Morgunblaðið - 04.04.2008, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 4. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
„ÉG fullyrði að þetta er viðamesta
könnun á skoðunum grunnskóla-
nemenda í landinu sem fram hefur
farið. Í reynd bjuggum við til lands-
þing grunnskólanemenda á þessum
degi, sem að vísu kom ekki saman í
einu herbergi heldur hundruðum
kennslustofa vítt og breitt um land-
ið, þar sem alls staðar var fjallað
um sama efni og svörin voru skýr,“
sagði forseti Íslands, Ólafur Ragnar
Grímsson, í setningarávarpi sínu á
ráðstefnu um niðurstöður For-
varnadagsins 2007 í gær.
Einstakt félagslegt módel
Hann var síðast haldinn 21. nóv-
ember sl. og tóku þá yfir 90% nem-
enda 9. bekkjar á landinu þátt í
verkefnavinnu. Það var í annað
skiptið sem þetta er gert og hefur
dagurinn fest sig í sessi sem mik-
ilvægur hluti af forvarnastarfi
grunnskólanna gegn áfengis- og
vímuefnaneyslu ungmenna. Til-
gangur hans er að fá fram sjón-
armið unglinga sjálfra og hlusta á
skoðanir þeirra og reynslu. Upplýs-
ingum er safnað með verkefna-
vinnu og umræðuhópum í ráð-
stefnustíl.
Ólafur Ragnar sagði Forvarna-
daginn orðinn kunnan víða um Evr-
ópu. Í samræðum hans við fjöl-
marga forystumenn í evrópskum
borgum spyrji þeir grannt um For-
varnadaginn og reynslu Íslendinga
af forvarnastarfi sem þessu. „Það
sem við höfum skapað er að mörgu
leyti einstakt félagslegt módel í
baráttunni gegn fíkniefnum og það
á sér engan sinn líka,“ sagði Ólafur
Ragnar og kvaðst vona að stjórn-
völd nýttu sér vitneskjuna um vilja
ungmenna í stefnumótun sinni héð-
an í frá.
Velja vinnu í stað frítíma
Inga Dóra Sigfúsdóttir, deild-
arforseti kennslufræði- og lýð-
heilsudeildar Háskólans í Reykja-
vík, kynnti niðurstöðurnar. Í máli
hennar kom fram að greinilegt er
að unglingar vilja verja meiri tíma
með foreldrum sínum. Sýnt hafi
verið fram á að ef Íslendingum
standi til boða val milli meiri vinnu
og meiri frítíma, þá velji þeir meiri
vinnu.
Nokkur samhljómur var um það
á ráðstefnunni að viðhorf unglinga
væri alls ekki lengur að það sé
„hallærislegt að hafa mömmu og
pabba með“ enda fái ungmenni í
dag líklega fæst nóg af foreldrum
sínum. Þeim finnist foreldrarnir
skemmtilegir og vilji verja tíma
með þeim. Einnig vakti Inga Dóra
athygli á því að skorti unglinga til-
finningatengsl við foreldra sína fari
þeir síður eftir þeim reglum sem
foreldrarnir setja. Meiri samvera
fjölskyldunnar gerir reglur því að
markvissara tæki sem kemur frek-
ar í veg fyrir svonefnda fráviks-
hegðun unglinga.
Tómstundastarf mikilvægt
„Fjölmörg dæmi hafa verið nefnd
um unglinga í áhættuhópum sem
sneru baki við afbrotum eða fíkn
vegna þátttöku sinnar í skipulögðu
starfi, þar sem þeir náðu að mynda
samband við fagfólk og jafningja og
hlutu stuðning og hvatningu, sem
þá ef til vill skorti heima við,“ sagði
Inga Dóra um svör 9. bekkinga við
spurningum um samhengi íþrótta-
og æskulýðsstarfs og vímuefna-
varna. „Þeir [unglingar] nefna að
það sé gefandi og skemmtilegt. Þar
finni þeir vettvang fyrir sköp-
unargleði, stuðning og góðan fé-
lagsskap.“
Inga Dóra talaði einnig um mik-
ilvægi þess að fresta áfengisneyslu
unglinga sem lengst. Hún sagði
neysluna fylgja árgöngum. „Ár-
gangur sem mælist yfir meðallagi í
áfengisneyslu við 14 ára aldur
mælist líka yfir meðallagi við 18 ára
aldur.“ Miðað við svör unglinga í
könnun Forvarnadagsins hafi skila-
boðin um að hvert ár skipti máli í
því samhengi komist vel til skila.
Forvarnadagurinn er eins
konar landsþing unglinga
Morgunblaðið/Kristinn
Ávarp Í pallborði sátu forseti Íslands, borgarstjórinn í Reykjavík og fulltrúar frá Sambandi íslenskra sveitarfélaga, ÍSÍ, UMFÍ og skátahreyfingunni.
Hvert ár sem tekst að fresta áfengisneyslu táninga skiptir máli fyrir framtíðina
Morgunblaðið/Kristinn
„FORDÓMAR gegn geð-
sjúkum eru hættulegir því
þeir koma í veg fyrir að fólk
leiti sér hjálpar og vinna jafn-
framt gegn því að fólk nái
bata,“ segir Eggert Sigurðs-
son, fræðslu- og upplýsinga-
fulltrúi Geðhjálpar.
Félagið stendur fyrir borg-
arafundi um fordóma á morg-
un, laugardaginn 5. apríl, kl.
14 sem verður haldinn í
Tjarnarsal Ráðhúss Reykja-
víkur.
Frummælendur á fund-
inum verður fólk sem allt hef-
ur glímt við fordóma á einn
eða annan hátt á lífsleiðinni,
þau Sigurður Þór Guð-
jónsson, Margrét Pála Ólafs-
dóttir og Einar Már Guð-
mundsson.
Að framsögu þeirra lokinni
verða pallborðsumræður þar
sem gestir eru hvattir til að-
leggja fram spurningar eða
koma með ábendingar.
Allir glíma við fordóma
Eggert segir fundinn ætl-
aðan til að vekja máls á for-
dómum almennt og að fyr-
irlesararnir hafi haft frjálsar
hendur með efnistök.
„Það fyrirfinnst ekki sá
einstaklingur sem ekki þarf
að óttast eða berjast gegn
fordómum því fordómar bein-
ast gegn öllu og öllum. Okkur
er því öllum málið skylt og
það er nauðsynlegt að við-
urkenna fordóma og ræða um
þá.“
Hann segir hugmyndina að
fundinum hafa kviknað þegar
umræða um geðraskanir fór í
gang í sambandi við síðustu
borgarstjórnarskiptin í
Reykjavík. Í þeirri umræðu
hafi fordómar gegn geð-
sjúkdómum bersýnilega kom-
ið í ljós og sýnt að umræðu
væri þörf.
Eins og aðrir sjúkdómar
„Það er nauðsynlegt að
geðraskanir verði litnar sömu
augum og aðrir sjúkdómar,
þetta eru líkamlegir og oft
menningartengdir sjúkdómar
og við þeim eru gefin lyf rétt
eins og við öðru,“ segir Egg-
ert.
Hann segir að fólk átti sig
oft ekki á því hvað sé að ger-
ast þegar það byrji að veikj-
ast og dæmi sjálft sig mjög
hart. „Rífðu þig nú bara upp
úr þessu“ sé það sem margir
fái að heyra úr umhverfinu og
þau viðbrögð kalli á enn meiri
vanlíðan.
Fordómar fagfólks í garð
geðraskana segir Eggert gott
dæmi um vandann. „Ef við
tökum sem dæmi starfandi
geðlækni og starfandi hjarta-
lækni sem báðir veikjast af
þeim sjúkdómum sem þeir
meðhöndla, þá þarf hjarta-
læknirinn ekki að óttast við-
mót starfsfélaganna. Geð-
læknirinn myndi þó eflaust
gera það, jafnvel þó engin
ástæða væri til og hann mætti
engu öðru en vinalegu við-
móti, þessi hugsanagangur er
okkur nefnilega svo tamur.“
Geðhjálp boðar til borgarafundar um fordóma í Tjarnarsal Ráðhúss Reykjavíkur á morgun
Fordómar skipta alla máli
Geðhjálp Félagið stendur fyrir borgarafundi á morgun.
NÍU spurningar voru lagðar fyrir ní-
undubekkinga í grunnskólum lands-
ins á forvarnadeginum sl. haust. Svör
þeirra voru svo greind með orðaleit.
Spurningarnar vörðuðu samveru fjöl-
skyldunnar, íþrótta- og æskulýðs-
starf og kosti þess að fresta áfengis-
neyslu sem lengst.
Vilja „tjilla“ með foreldrunum
Fyrst var spurt hvað unglingarnir
vildu gera oftar með fjölskyldunni.
Algengasta svarið var að fjölskyldan
ætti að borða oftar saman. Einnig
kom fram að margir unglingar óska
sér skipulagðra samverustunda með
fjölskyldu á ákveðnum vikudögum,
þótt þær þurfi ekki alltaf að vera
skipulagðar. „Setjast niður með fjöl-
skyldunni og spjalla. Spila, fara í ferð-
ir, elda, baka eða bara tjilla,“ var al-
gengt svar.
Þá töldu unglingarnir aukna sam-
veru fjölskyldunnar stuðla að sterk-
ari tengslum og meiri virðingu milli
meðlima hennar. Þeir höfðu ekki síð-
ur hugmyndir um eigin getu til að
auka samvistirnar. „Vera minna í
tölvunni, sleppa ómikilvægum hlutum
og því að vera einn inni í herbergi,“
var efni margra svara. Einnig sást
mikill áhugi þeirra á því að fá foreldra
til að vinna minna og skilja vinnuna
eftir þegar heim væri komið.
Fjölskyldan hreyfi sig saman
Almennt sást að jákvæð forvarn-
aráhrif hreyfingar og tómstunda-
starfs eru unglingum vel kunn. Hins
vegar komu fram hjá þeim óskir um
að íþróttastarf miðaðist ekki endilega
við árangur í keppni, heldur þátttök-
una sjálfa. Einnig er það fyr-
irkomulag íþróttastarfs að skipta öllu
eftir aldursflokkum og kynslóðum úr-
elt í hugum margra þeirra. „Það vant-
ar líkamsræktarstöðvar fyrir for-
eldra og börn. Hreyfa sig saman í
staðinn fyrir að henda börnunum í
eitthvert herbergi meðan foreldr-
arnir hreyfa sig,“ var svar sumra.
Undir þetta var tekið á ráðstefnunni í
gær og þar sagt jákvætt að íþrótta-
og æskulýðsstarf væri nú æ oftar
kallað íþrótta- og tómstundastarf, án
áherslu á að æskan sjái alfarið um
þennan hluta mannlífsins.
Þekkja áhrif áfengisneyslu
Svörin við spurningum um áfeng-
isneyslu sýndu skýr neikvæð viðhorf
margra til hennar. Unglingar tengdu
bindindi bæði við betri möguleika á
líkamlegum og andlegum þroska,
minni líkum á því að skaða sig eða
verða fyrir ofbeldi.
Þeir telja stuðning fjölskyldu, heil-
brigðan félagsskap og íþrótta- og
tómstundastarf skipta mestu fyrir þá
sem ekki vilji byrja að drekka á ung-
lingsárum. Flestir töldu hópþrýsting
jafnaldra sinna algengustu upp-
sprettu þrýstings til að hefja áfeng-
isneyslu.
Áherslur
unglinga
FÉLAGARNIR Baldur Kristjánsson og Matthías Aron Ólafsson eru í 9.
bekk í Hagaskóla. Þeir voru meðal þátttakenda í Forvarnadeginum og unnu
einnig að gerð kynningarefnis fyrir hann. Báðir segja þeir forvarnir skipta
máli og mikilvægt að unglingar séu hver öðrum góðar fyrirmyndir.
Gaman að taka þátt í verkefninu