir nokkrum
lausum eplum og appelsínum ofan í
sinn vagn.
Loftur og Ísafold stara á lausu epl-
in og appelsínurnar eins og þau væru
álfar á árshátíð.
„En sturlast ekki krakkarnir á
kassanum þegar þeir sjá þetta svona
laust?“ spyr Loftur.
„Nei, nei, þeim er alveg sama,“
svarar Líf. Hana rekur ekki í vörð-
urnar, þessa konu.
„Ég held við verðum bara löt í
kvöld og fáum okkur 1944-rétti. Mér
þykja kjötbollurnar alltaf jafn góð-
ar,“ segir Loftur og skellir tveimur
bökkum í vagninn. Fyrirhugað er að
börnin verði hjá ömmu sinni og afa
um kvöldið.
„Gott og vel,“ segir Líf. „Vel má
vera að bollurnar séu góðar. En sjáðu
allar umbúðirnar! Plastbakki, filma
og pappakassi utan um. Hugsið ykk-
ur alla orkuna sem farið hefur í að
framleiða þetta. Umbúðamenningin
tröllríður þessu samfélagi. Þessu
verðum við að bregðast við.“
Umbúðir og meiri umbúðir
Í því kemur Snæfríður Sól með
fjórar dósir af ABT-mjólk og Hreinn
með jafnmargar öskjur af Seríósi.
„Þið eruð nú meiri umbúðabruðl-
ararnir, krakkar,“ segir Loftur og
læst vera hneykslaður.
Snæfríður Sól lætur sér fátt um
finnast, skilur ekki orðið, umbúða-
bruðlari, og Hreinn horfir tómum
augum á föður sinn. „Hverju missti
ég af núna?“ má lesa úr svipnum.
Líf skellir upp úr. „Ég var að
fræða pabba ykkar um umbúða-
menninguna og sé að hann er fljótur
að læra. Kaupið þið þetta alla jafna?“
segir hún og bendir á ABT-mjólkina
og Seríósið.
„Ja-á,“ stamar Ísafold. „Þetta er
svo þægilegt. Það er hægt að henda
umbúðunum eftir notkun og sleppa
við uppvaskið,“ segir hún og nær sér
aftur á strik.
Eða þannig.
„En, elskan mín, horfðu á allar um-
búðirnar!“ segir Líf. „Skoðum ABT-
mjólkina. Hér höfum við plastílát. Yf-
ir því er álpappír og ofan á ílátinu
Út í loftið
Árbítur Morgunverður fjölskyldunnar í Grafarvoginum krefst mismikilla fórna fyrir loftslagið, eftir því um hversu
langan veg hann er kominn. Heimafenginn biti er bestur eins og Stefán Gíslason bendir á í þessari töflu.
 

















 



 


    ! 

!
"!#


 
$ ! 
%&%

!
'
( ))!!

 


)
!
 ! 
*++ ,
) 

-
  








 



















 !

, .



 
 

*
!.

!
"!#


 
$ ! 
%&%

!
/
!) 
 


,

!.
!
.
!  ,
) 

-
  










+

#.
 !


01  




!
!!
  +
+)0