Morgunblaðið - 21.10.2007, Síða 30

þróunarhjálp
30 SUNNUDAGUR 21. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
H
OLLENDING-
URINN Bram E.C.
Schreuder komst í
kynni við Afganistan
strax eftir að hann út-
skrifaðist sem dýralæknir. „Fyrsta
starf mitt eftir útskrift var tveggja
ára verkefni í Afganistan á vegum
Matvæla- og landbúnaðarstofnunar
Sameinuðu þjóðanna (FAO). Ég var
25 ára gamall, konan mín kom með
mér, og varð ég strax mjög hrifinn af
landinu og fólkinu,“ segir Schreuder
og bætir við að hann hafi sýkst af
„afganska vírusnum“.
Afganistan er stríðshrjáð land og
hefur það haft áhrif á veru Schreud-
ers í landinu en á sama tíma gert
hann áhugasamari um að halda
tengslum við landið og hjálpa fólkinu
sem þar býr. „Eftir innrás Sovétríkj-
anna í landið hittumst við nokkrir
Hollendingar sem höfðum tengsl við
landið og stofnuðum árið 1980 það
sem heitir Dutch Committee for
Afganistan (DCA),“ segir hann.
Í upphafi tók nefndin þátt í póli-
tískum aðgerðum en síðar varð hún
að meiri hjálparstofnun.
Dæmi um það er verkefni sem
byggist upp á þjálfun hálfgildings
dýralækna, á ensku kallaðir „para-
vets“, sem hóf göngu sína árið 1998.
„Í upphafi vorum við í Pakistan því
ekki var hægt að starfa í Afganistan.
Við vorum í sex ár í Peshawar og
skipulögðum allt starfið þaðan. Við
sáum um að flytja nemendurna til
Pakistans en að námi loknu fóru þeir
aftur til síns heima. Það var ekki fyrr
en árið 1994 að við fluttum bæki-
stöðvar okkar á tvo staði í Afganist-
an.“
Öldungarnir velja nemana
Nemendurnir eru valdir þannig að
öldungarnir í þorpinu sem leitað er
til stinga upp á manni til námsins.
Hann þarf síðan að gangast undir
inntökupróf áður en hann byrjar í
námskeiðinu. „Við könnum hvort
viðkomandi geti lesið, skrifað og
reiknað,“ útskýrir Schreuder. Að-
ferðin hefur skilað góðum árangri og
nemarnir skila sér allir aftur í sveit-
irnar að útskrift lokinni og starfa á
sínum heimaslóðum þar sem þörfin
er mest. Valaðferðin byggist á
þekktum starfsaðferðum frá öðrum
hjálparstofnunum en aðrar leiðir
hafa ekki skilað eins miklum árangri.
Til dæmis reyndist sú aðferð að velja
Afgana í flóttamannabúðum í Pak-
istan til svipaðs náms ekki eins góð.
Þjálfunin skilaði sér vissulega en
mennirnir sneru ekki aftur til Afgan-
istans.
Þjálfun þessara paravet-
dýralækna tekur 24 vikur og eru þeir
því ekki fullgildir dýralæknar en
hefðbundið nám í faginu tekur mörg
ár. Afgönsku dýralæknarnir sem
þjálfaðir eru á vegum DCA læra um
greiningar og meðferðir algengustu
sjúkdómanna en þessi þekking kem-
ur sér vel í afskekktum þorpum
landsins. Til viðbótar fá sérstakir
dýralæknastarfsmenn þjálfun, sem
tekur fimm vikur en að náminu
loknu getur viðkomandi séð um bólu-
setningar og veitt ýmsar grundvall-
armeðferðir. Alls hafa samtökin
þjálfað 700 paravet-dýralækna og
200 dýralæknastarfsmenn og eru nú
í landinu þrjár þjálfunarmiðstöðvar.
Erfitt líf bóndans
Sú spurning vaknar hvernig líf
hins almenna afganska bónda sé?
„Það er erfitt að lýsa því. Stríðs-
átök hafa til dæmis ekki breytt miklu
um daglegt líf bænda í hálöndunum í
miðhluta Afganistans. Reyndar geta
vegirnir verið lokaðir vegna bardaga
og kannski verður skortur á mat. En
umfram allt er líf hins dæmigerða
bónda erfitt, sama hvort það geisar
stríð eða ekki. Ef bóndi fær ekki
áburð er mjög erfitt fyrir hann að fá
næga uppskeru til að geta fætt fjöl-
skyldu sína en flestir bændurnir
rækta bara nóg til að sjá fyrir fjöl-
skyldu sinni,“ segir Schreuder og út-
skýrir nánar: „Landið sem bænd-
urnir hafa er lítið og tækjakostur er
lítill sem enginn. Landið er mjög
fjalllent og aðeins er hægt að vera
með búskap í dölum þar sem ár
renna um. Aðeins er hægt að stunda
búskap í 15% hluta þessa stóra lands
en í landinu öllu búa meira en 20
milljónir manna.“
Bændurnir sem halda sig í döl-
unum rækta korn, ekki síst hveiti,
bygg og hrísgrjón. Á þessum svæð-
um eru áveitur og ef vatnið er nóg
getur uppskeran orðið ágæt. Fyrir
utan áveitusvæðin er aðeins hægt að
halda kindur og ferðast hirðingja-
fjölskyldur um með þær, þar sem
ómögulegt er fyrir þær að halda sig
á einum stað.
Sauðfé eða ópíum?
Þetta sýnir mikilvægi þess að dýr-
in séu við góða heilsu og því er dýra-
læknaverkefnið áhrifaríkt. „Um 85%
íbúanna halda dýr og þau eru því
mjög mikilvæg. Útflutningurinn
byggist líka að miklu leyti á afurðum
frá sauðfé, eins og kjöti og ull-
arteppum, sem eru mjög mikilvæg.
Áður en ópíumið fór að spila svona
stóra rullu voru kindurnar mikilvæg-
asti þátturinn í útflutningi landsins.“
Schreuder segir dýralæknaþjón-
ustu í landinu hafa hrunið eftir inn-
rás Sovétríkjanna. „Sovétmenn eyði-
lögðu lífið í landinu. Menntað fólk
yfirgaf landið en helst var hægt að
lifa af í stórborgunum. Í sveitunum
var engin dýralæknaþjónusta lengur
til staðar. Þetta svið var síðan van-
rækt í uppbyggingu landsins,“ segir
hann en það breyttist með tilkomu
dýralæknaverkefnis DCA.
Starfið hefur ekki verið leikur
einn og var erfitt að fá lyf og bóluefni
til að byrja með. „Í upphafi var ekki
hægt að fljúga til Kabúl svo ómögu-
legt var að senda neitt með flugi,
þannig að við þurftum að senda vör-
urnar fyrst til Peshawar í Pakistan
og keyra þaðan með vörurnar í vöru-
bíl til Afganistans. Á meðan bardag-
ar voru miklir var oft helmingnum af
farminum stolið. Það skrýtna er að
flutningarnir urðu auðveldari á tím-
um talibananna. Þeir sköpuðu
ákveðið öryggi því reglur þeirra
voru strangar. Ef þú hlýddir þeim
ekki var kannski handleggurinn tek-
inn af þér!“
Sjálfbær þróun
Takmarkið er að gera verkefnið
sjálfbært en núna er það komið á það
stig að bændurnir borga sjálfir fyrir
öll lyf og 80% af bóluefninu, sem út-
vegað er. „Við teljum að engin rík-
isstjórn hafi bolmagn til að styrkja
bændurna algjörlega. Núna erum
við með marga styrktaraðila en
spurningin sem vaknar er hver á að
borga brúsann eftir fimm ár?“ Gjafa-
fé hefur þó gert ýmislegt mögulegt
eins og að knýja ísskápa, sem geyma
lyf, með sólarrafhlöðum, sem kosta
3.000 Bandaríkjadali stykkið, eða um
190.000 krónur.
Ekki þarf mikla aðstöðu í kringum
starfsemi dýralæknanna og er yf-
irbyggingin ekki mikil. „Hugmyndin
er að við færum paravet-dýralækn-
unum allt efni og búnað sem þarf í
upphafi og fá þeir fjárhagsstuðning í
eitt ár. Eftir þann tíma eiga þeir að
sjá um reksturinn sjálfir. Þetta er
hluti af því að gera verkefnið sjálf-
bært. Annars er hætta á því að allt
stöðvist ef gjafafé hættir að berast,“
segir hann en sem stendur er hægt
að þjálfa 120 paravet-dýralækna á
ári en fjöldinn fer þó eftir gjafafé
hverju sinni.
Minnir á Ísland
En hvað er það við Afganistan
sem heillar Schreuder? „Ég held að
það sé sambland af fólkinu og land-
inu sjálfu. Fólkið er mjög hart af sér
og líka bæði stolt og hugrakkt. Ég er
mjög hrifinn af fjöllunum, landið er
fallegt en að sama skapi hrjóstrugt.
Loftslagið er erfitt og gerir fólki
ekki auðvelt að lifa af. Að sumu leyti
minnir landið mig á Ísland. Ég er
hrifinn af Afganistan og svo fer ég í
frí til Íslands því það minnir mig á
Fjalla-
maður frá
Hollandi
Dýralæknirinn Bram E.C. Schreuder heillaðist af
Afganistan fyrir 35 árum og snýr ávallt aftur til
þessa stríðshrjáða lands. Inga Rún Sigurðardótt-
ir ræddi við hann um töfra landsins og aðalstarfa
hans þar, þjálfun dýralækna í landbúnaðarríkinu
Afganistan, og erfiðleikana sem hann hefur þurft
að kljást við í starfinu.
Morgunblaðið/Golli
Bram E.C. Schreuder „Ég er mjög hrifinn af því að geta skipt um aðstæður. Það er einhver ævintýraþrá í mér.“