Morgunblaðið - 16.12.2007, Blaðsíða 24

ótroðnar slóðir
24 SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
N
ú er fleyið í nausti,“
segir Hrafn Jökulsson
og virðir fyrir sér
gamlan bát við úti-
húsin í Stóru-Ávík.
Nú eru bátar gripirnir í túninu,
heimamenn farnir að stunda útgerð
og minna um búskap. „Ég átti minn
þátt í að byggja útihúsin. Og ég girti
hér öll tún. Svo dundaði ég mér síð-
asta sumar við að rífa upp síðustu
staurana.“
Trékyllisvík er sögusvið nýrrar
bókar Hrafns, Þar sem vegurinn end-
ar. Í bókinni lýsir hann sumrum í
sveit í Stóru-Ávík í Trékyllisvík og
hvernig sá lærdómur hefur fylgt hon-
um út lífið, þar til hann settist aftur
að á endimörkum byggðar við heim-
skautsbaug síðastliðið haust með eig-
inkonu sinni, Elínu Öglu Briem.
Blár litur hússins í Stóru-Ávík er
áberandi og til marks um pólitíska
sérstöðu Guðmundar bónda, ef
marka má frásögn Hrafns í bókinni.
– En græni liturinn á þakinu? spyr
blaðamaður forvitinn.
„Það hefur ekki verið til annar litur
í Kaupfélaginu,“ svarar Hrafn.
Fjallahringurinn markast af sex
fjöllum, sem standa ein og sér, hvert
öðru ólíkara, eins og það sjálfstæða
fólk, sem byggði landið í eina tíð.
Raunar stendur fegurðarsamkeppni
fjallanna yfir á heimasíðu Finn-
bogastaðaskóla. „Reykjaneshyrnan
er að mala það með 50% atkvæða,“
segir Hrafn.
Blaðamanni finnst þó Örkin fal-
legri með sínar mjúku ávölu línur.
Það er næstelsta fjall á Íslandi, hefur
Hrafn eftir Guðmundi bónda, „ef ekki
það elsta“. Grænlandssteinninn í
landi Stóru-Ávíkur er þó eldri, sem
líkast til hefur rekið til Íslands með
hafísnum, „mörgum sinnum eldri en
Ísland“. Uppi á honum stóð Hrafn
þegar rútuna bar að garði, strákur
með bogann sinn, og gætti þess að
enginn færi með mola úr steininum.
Krúnudjásn Stóru-Ávíkur
„Líttu á,“ segir Hrafn Jökulsson
gjarnan til áréttingar. Kannski af því
að hann opnar oft augu fólks fyrir
umhverfinu – maður sem sér mögu-
leika í drangi, fjöru og rústum. Til
marks um það nefnir hann Kolgraf-
arvíkina „krúnudjásn Stóru-Ávíkur“
og hefur með fulltingi Guðmundar
bónda endurnefnt einn dranginn
Hrókinn. En ekki er tímabært að
skýra frá hugmyndum Hrafns um
þann stað. Um móa er að fara til að
komast í víkina. Hrafn horfir rann-
sakandi á blaðamann:
„Varst þú í sveit, Pétur?“
– Í samtals tvo mánuði.
Hann hristir höfuðið.
„Þess vegna kanntu ekki þúfna-
ganginn.“
– Nú?
„Þá gengurðu hokinn í baki, með
hendur aftan við bak og dúar aðeins,“
segir hann og er rokinn með það
sama, hokinn og dúandi.
Reki hefur snarminnkað í Kolgraf-
arvíkinni. „Helvískir Rússarnir hafa
bætt aðferðir sínar í Síberíu,“ segir
Hrafn og kann líka að blóta – greini-
lega alvanur í sveitinni. „Siggi í Litlu-
Ávík segir samt að floti sé á leiðinni,
því þeir hafi misst mikið fyrir fimm til
sex árum. Það á eftir að skila sér.“
Óforvarindis opnast sprunga ofan í
jörðina og niður að sjónum. „Vel-
komnir til vítis,“ segir Hrafn og
gengur ofan í hana. Það rifjast upp úr
bók Hrafns að þarna í Kistuvogi voru
þrír meintir galdramenn brenndir lif-
andi haustið 1654: „Þegar lítill smala-
piltur hraðar sér framhjá þessum
slóðum, 320 árum síðar, er einsog
reykur og kvalastunur liggi enn í loft-
inu …“
Stórhugur í örnefnum
Þótt Kaupfélagið í Norðurfirði sé
lokað á miðvikudögum er það opið
aðra virka daga í samfélagi fimmtíu
íbúa. Tveir bátar við bryggju. „Hér
er flotinn,“ segir Hrafn og bendir á að
fyrir örfáum árum lönduðu smábátar
500 tonnum í Norðurfirði, en á þessu
ári verður heildaraflinn vel innan við
100 tonn. „Eftir að smábátarnir voru
settir í bannsett kvótakerfið hrundi
útgerðin hér,“ segir hann gramur.
Á þessum afskekkta stað þarf
stundum að hafa fyrir hlutunum, veg-
ir hanga utan í hlíðunum og stundum
getur blásið af hafi. Um nóttina fýkur
þakið af fjárhúsunum á Melum. Þá
leggjast allir á eitt við að bæta úr því,
fólk stendur saman í litlu samfélagi.
Og kannski sér stórhugarins stað í
örnefnunum. „Norðurfjörður er eini
fjörðurinn sem ég hef fundið sem er
inni í vík,“ segir Hrafn og brosir.
Hálkan er mikil á veginum í urð-
unum utan í Hlíðarhúsafjalli, svo fara
þarf að öllu með gát, en Hrafn kippir
sér ekkert upp við það: „Þetta eru
urðirnar sem Guðmundur biskup
blessaði. Síðan hefur ekki orðið slys,“
segir hann.
Þegar hann sér að blaðamaður
punktar þetta niður, þá bætir hann
við:
„… að heitið getur.“
Vill þriðju kirkjuna
Á Finnbogastöðum bíður kjötsúpa
í stórum potti. „Ég hef lengi verið að
þróa kjötsúpuna mína og núna fékk
ég ráðleggingar frá Hrefnu vinkonu
minni í Árnesi um hvernig ég gæti
gert hana ennþá betri,“ segir Hrafn.
„Maður verður aldrei fullnuma í því
að laga kjötsúpu; það er nokkuð sem
maður lærir út lífið.“
Á veggjunum eru plaköt, póstkort
og blaðaúrklippur, svo sem fyr-
irsögnin: „Eigum ekkert nema góðan
málstað.“ Engir öreigar það. Árit-
aðar bækur liggja á skákborðinu í
stofunni, þær hefur vísast rekið hing-
að með jólabókaflóðinu, meðal annars
frá Guðna Ágústssyni með áletr-
uninni: „Gerið veginn að rósabraut og
heiminn að himnaríki.“ Og svo er það
bókin frá Karli Sigurbjörnssyni.
– Sendi biskupinn þér bók?
„Nei, ég átti erindi við hann fyrir
sunnan í síðustu viku.“
– Nú?
„Ég vil að reist verði kirkja í Tré-
kyllisvík.“
Blaðamaður skellihlær.
„Hann brást einmitt við með svip-
uðum hætti,“ segir Hrafn brosandi.
– Stendur ekki í bókinni þinni að
hér sé heimsmet í kirkjufjölda miðað
við höfðatölu, tvær kirkjur á fimmtíu
íbúa?
„Jú, en tilgangurinn er einfaldur
og skýr,“ segir Hrafn án þess að
bregða svip. „Finnbogi rammi hefur
að öllum líkindum búið hér, þar sem
nú stendur Bær. Þar er forn og frið-
aður grafreitur og má leiða líkur að
því að þar hafi kirkja hans staðið.
Finnbogi, sem var systursonur Þor-
geirs Ljósvetningagoða, hafði lofað
Jóni Grikkjakóngi að taka kristni um
leið og sú trú bærist norður í lönd.
Það liggur fyrir að við kristnitökuna
árið 1000 reisti hann kirkju. Nú vilj-
um við reisa kirkju í þeim stíl sem var
á fyrstu kirkjum í landinu og Árnes-
hreppur býr svo vel að héðan er
fremsti hleðslumeistari landsins,
Guðjón Kristinsson á Dröngum. Og
þegar búið verður að reisa Finnboga-
kirkju á nýjan leik muntu geta komið
í Trékyllisvík og fengið nokkurn veg-
inn samfellda kirkjusögu íslenskrar
alþýðu við ysta haf í þúsund ár.“
– Líka í arkitektúr.
„Já, því gamla kirkjan frá 1850 er
sígilt dæmi úr íslenskri bygging-
arsögu um sveitarkirkjur eins og þær
voru á síðmiðöldum. Svo erum við
með nýju kirkjuna, sem var vígð á tí-
unda áratugnum og er dæmi um hvað
gerðist þegar arkitektarnir okkar
fengu frjálsar hendur. Hún ber líka
svip af Reykjaneshyrnu, útlitið kall-
ast á við hana. Þannig að hér vantar
augljóslega kirkju.“
– Hvað um prest?
„Það er minna aðkallandi,“ segir
Hrafn. „Við höfum okkar sókn-
arprest, Sigríði Óladóttur á Hólma-
vík, mikinn öndvegisklerk, sem sinnir
söfnuðinum vel. Hún pússaði okkur
Elínu einmitt saman á skírdag í vor.“
Hann lítur á Elínu Öglu, sem situr í
sófanum.
„Með góðum árangri.“
Góður við lítilmagnann
Níu ára kastaði Hrafn sér niður
milli þúfna hjá álfaborginni og frá því
segir í bókinni að blár himinn og vest-
anvindurinn og puntstráin voru vott-
ar að dýrasta eiði lífs hans: „Þegar ég
verð fullorðinn ætla ég alltaf að muna
hvernig það er að vera lítill strákur.“
Og maður fær ekki varist tilhugs-
uninni að þar hafi orðið til vísir að því
sem síðar varð barnastarf Hróksins?
„Starf Hróksins þróaðist út í það.
Þótt framan af hafi það kannski verið
það skeið í lífi mínu þegar þessi dýri
eiður var gleymdur og grafinn. En
hann var þarna alltaf einhvers staðar
Kolgrafarvík Hrafn Jökulsson innan um rekaviðinn, en í baksýn eru Hlíðarhúsafjall með Urðartindi og Krossnesfjall.
Það vinnur enginn skák
Trékyllisvík er sögu-
svið nýrrar bókar
Hrafns Jökulssonar,
sem sestur er að við
ysta haf ásamt Elínu
Öglu, konu sinni. Pétur
Blöndal og Ragnar
Axelsson lögðu land
undir fót, töluðu við
Hrafn um allt mögu-
legt, en einkum þó
ómögulegt.